Lợi thế của Nga so với phương Tây trong cuộc đua sản xuất đạn dược

Năng lực sản xuất của Nga

Các loại thuốc phóng và thuốc nổ hiện đại tạo nên sức mạnh chiến đấu cho quân đội. Hiện nay, khi các nhà sản xuất phương Tây tăng cường chế tạo vỏ đạn, họ lại thiếu những nguyên liệu này để tạo ra đạn pháo hoàn chỉnh. Việc thiếu hụt đạn dược từ các đối tác phương Tây từ lâu đã cản trở bước tiến của Ukraine trên chiến trường. Thời gian gần đây, vấn đề này đặc biệt khiến NATO lo ngại.

Năng lực sản xuất vũ khí của Nga vượt trội hơn phương Tây. Ảnh: TASS

"Năng lực sản xuất của Nga đang tăng tốc chứ không chậm lại. Về mặt đạn dược, Nga có thể sản xuất trong ba tháng số lượng đạn dược tương đương với NATO sản xuất trong cả một năm", Tổng thư ký NATO Mark Rutte nói.

Kể từ khi xung đột nổ ra, Ukraine phụ thuộc chủ yếu vào nguồn cung cấp đạn dược từ phương Tây. Quân đội các nước NATO đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng dự trữ hệ thống pháo đang giảm dần kể từ cuối năm 2022. Hơn nữa, quá trình sản xuất chậm hơn nhiều so với Nga.

Với lượng dự trữ đang cạn kiệt, NATO cuối cùng cũng phải đối mặt với thực tế khắc nghiệt rằng họ đã bị tụt hậu trong cuộc đua sản xuất vũ khí quốc phòng cốt lõi trước Nga. Sở dĩ có sự chênh lệch này là do Nga đã chuyển sang nền kinh tế thời chiến và hành động quyết đoán hơn. Bên cạnh đó, Nga không đưa ra các biện pháp kiểm soát môi trường ngặt nghèo như Mỹ và EU.

Việc đưa thuốc nổ vào lãnh thổ NATO sẽ đòi hỏi phải có công nghệ cực kỳ tiên tiến và cần vượt qua các quy định về môi trường.

"Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra, chúng tôi đã chứng kiến nhu cầu chưa từng có đối với các vật liệu năng lượng chuyên dụng. Hoạt động kinh doanh của chúng tôi tại Na Uy nói riêng đã được tiến hành hết công suất và số lượng đơn đặt hàng của chúng tôi tăng liên tiếp trong nhiều năm", ông James McFarland, đại diện của ChemRing - một trong những nhà sản xuất thuốc nổ lớn nhất châu Âu cho biết.

Nút thắt cổ chai đối với phương Tây

Mặc dù có rất nhiều nhà sản xuất vũ khí ở châu Âu, nhưng chỉ có một số ít công ty sản xuất thuốc nổ hóa học cơ bản ở châu Âu, giống như ChemRing. Hầu hết các nhà máy sản xuất thuốc nổ đều đóng cửa vào cuối thế kỷ 20.

"Thuốc súng và chất đẩy là một nút thắt cổ chai trong quá trình sản xuất đạn pháo ở phương Tây", ông Andrej Cirtek, người phát ngôn của Tập đoàn Czechoslovak (CSG) cho biết.

CSG là một trong số nhiều nhà sản xuất đạn dược châu Âu đã công bố việc thành lập các cơ sở sản xuất mới. Ông Cirtek giải thích rằng họ đang hướng tới mục tiêu chế tạo tất cả các loại đạn dược cần thiết nhưng họ chỉ có thể thực hiện tiến trình này tại các khu công nghiệp hiện có hoặc chuyển đổi các nhà máy hóa chất dân sự sang sử dụng cho mục đích quân sự.

"Ở châu Âu, việc bắt đầu sản xuất các thành phần chất nổ không khả thi do quy trình quản lý và hạn chế về khả năng cung cấp các công nghệ cần thiết. Vì lý do này, CSG tập trung vào khôi phục và mở rộng sản xuất tại các địa điểm đã được xây dựng trước đây", ông Cirtek lưu ý.

