Lắp đặt điện mặt trời mái nhà phải thông báo: Thông thoáng, tránh rủi ro

Bộ Công Thương đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị định số 58. Ảnh minh họa: INT

Trường hợp nào phải thông báo?

Bộ Công Thương đang lấy ý kiến Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 57/2025 quy định cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn, Nghị định 58/2025 về phát triển điện năng lượng tái tạo, năng lượng mới.

Dự thảo lần này đưa ra nhiều quy định mới đối với điện mặt trời mái nhà tự sản xuất - tự tiêu thụ và cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa nhà máy điện và khách hàng sử dụng điện lớn. Trong đó, dự thảo điều chỉnh quy trình thủ tục khi người dân lắp điện mặt trời mái nhà.

Theo đó, trường hợp không đấu nối với hệ thống điện quốc gia, các cá nhân, tổ chức chỉ cần thông báo tới UBND cấp xã để địa phương ghi nhận. Trường hợp có đấu nối với hệ thống điện quốc gia (kể cả chỉ tự tiêu thụ, không bán điện dư) vẫn phải gửi thông báo qua UBND cấp xã. UBND cấp xã sẽ chuyển tiếp cho đơn vị điện lực để phối hợp theo dõi, điều độ khi cần. Điều này đồng nghĩa với việc thay vì thông báo trực tiếp cho ngành điện lực như trước, nay người dân thông báo cho UBND cấp xã.

Trước đó, theo Nghị định 58, để lắp đặt điện mặt trời mái nhà trong trường hợp không đấu nối với hệ thống điện quốc gia, tổ chức, cá nhân cần thông báo cho đơn vị điện lực tại địa phương về công suất và địa điểm lắp đặt hệ thống.

Với điện mặt trời mái nhà có đấu nối với hệ thống điện quốc gia, trường hợp, có nhu cầu bán điện dư, chủ đầu tư nộp hồ sơ, sau đó đơn vị điện lực sẽ kiểm tra, nếu đạt yêu cầu sẽ phối hợp nghiệm thu hệ thống. Trường hợp có nhu cầu bán điện dư cho công ty điện lực, thì ngoài việc nộp hồ sơ, chủ đầu tư cần phối hợp với điện lực nghiệm thu hệ thống đo đếm, thu thập dữ liệu từ xa và giám sát điều khiển…

Tại dự thảo Bộ Công Thương đang lấy ý kiến, hệ thống có công suất bộ chuyển đổi điện (inverter) dưới 1 kW sẽ được miễn hoàn toàn thủ tục thông báo, đây là ngưỡng tối thiểu dành cho hộ gia đình lắp ở quy mô siêu nhỏ.

Dự thảo lần này cũng đề xuất cho phép điện mặt trời mái nhà tự sản xuất - tự tiêu thụ được bán phần điện dư, nhưng quy định không được vượt quá 50% sản lượng phát theo bức xạ, tính tại bộ chuyển đổi điện, kể cả điện đã lưu trữ.

Nếu bán điện dư, các tổ chức, cá nhân phải xin giấy chứng nhận đăng ký phát triển từ Sở Công Thương. Nếu chỉ tự phát tự tiêu, không bán ra, chỉ cần thông báo, không phải xin giấy phép, nhưng vẫn sẽ chịu giám sát kỹ thuật khi cần thiết.

Một điểm đáng chú ý khác của dự thảo là bắt đầu chuẩn hóa hạ tầng kỹ thuật, lần đầu đưa vào khái niệm “thiết bị bật tắt chống phát điện ngược lên lưới”. Tức hệ thống điện mặt trời mái nhà sẽ không được tự đẩy điện lên lưới khi ngành điện không yêu cầu, và phải kết nối được với hệ thống giám sát - thu thập dữ liệu từ xa. Đây là thay đổi căn bản so với giai đoạn 2019 - 2022, khi loại hình này gần như không nằm trong tầm kiểm soát điều độ của hệ thống điện quốc gia.

Quản lý để tránh rủi ro

Người dân cho rằng, việc phải thông báo khi lắp điện mặt trời mái nhà tự dùng là hợp lý, nhằm đảm bảo an toàn, tránh rủi ro cháy nổ và giúp Nhà nước nắm rõ quy mô sử dụng điện tái tạo trong cộng đồng.

Anh Trần Phương Đức, TP Hà Nội chia sẻ: “Tôi hoàn toàn ủng hộ quy định phải thông báo khi lắp điện mặt trời. Nhiều hộ dân tự lắp, không qua đơn vị có chuyên môn, dễ dẫn đến chập cháy hoặc đấu nối sai kỹ thuật. Nếu có quy định thông báo, cơ quan chức năng sẽ nắm được tình hình, có hướng dẫn kỹ thuật chuẩn, đảm bảo an toàn cho cả người dùng và khu dân cư”.

Theo một chuyên gia ngành điện, đối với hộ gia đình vừa sử dụng điện lưới của ngành điện, vừa có hệ thống điện mặt trời mái nhà, thì cho dù hệ thống này không nối lưới mà vận hành độc lập, cũng cần thiết phải thông báo với cơ quan quản lý địa phương theo như dự thảo đề xuất.

Lý do đây chỉ là nguồn dự phòng, cung ứng song song với nguồn điện từ hệ thống điện quốc gia. Trong trường hợp hộ gia đình không sử dụng điện lưới, với sản lượng giảm đột ngột, hoặc có nhu cầu dùng và tăng đột ngột, đều ảnh hưởng tới cân bằng cung cầu của hệ thống điện, gây thừa phát hoặc giảm phát, khó khăn cho vận hành và ổn định của hệ thống.

Đến nay, lượng công suất điện mặt trời mái nhà lắp đặt đã đạt khoảng 1.300 MW, nhưng con số được người dân, doanh nghiệp chủ động thông báo rất hạn chế. Hệ quả là số liệu thống kê không đồng bộ, thiếu chính xác, ảnh hưởng trực tiếp đến công tác dự báo phụ tải và đảm bảo nguồn cung.

Ông Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh cho rằng, phát triển điện mặt trời không chỉ là hoạt động kinh tế thông thường, mà luôn gắn liền với vận hành hệ thống điện quốc gia. Do vậy, để khuyến khích người dân lắp đặt, cần đơn giản hóa các thủ tục, làm sao thuận tiện nhất để người dân thực hiện các nghĩa vụ thông báo, đăng ký.

Trước đó, tại họp báo thường kỳ ngày 8/10, Thứ trưởng Bộ Công Thương - Nguyễn Sinh Nhật Tân nhắc lại nội dung quy hoạch điện VIII điều chỉnh nêu rõ mục tiêu đến năm 2030 có 50% hộ gia đình Việt Nam (14 triệu hộ) lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu. Vì vậy, lãnh đạo Bộ Công Thương khẳng định: Ngành công thương rất mong muốn phát triển điện mặt trời mái nhà và không có lý gì gây khó dễ với người dân.

Bảo Hân