Liều thuốc đặc trị 'ung nhọt' hàng giả

Lực lượng chức năng kiểm tra kho hàng trong đường dây sản xuất 573 loại sữa bột giả.

Sự thật ngỡ ngàng

Trong một tọa đàm về hàng giả, nhái, kém chất lượng diễn ra hồi đầu tháng 6 vừa qua, ông Nguyễn Ngọc Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, cho biết trong một thời gian dài xung quanh chúng ta đều là hàng giả.

Đến mức khi Bộ Công Thương kiểm tra các sàn thương mại điện tử (TMĐT), các chủ tịch, giám đốc sàn nói với hiệp hội rằng nếu kiểm tra gắt gao quá thì sàn chỉ còn 2% người bán. Như vậy hầu như ai cũng đi bán hàng giả, hàng kém chất lượng.

Theo ông Dũng, trên thị trường hiện nay giá những chiếc đồng hồ Rolex, Patek Philppe… đâu đó được bán khoảng 30 triệu đồng/cái. Đây là hàng Hồng Kông và được bảo hành bảo trì chu đáo. Còn muốn mua một cái đồng hồ đó đến chỗ cửa hàng phân phối chính thức giá tăng lên đến 4 lần cũng không có. Điều này cho thấy, thực trạng hàng giả đi sâu vào đời sống từ lâu.

Ông Dũng chia sẻ thêm, hàng giả có thể xuất hiện chỉ sau 5 ngày khi một sản phẩm thật ra mắt, trong khi thời gian xử lý khiếu nại kéo dài tới 1,5 năm. Thực tế cho thấy khi các vụ như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm và nhất là sữa giả vừa qua bị phát hiện, bắt giữ thì phần lớn hàng hóa được tiêu thụ trên các kênh online, trong đó chủ yếu là trên các sàn TMĐT.

Một sự thật nữa khiến không ít người tiêu dùng giật mình là trong đợt cao điểm chống hàng giả, gian lận thương mại này, có những mặt hàng như cà phê Dạ Thảo đạt chứng nhận OCOP 3 sao (chứng nhận đặc sản truyền thống hoặc sáng tạo của địa phương, giúp người tiêu dùng nhận diện sản phẩm đạt chuẩn, yên tâm về chất lượng).

Thời điểm xét duyệt, sản phẩm này đảm bảo các tiêu chí chất lượng, được hội đồng cấp huyện đánh giá theo quy định. Còn việc phát hiện hàng nghi giả của doanh nghiệp này là tháng 12-2024. Vậy phải chăng đang tồn tại lỗ hổng trong việc thanh, kiểm tra các sản phẩm đã từng có chứng nhận và rồi hệ quả là người tiêu dùng lãnh đủ.

Cũng chính vì những sản phẩm cà phê giả được bán tràn lan trên thị trường, khiến người tiêu dùng quen vị lại trở thành rào cản khiến hàng thật “trầy trật” khi ra thị trường.

Điều này được ông chủ Phúc Sinh Group chứng minh bằng con số: 98% hàng công ty xuất khẩu thuận lợi, nhưng 2% hàng đưa ra thị trường nội địa lại trầy trật do người tiêu dùng không quen vị cà phê nguyên chất. Cũng theo vị này giá cà phê rang xay tại nhà máy khoảng 235.000 đồng/kg, nhưng trên thị trường nhiều sản phẩm vẫn bán với giá 130.000-150.000 đồng/kg.

Bà Trần Vũ Phương Hà, Phó Tổng giám đốc Công ty Mắt Việt Group, cho biết dù doanh nghiệp đã đưa ra cam kết bồi thường 1.000% nếu mua phải hàng giả, hàng nhái tại Mắt Việt nhưng vẫn chưa thu hút nhiều khách hàng, bởi hàng nhái, hàng giả làm quá tinh vi, quá cao siêu, mọi người đều tưởng là hàng thật.

Khó “diệt tận gốc”

Mặc dù các cơ quan chức năng đang “đánh” quyết liệt hàng gian, hàng giả, kém chất lượng, nhưng câu hỏi được quan tâm là liệu có giải pháp nào diệt tận gốc hay không? Câu trả lời là khó.

