Lừa đảo trực tuyến: Cần tạo 'hệ miễn dịch số' cho trẻ

Khi công nghệ phát triển như vũ bão, không gian mạng đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của trẻ em. (Ảnh minh họa từ Internet)

Hoang mang... lừa đảo online

Thời gian qua, trên mạng xã hội liên tục xuất hiện các vụ kêu cứu của các bậc phụ huynh về việc tìm trẻ mất tích. Bắt cóc online đang trở thành hình thức tội phạm khiến nhiều phụ huynh lo lắng cho sự an nguy của con em mình. Trên các diễn đàn, nhiều phụ huynh bày tỏ lo lắng, hoang mang trước hình thức tội phạm này: “Thật sự bất an, giờ lừa đảo nhiều lắm", “Giới trẻ ngày càng thiếu kỹ năng sống"...

Hiện tượng trẻ bỏ nhà đi, đặc biệt là do mâu thuẫn gia đình hoặc bị dụ dỗ qua mạng xã hội, đang là một vấn đề đáng báo động khiến nhiều phụ huynh lo lắng. Điều này không chỉ gây ra những hậu quả khôn lường cho trẻ mà còn phản ánh khoảng cách trong giáo dục và sự thiếu đồng hành của cha mẹ.

Nhiều bạn trẻ ngày nay có xu hướng tin tưởng bạn bè hoặc người xa lạ hơn là cha mẹ, người thân. Điều này một phần đến từ việc cha mẹ thường quyết định cảm tính, áp đặt, dễ bị con thao túng hoặc dẫn dắt sai lệch. Khi trẻ nhận thấy cha mẹ dễ bị lừa và thiếu nhất quán, niềm tin của trẻ bị lung lay, dễ bị tác động từ bên ngoài.

Ở lứa tuổi cấp 2, cấp 3, các em còn non nớt, ít trải nghiệm sống, bốc đồng và đang khám phá bản thân. Việc tiếp nhận thông tin trên mạng xã hội đôi khi không đầy đủ, khiến các em dễ bị lôi kéo, dẫn dắt bởi những đối tượng xấu. Ở tuổi nhạy cảm, trẻ dễ bị tác động bởi những gì xảy ra trong gia đình và bản thân, dẫn đến những hành động bốc đồng hoặc nổi loạn. Đặc biệt, Internet và mạng xã hội ngày càng trở nên nguy hiểm hơn với vô số cạm bẫy lừa đảo. Trẻ em, với sự thiếu kinh nghiệm, rất dễ trở thành nạn nhân.

Trẻ bỏ nhà ra đi ngày càng trở thành hiện tượng nhức nhối phản ánh khoảng cách giữa thế hệ, sự thiếu sót trong giáo dục cảm xúc và trở ngại trong kiểm soát mạng xã hội. Dẫu nhiều vụ đã được giải quyết, nhiều đứa trẻ may mắn được gia đình tìm thấy, tuy nhiên vẫn có những trường hợp đáng tiếc, hoặc trở về nhưng những tổn thương tâm lý và rủi ro tiềm ẩn đối với các em vẫn là nỗi trăn trở cho mỗi gia đình.

Tạo hệ miễn dịch số cho trẻ

Trong kỷ nguyên số, khi công nghệ phát triển như vũ bão, không gian mạng đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của trẻ em. Tuy nhiên, đi cùng với những tiện ích là vô vàn cạm bẫy, đặc biệt là các chiêu trò lừa đảo trực tuyến ngày càng tinh vi. Việc trang bị cho trẻ em kỹ năng ứng phó và tự bảo vệ trên không gian mạng là vô cùng cấp bách. Đây là một cuộc chiến không của riêng ai, đòi hỏi sự chung tay và phối hợp chặt chẽ từ nhiều phía, từ giáo dục, nhà trường, gia đình và cả các nền tảng mạng xã hội.

Giáo dục chính là nền tảng đầu tiên trong việc xây dựng "hệ miễn dịch số" cho trẻ. Từ những cấp học thấp nhất, trẻ cần được tiếp cận với các kiến thức về an toàn mạng một cách bài bản, phù hợp với từng lứa tuổi. Không chỉ dừng lại ở việc nhận biết các mối nguy hiểm, mà còn phải dạy trẻ cách ứng xử văn minh, có trách nhiệm khi tham gia không gian mạng.

Bắt cóc online đang trở thành hình thức tội phạm khiến nhiều phụ huynh lo lắng cho sự an nguy của con em mình. (Ảnh minh họa từ Internet)

Nhà trường đóng vai trò trung tâm trong việc cụ thể hóa kiến thức này thành các bài học, hoạt động thực tiễn. Thay vì chỉ giảng dạy lý thuyết, nhà trường tạo ra các phương pháp giáo dục thực hành thông qua các buổi hội thảo chuyên đề với chuyên gia an ninh mạng, các tình huống giả định về lừa đảo để học sinh thực hành xử lý, các dự án nghiên cứu về an toàn mạng. Môi trường học đường phải trở thành nơi an toàn để các em có thể tự do chia sẻ những băn khoăn, lo lắng khi gặp phải các tình huống đáng ngờ trên mạng mà không sợ bị phán xét.

