'Lửa trung tuyến' chứng nhân tình yêu giữa NSND Ngọc Lan và NSND Ngô Mạnh Lân

Nhân vật Nhàn - nét tính cách hiếm có của điện ảnh Cách mạng Việt Nam

Bộ phim do Phạm Văn Khoa và Lê Minh Hiền đồng đạo diễn, quay phim bởi Nguyễn Hồng Sến, chuyển thể kịch bản từ truyện ngắn cùng tên của nhà văn Văn Dân.

Phim kể về Dũng là một trung đội trưởng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chiến đấu, nhưng cấp trên bất ngờ thuyên chuyển anh về hỗ trợ dân công vận chuyển đạn dược. Dũng nhận nhiệm vụ, nhưng luôn mong muốn được ra tiền tuyến.

Tại đây, Dũng gặp Nhàn (Do NSND Ngọc Lan thủ vai) là 1 nữ dân công vận tải đạn đầy nhiệt huyết nhưng cũng vô cùng hóm hỉnh và nhí nhảnh. Công việc vất vả, nhưng trên đôi môi cô luôn nở nụ cười lạc quan, yêu đời. Trong một lần cứu kho đạn bị bốc cháy, Nhàn đã không ngại lao vào biển lửa, khiến cho Dũng vô cùng thán phục và tình yêu nảy nở từ đây.

Trong suốt tiến trình phát triển của điện ảnh cách mạng Việt Nam, những nhân vật nữ thường gắn với hình ảnh kiên cường, chịu thương chịu khó.

Thế nhưng với Nhàn, bộ phim “Lửa trung tuyến” đã mang đến một sắc thái rất khác: một cô gái dân công vừa hồn nhiên, nhí nhảnh, vừa duyên dáng, ngọt ngào, lại không hề mất đi sự can trường, dũng cảm khi đối diện với hiểm nguy.

Nhân vật Nhàn trong phim "Lửa trung tuyến".

Có mặt trong trường quay của Cine 7 - Ký ức phim Việt: NSND Ngọc Lan bồi hồi nhớ lại những kỷ niệm xoay quanh bộ phim “Lửa trung tuyến” và vai diễn Nhàn do bà thủ vai. Năm ấy bà mới 18 tuổi, vừa mới vào trường.

“Đóng vai này có mấy người thử chứ không phải mỗi mình tôi. Hôm đoàn làm phim mang bản nháp của tôi về cho ông Tố Hữu xem. Ông Tố Hữu bảo đây mới chính là cô Nhàn. Tôi sung sướng quá. Từ đó tôi miệt mài với vai đấy”. NSND Ngọc Lan bồi hồi nhớ lại cơ duyên đến với vai diễn đặc biệt này.

Để thực hiện những cảnh quay vác đạn chân thật, NSND Ngọc Lan bật mí: Khi ấy những thùng đạo cụ được xếp gạch bên trong rất nặng, bởi vậy có những sự cố diễn ra trong quá trình quay phim: Thùng đạn do bà vác đã va vào một thành viên đoàn làm phim và khiến anh bị thương. Đó là kỉ niệm sâu sắc mà bà không thể nào quên.

Cũng có mặt tại Cine7 - Ký ức phim Việt, NSƯT Vũ Xuân Hưng - con trai của ông Vũ Năng An, chủ nhiệm phim “Lửa trung tuyến” đã có những chia sẻ: Vai diễn Nhàn - một vai diễn vừa chân thật vừa sinh động, mang màu sắc hồn nhiên và nghịch ngợm như vậy là điều cực kỳ hiếm hoi trong điện ảnh Việt Nam thời bấy giờ. Nghệ thuật, theo ông, quan trọng nhất chính là tính chân thực và khả năng lay động trái tim người xem. Và chính ở vai Nhàn, NSND Ngọc Lan đã đạt đến cả hai yếu tố ấy, vừa tự nhiên, vừa giàu sức biểu cảm, khiến khán giả cảm thấy như nhân vật bước ra từ đời sống thực chứ không chỉ tồn tại trong màn ảnh.

Những cảnh phim thách thức cả diễn viên lẫn đoàn làm phim

Để dựng nên bộ phim, đoàn làm phim phải đối mặt với muôn vàn khó khăn. Bối cảnh được lựa chọn ở các tỉnh miền núi phía bắc, trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt của mùa đông. Có những phân đoạn, diễn viên phải vác những thùng nặng, lội qua dòng nước lạnh giá khi nhiệt độ chỉ khoảng 4-5 độ C. Đoàn phim thậm chí còn phải sử dụng thêm vòi phun nước công suất lớn để tạo mưa nhân tạo, biến cảnh quay trở thành một thử thách thực sự với sức chịu đựng của con người.

