'Lâu đài nổi' hé lộ pháo cổ và bí mật tàu chiến thế kỷ XV

Hình ảnh trục vớt bệ pháo từ xác tàu Gribshunden, năm 2021. Gribshunden là con tàu hoàng gia Đan Mạch-Na Uy bị chìm vào cuối thời Trung Cổ. Con tàu đóng kiểu carvel được coi là hiện vật bảo tồn tốt nhất thế giới.

Gribshunden được trang bị ít nhất 50 khẩu pháo cỡ nhỏ. Những khẩu pháo này sử dụng đạn chì có lõi sắt. Các vũ khí được dùng nhằm tấn công bộ binh ở cự ly gần để giết hoặc làm bị thương thủy thủ đối phương trước khi cướp tàu.

Nhóm nghiên cứu từ Đại học Lund ở Thụy Điển, do Giáo sư Nicolo Dell’Unto dẫn đầu, đã khảo sát 11 khẩu pháo. Các khẩu pháo được tái tạo số hóa thông qua mô hình 3D dựa trên hình dạng còn lại trong các giá pháo bằng gỗ.

Nghiên cứu đem lại cái nhìn độc đáo về sự kết hợp giữa tàu đóng kiểu carvel và pháo hải quân phát triển. Sự kết hợp này được cho là đã tạo điều kiện cho hoạt động thám hiểm và sự thống trị toàn cầu của châu Âu.

Xác tàu Gribshunden được xem là ví dụ hoàn chỉnh nhất của một tàu chiến carvel muộn còn được phát hiện. Tàu được đóng vào khoảng năm 1483–1484. Gribshunden từng là “lâu đài nổi” cá nhân của Vua Hans của Đan Mạch và Na Uy.

Vua Hans sử dụng con tàu này cho các chuyến đi hoàng gia và như căn cứ cho hoạt động kinh tế, ngoại giao và văn hóa. Tàu phục vụ Vua Hans khoảng 10 năm trước khi chìm ngoài khơi Ronneby, Thụy Điển, tháng 6/1495.

5 viên đạn dẹt, có thể là bằng chứng về vụ nổ đánh chìm tàu Gribshunden năm 1495. Tư liệu lịch sử và lời mô tả của nhân chứng ghi nhận một vụ nổ và hỏa hoạn đã phá hủy con tàu khi nó neo đậu gần Ronneby.

Nghiên cứu mới cho rằng tàu có thể đã chìm do một vụ nổ, khiến các viên đạn cất gần thuốc súng văng đi và bị dẹp.

Dù Đan Mạch và Na Uy có lịch sử thám hiểm và công nghệ đủ tiên tiến để cạnh tranh, 2 vương quốc này không tham gia vào cuộc mở rộng tới châu Mỹ.

Nguyên nhân có thể là Vua Hans tập trung củng cố quyền lực ở khu vực Baltic và sắc chỉ của Giáo hoàng năm 1493, “Inter Caetera”, đã trao quyền đối với châu Mỹ cho Tây Ban Nha.

Hải Yến