Trong khi đó, gia đình chính là "tấm khiên" bảo vệ vững chắc nhất của trẻ. Cha mẹ cần chủ động tìm hiểu về các hình thức lừa đảo trực tuyến đang nhắm vào trẻ em, từ đó cảnh báo và hướng dẫn con. Việc nâng cao nhận thức cho phụ huynh về các rủi ro lừa đảo trực tuyến và cách đồng hành cùng con em mình là vô cùng quan trọng.

Cha mẹ không nên cấm đoán tuyệt đối, mà thay vào đó là trở thành người bạn đồng hành, cùng con khám phá không gian mạng, đồng thời giám sát một cách tinh tế và luôn lắng nghe những chia sẻ của con. Khi trẻ gặp vấn đề, cha mẹ phải là người đầu tiên mà trẻ tin tưởng để tìm sự giúp đỡ.

"Lỗ hổng" cần lấp đầy

Mặc dù đã có những nỗ lực nhất định nhưng thực tế vẫn tồn tại những lỗ hổng cần được giáo dục lấp đầy. Các chiêu trò lừa đảo thay đổi liên tục, nhưng nội dung giáo dục đôi khi chưa theo kịp. Do vậy, cần có cơ chế cập nhật thường xuyên các tình huống thực tế, các chiêu trò mới của tội phạm mạng để đưa vào bài giảng. Thứ hai, kiến thức an toàn mạng đôi khi được truyền đạt một chiều, chưa gắn liền với các tình huống cụ thể mà trẻ em có thể gặp phải. Việc mô phỏng, đóng vai, giải quyết tình huống là cần thiết.

Điều đáng nói, không phải giáo viên nào cũng có đủ kiến thức và kỹ năng về an toàn mạng để truyền đạt hiệu quả cho học sinh. Thế nên, cần có các chương trình tập huấn chuyên sâu cho đội ngũ giáo viên.

Trong khi đó, khoảng cách số giữa các thế hệ vẫn còn tồn tại. Nhiều phụ huynh, thậm chí là giáo viên, chưa thực sự hiểu rõ về cách thức hoạt động của các nền tảng mạng xã hội mà trẻ em đang sử dụng, dẫn đến việc khó khăn trong việc tư vấn và bảo vệ con.

Các nền tảng mạng xã hội có trách nhiệm lớn trong việc tạo ra một môi trường an toàn. (Nguồn: TTXVN)

Để tạo ra một "hệ sinh thái an toàn" cho trẻ em trên không gian mạng, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các nền tảng mạng xã hội là yếu tố then chốt. Cần tăng cường kênh liên lạc hai chiều thông qua các buổi họp phụ huynh chuyên đề, các nhóm Zalo/Facebook lớp học để chia sẻ thông tin về rủi ro mạng, phổ biến kiến thức, tạo điều kiện để phụ huynh có thể trao đổi trực tiếp với giáo viên về tình hình của con.

Đặc biệt, các nền tảng mạng xã hội có trách nhiệm lớn trong việc tạo ra một môi trường an toàn. Cần xây dựng các công cụ báo cáo lạm dụng, tài khoản giả mạo dễ sử dụng; có cơ chế kiểm duyệt nội dung độc hại nhanh chóng; tích cực hợp tác với các cơ quan chức năng, trường học để cung cấp tài liệu, tổ chức các chiến dịch nâng cao nhận thức. Việc các nền tảng mạng xã hội tham gia vào các chương trình giáo dục về an toàn mạng tại trường học sẽ mang lại hiệu quả cao.

Tóm lại, bảo vệ trẻ em khỏi lừa đảo trực tuyến là một hành trình dài và phức tạp, đòi hỏi sự đầu tư về thời gian, nguồn lực và sự phối hợp đồng bộ. Chỉ khi mỗi cá nhân, mỗi tổ chức trong xã hội nhận thức rõ trách nhiệm của mình và hành động một cách quyết liệt, chúng ta mới có thể tạo ra một không gian mạng an toàn hơn, nơi trẻ em có thể học hỏi, phát triển mà không phải lo sợ những cạm bẫy.

Đã đến lúc, cha mẹ cần có sự kết hợp, kết nối và trò chuyện với con nhiều hơn nữa về những cách thức lừa đảo đang diễn ra và việc sử dụng các thiết bị điện tử an toàn. Những vụ việc trẻ bỏ nhà đi gần đây là lời nhắc nhở cha mẹ cần sát sao hơn với con cái. Việc xây dựng một môi trường gia đình vững chắc, cởi mở, cùng với việc trang bị cho con những kỹ năng cần thiết để tự bảo vệ mình trên không gian mạng là vô cùng quan trọng. Sự đồng hành và lắng nghe là nền tảng vững chắc nhất để con phát triển an toàn.

Phi Khanh