Các chất sử dụng trong sản xuất quân sự thường được chia thành hai loại chính: thuốc phóng và thuốc nổ. Thuốc súng là một ví dụ điển hình của thuốc phóng, trong khi TNT là một ví dụ phổ biến của thuốc nổ.

Chẳng hạn, một quả đạn pháo 155 mm thông thường có khoang chứa thuốc nổ, thường là TNT hoặc hexogen. Binh sỹ nạp đạn súng cối thường nạp một quả đạn chứa thuốc nổ trước, sau đó đến thuốc phóng, trọng lượng và thành phần của thuốc phóng được xác định theo phạm vi yêu cầu.

Một hợp chất hóa học đặc biệt linh hoạt có tên là nitrocellulose là yếu tố chính tạo ra hỏa lực. Sự thiếu hụt của hợp chất này cũng là nguyên nhân cốt lõi khiến chuỗi cung ứng của phương Tây bị hỏng.

"Nitrocellulose là một chất nổ đơn phân tử, giúp kết nối nhiên liệu và chất oxy hóa với nhau. Hợp chất này được sử dụng trong mọi thứ liên quan đến đạn dược”, ông Gray giải thích.

Cellulose thường có nguồn gốc từ bông vải lanh hoặc bột gỗ. Khi được xử lý bằng axit nitric, cellulose sẽ trở thành chất oxy hóa. Về mặt hóa học, nó giống như việc thổi không khí vào lửa.

Mặc dù không phải là một quá trình phức tạp, nhưng việc sản xuất nitrocellulose tạo ra các chất thải là axit nitric và axit sulfuric - các sản phẩm phụ phổ biến trong quá trình sản xuất TNT, RDX và HMX gây ảnh hưởng đến môi trường.

Lợi thế của Nga

Một nghiên cứu gần đây của Jamestown Foundation cho thấy sản lượng thuốc súng của Nga tăng gấp đôi trong giai đoạn 2022-2024. Bên cạnh đó, nước này còn có nguồn cung cấp cellulose cần thiết ổn định từ Trung Á và Trung Quốc.

Trong khi đó, các quốc gia phương Tây đã chuyển chuỗi sản xuất vật liệu nổ cơ bản chẳng hạn như như nitrocellulose và TNT ra nước ngoài. Một cuộc điều tra lớn của Reuters từ đã phát hiện ra rằng hạn chế trong việc sản xuất nitrocellulose đặc biệt cản trở nỗ lực chế tạo đạn pháo của NATO.

Ukraine, giống như nhiều nước phương Tây khác, sản xuất nhiều vỏ đạn nhưng lại thiếu thuốc nổ để lắp ráp. Nhà máy sản xuất đạn dược lớn nhất còn lại của Ukraine ở phía bắc tỉnh Sumy nằm trong phạm vi tấn công dễ dàng của lực lượng Nga. Còn nhà máy TNT duy nhất của Ukraine, tại tỉnh Lugansk hiện đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga.

Đối với Ukraine, mối lo ngại lớn hơn là Nga sẽ tấn công các nhà máy và phá vỡ bất kỳ hoạt động sản xuất quy mô lớn nào bên trong nước này. Các nhà sản xuất thuốc nổ mới của Ukraine đã được thành lập nhưng vẫn phải duy trì quy mô tương đối nhỏ.

"Để chế tạo máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất FPV, Ukraine cần 5 triệu quả đạn mỗi năm. Ngày nay, chỉ có khoảng 300.000 đến 400.000 quả được sản xuất tại đây, trong đó 80% được sản xuất bằng máy móc thủ công. Thuốc nổ dành cho máy bay không người lái có ưu điểm là không cần chất đẩy, vì bản thân máy bay không người lái cung cấp lực đẩy. Đối với đạn dược cho máy bay không người lái FPV hay UAV tấn công sâu, thứ cần nhất là thuốc nổ dẻo", một nhà sản xuất thuốc nổ người Ukraine cho biết.

Ukraine đã tăng cường khả năng chế tạo các loại chất nổ cần thiết cho máy bay không người lái. Nhưng nước này vẫn phụ thuộc vào việc nhập khẩu hóa chất thô từ phương Tây như RDX và PETN.

Hồng Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo Kiev Independent