Chỉ nhìn qua trung tâm thương mại Saigon Square (TPHCM) sẽ thấy được phần nào câu trả lời. Saigon Square đến nay vẫn được xem là “điểm nóng” kinh doanh hàng giả, nhái khi lần nào cơ quan chức năng kiểm tra cũng có vi phạm. Thế nhưng sau đợt thanh, kiểm tra của cơ quan chức năng đâu lại vào đó, tiểu thương vẫn kinh doanh bình thường.

Theo lý giải của ông Nguyễn Quang Huy, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường TPHCM, lý do khiến tiểu thương tại Saigon Square và các địa điểm khác vẫn tiếp tục kinh doanh hàng giả, hàng nhái bất chấp việc bị kiểm tra và xử phạt là nhu cầu từ một bộ phận người tiêu dùng, khách du lịch.

Ngoài ra lợi nhuận kinh doanh các mặt hàng này rất cao nên tiểu thương chấp nhận rủi ro khi bị phạt. Dù đã có những điều chỉnh tăng mức phạt, nhưng nhiều tiểu thương vẫn coi tiền phạt như một phần "chi phí kinh doanh".

Tương tự, như trên các sàn TMĐT, đến nay không biết cơ quan chức năng đã bắt rất nhiều vụ kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ, nhưng các chợ mạng vẫn cứ sôi động. Thậm chí có những người nổi tiếng bị phạt, tịch thu hàng hóa, nhưng sau khi phạt lại kinh doanh bình thường. Người mua cần sản phẩm nào, giá bao nhiêu cũng có thể tìm thấy trên các nền tảng online.

Nhiều người đang đặt ra câu hỏi nên chăng phải có chế tài mạnh với các chủ sàn khi để hàng giả, nhái tràn lan như hiện nay. Bởi online đang trở thành một trong những kênh mua sắm chính của người tiêu dùng Việt Nam.

Theo báo cáo tổng quan thị trường sàn bán lẻ trực tuyến quý I, do nền tảng phân tích dữ liệu Metric.vn công bố, tổng doanh số toàn thị trường TMĐT đạt 101.400 tỷ đồng (tăng hơn 42%), sản lượng tiêu thụ đạt 950 triệu sản phẩm (tăng 24%).

Trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ này vai trò của người tiêu dùng rất quan trọng. Giới kinh doanh vẫn nói rằng không có cầu thì sẽ không có cung. Điều này không sai. Không chỉ hàng thời trang, tiêu dùng mà ngay cả thực phẩm cũng có tình trạng ham rẻ mua biếu, tặng nên tạo điều kiện cho hàng giả, kém chất lượng thoải mái tung hoành.

Trở lại với tọa đàm hồi đầu tháng 6 vừa qua về hàng giả, nhái, kém chất lượng, ông Huỳnh Đức Trọng, Giám đốc Công ty Yến sào Khánh Hòa, chi nhánh TPHCM, chia sẻ trên thị trường có tới hơn 100 nhãn yến sào Khánh Hòa, có người bị lừa mua hàng nhái, giả nhưng cũng có không ít trường hợp chủ động mua hàng nhái giả để đi biếu tặng. “Khi chúng tôi khảo sát trong bệnh viện, người bệnh đã bệnh nhưng lại dùng phải sản phẩm giả” - ông Trọng cho biết.

PGS.TS Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TPHCM, cũng thừa nhận trong một chừng mực nào đó, chống hàng gian, hàng giả là cuộc chiến không cân sức. Trong khi cơ quan thực thi pháp luật vẫn còn yếu, thì về phía người tiêu dùng lại có tâm lý thích rẻ, cứ thấy rẻ là mua.

Mặt khác, quy định pháp luật vẫn chưa mạnh. Ở các nước khi xử phạt một vụ hàng giả thì doanh nghiệp phải đền bù bằng tài sản rất lớn, còn ở Việt Nam nếu bị phát hiện xử phạt thì bỏ hàng, lập doanh nghiệp mới và lại tiếp tục làm bậy.

ĐỨC MẠNH