Một cảnh phim khác tưởng chừng lãng mạn nhưng cũng khiến cho Nhàn nhớ đời. Đó là cảnh Nhàn đứng dưới ruộng chải tóc, ngay dưới mặt ruộng mà NSND Ngọc Lan phải đứng là vô số đỉa, khiến bà vô cùng sợ hãi. Thế nhưng, khi ánh đèn máy quay bật sáng, khi tiếng hô “bắt đầu” của đạo diễn vang lên, bà ngay lập tức nhập vai, nở nụ cười tươi tắn, để rồi khán giả chỉ còn nhớ đến hình ảnh thơ mộng của nhân vật chứ không hề hay biết phía sau.

Đỉnh điểm thử thách nằm ở cảnh cháy kho đạn - phân đoạn cao trào của bộ phim. Chia sẻ về cảnh quay này, NSND Ngọc Lan vẫn nhớ như in: Đây là cảnh quay chỉ có thể thực hiện duy nhất một lần, bởi sau khi lửa bùng lên, toàn bộ bối cảnh sẽ bị phá hủy.

Đặc biệt, chi tiết Nhàn trèo lên nóc nhà dập lửa rồi ngã xuống đất là một trong những cảnh quay nguy hiểm nhất. Phía dưới, chỉ có bốn người cầm một tấm chăn chờ sẵn để “hứng”, và nữ diễn viên phải “ngã chuẩn” vào đúng chính giữa tấm chăn ấy. Chỉ cần một sơ suất, tai nạn có thể xảy ra ngay lập tức.

NSND Ngọc Lan chia sẻ kỷ niệm khi tham gia bộ phim.

Thế nhưng, bằng bản lĩnh và sự tập trung tuyệt đối, cảnh quay ấy đã được hoàn thành trọn vẹn ngay trong một đúp, để lại dấu ấn khó phai trong lịch sử điện ảnh Việt Nam.

Ở giai đoạn đầu thập niên 1960, kỹ xảo điện ảnh ở Việt Nam còn vô cùng xa lạ. Vậy nhưng, quay phim Nguyễn Hồng Sến đã mạnh dạn ứng dụng kỹ xảo trong “Lửa trung tuyến”, tạo ra những hiệu ứng hình ảnh độc đáo và mới mẻ.

Dù đã hơn 60 năm đã trôi qua, trong ký ức của đoàn làm phim không thể nào quên những cảnh quay cực khó phải dùng đến kỹ xảo như chữ viết thể hiện trên nền khói, tạo hiệu ứng về chiến tranh, về bối cảnh chung của bộ phim hay kỹ xảo sử dụng tạo hình động lái xe ở trường quay; cảnh máy bay địch ném bom tấn công kho đạn…đã được quay phim nguyễn Hồng Sến thực hiện rất thành công.

Mối duyên cho chuyện tình hơn nửa thế kỷ

Bộ phim "Lửa trung tuyến" đã đoạt giải Bông sen Bạc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 2 vào năm 1973 và nhận được Bằng khen tại Liên hoan phim Quốc tế Moskva lần thứ 2 vào năm 1961. Chính giải thưởng Quốc tế đặc biệt này đã đưa NSND Ngọc Lan đặt chân đến Matxcơva, tham gia Liên hoan phim Quốc tế.

Tại đây, bà đã gặp NSND Ngô Mạnh Lân - lúc bấy giờ đang là lưu học sinh tại Trường đại học Điện ảnh VGIK. Tình cờ, ông được phân công làm phiên dịch cho bà trong suốt chuyến đi.

Trước đó, họ chưa từng gặp nhau, nhưng Ngô Mạnh Lân đã có cảm tình đặc biệt với nhân vật Nhàn mà Ngọc Lan thể hiện trên màn ảnh. Cuộc gặp gỡ ở Moskva trở thành khởi đầu cho một chuyện tình đẹp, để rồi sau này, họ nên duyên vợ chồng, gắn bó bền chặt suốt hơn nửa thế kỷ.

Hơn 60 năm trôi qua, "Lửa trung tuyến" không chỉ sống mãi như một tác phẩm điện ảnh tiêu biểu, mà còn trở thành chứng nhân của một tình yêu nghệ sĩ đẹp như mơ, khởi nguồn từ ký ức chiến tranh nhưng kết tinh trong hạnh phúc đời thường.

THANH THẢO