'Liều thuốc kịp thời' giúp các ngân hàng gỡ khó trong xử lý nợ xấu

Theo đánh giá của CTCP Xếp hạng tín nhiệm đầu tư Việt Nam (VIS Rating), điểm nhấn quan trọng nhất trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các tổ chức tín dụng là việc khôi phục quyền thu giữ tài sản bảo đảm (TSBĐ) – một cơ chế từng mang lại hiệu quả rõ rệt trong giai đoạn Nghị quyết 42 (2017–2023) còn hiệu lực.

Trong thời gian Nghị quyết 42 có hiệu lực, quy mô nợ xấu được xử lý mỗi tháng đã tăng tới 65%, trong khi tỷ lệ khách hàng tự trả nợ tăng từ 23% lên 36%, cho thấy hiệu quả rõ rệt của cơ chế cho phép ngân hàng thu giữ TSBĐ không tranh chấp.

Tuy nhiên, kể từ khi nghị quyết này hết hiệu lực vào cuối năm 2023, quá trình thu hồi tài sản gần như phải phụ thuộc vào sự hợp tác của khách hàng hoặc thông qua tố tụng kéo dài, khiến tỷ lệ thu hồi nợ tại nhiều ngân hàng giảm sút đáng kể.

Theo VIS Rating, điểm nhấn quan trọng nhất trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các tổ chức tín dụng là việc khôi phục quyền thu giữ tài sản bảo đảm.

Trong 6 tháng đầu năm 2024, một nửa số nợ xấu được xử lý chủ yếu thông qua xóa nợ và trích lập dự phòng, chiếm tới 30–40% tổng vốn chủ sở hữu – một tỷ lệ được cho là không bền vững.

Thêm vào đó, sự trầm lắng của thị trường bất động sản khiến thu nhập từ xử lý nợ bằng dự phòng rủi ro (write-off) tiếp tục giảm, chỉ còn chiếm 27% trong năm 2024, so với mức 40% giai đoạn 2021–2022. Trong khi đó, tỷ lệ hồ sơ nợ xấu được tòa án tiếp nhận giải quyết hiện vẫn rất thấp, theo phản ánh của một số ngân hàng như VPB.

Luật sửa đổi lần này không chỉ khôi phục cơ chế thu giữ TSBĐ, mà còn trao quyền cho Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cấp các khoản vay đặc biệt với lãi suất 0% cho các tổ chức tín dụng gặp khó khăn – giúp NHNN có thể can thiệp sớm và đảm bảo sự ổn định hệ thống.

“Luật sửa đổi sẽ giúp cải thiện khả năng thu hồi nợ xấu, nâng cao chất lượng tài sản và khả năng sinh lời, đặc biệt với các ngân hàng bán lẻ ít cho vay phân khúc đầu cơ", VIS Rating nhận định.

Dữ liệu từ các ngân hàng cho thấy, trong giai đoạn từ năm 2022 đến năm 2025, tỷ lệ nợ có vấn đề tại nhóm các ngân hàng bao gồm Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu (ACB), Ngân hàng Thương mại Cổ phần Phát triển TP Hồ Chí Minh (HDBank), Ngân hàng Thương mại Cổ phần Phương Đông (OCB), Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quốc tế Việt Nam (VIB), Ngân hàng Thương mại Cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) và Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội (MB) đã tăng từ mức 1,6% lên 2,2%. Mức tăng này chủ yếu đến từ các khoản vay mua nhà có tài sản thế chấp và cho vay đối với các hộ kinh doanh.

Dù hoạt động thanh lý tài sản thế chấp nhà ở có tín hiệu tích cực nhờ nhu cầu thực, các khoản vay liên quan tới bất động sản nghỉ dưỡng, đầu cơ lại đang chịu áp lực do dư cung và tâm lý thận trọng của thị trường.

Các chuyên gia của VIS Rating kỳ vọng, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các tổ chức tín dụng sẽ hỗ trợ lợi nhuận của các ngân hàng thông qua việc cải thiện thu từ xử lý nợ và giảm chi phí vận hành. Điều này cũng được thúc đẩy thêm nhờ sự phục hồi của thị trường bất động sản trong năm 2025.

Minh Thu