Luật hóa nợ xấu: 'Phao cứu sinh' lợi nhuận ngân hàng?

Ngân hàng kỳ vọng cải thiện lợi nhuận từ việc luật hóa xử lý nợ xấu. Ảnh: Bnews/vnanet.vn phát

Một trong những nội dung trọng tâm được thị trường đặt nhiều kỳ vọng, đó là khôi phục quyền thu giữ tài sản bảo đảm của các ngân hàng, từ đó giúp cải thiện chất lượng tài sản của hệ thống ngân hàng trong thời gian tới.

Theo ông Phan Duy Hưng, Giám đốc, chuyên gia phân tích cao cấp của Tổ chức xếp hạng tín nhiệm VIS Rating, Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi sẽ khôi phục quyền thu giữ tài sản bảo đảm của các ngân hàng mà tài sản đó không bị tranh chấp, và tài sản không bị kê biên trong một số vụ án hình sự. Đây là một cơ chế quan trọng từng được Nghị quyết 42/2017/QH14 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng (thực hiện trong giai đoạn 2017-2023) cho phép áp dụng.
Trong thời gian có hiệu lực, Nghị quyết 42 đã giúp tăng 65% quy mô nợ xấu được xử lý hàng tháng và tỷ lệ khách hàng tự trả nợ trên tổng nợ xấu nội bảng đã xử lý đã tăng lên 36% từ mức 23% trong giai đoạn 2012-2017, trước khi Nghị quyết có hiệu lực.
Khi Nghị quyết 42 hết hiệu lực vào tháng 12/2023, việc thu hồi tài sản đảm bảo từ các khoản nợ xấu của ngân hàng phụ thuộc vào sự hợp tác của khách hàng hoặc thông qua thủ tục tố tụng kéo dài, làm tỷ lệ thu hồi nợ tại các ngân hàng giảm mạnh.
Trong nửa đầu năm 2024, một nửa số nợ xấu được các ngân hàng xử lý thông qua hoạt động trích lập dự phòng và xóa nợ, trung bình chiếm khoảng 30-40% tổng vốn chủ sở hữu.
Ngoài ra, thị trường bất động sản trầm lắng khiến thu nhập từ xử lý nợ trên tổng nợ xấu xử lý bằng dự phòng rủi ro giảm từ mức 40% của giai đoạn 2021- 2022, xuống còn 27% của năm 2024.
Mặt khác, theo một số ngân hàng, tỷ lệ hồ sơ tố tụng liên quan đến nợ xấu được tòa án tiếp nhận và giải quyết chưa tới 30%; cộng thêm thủ tục tố tụng cũng có thể kéo dài từ 5-7 năm. Điều này khiến việc xử lý của ngân hàng gặp nhiều khó khăn.
Với việc sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng, quyền thu giữ tài sản bảo đảm của các ngân hàng đã được khôi phục, từ đó giúp thu hồi nợ xấu nhanh hơn và cải thiện chất lượng tài sản cũng như khả năng sinh lời của các ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng bán lẻ và ít cho vay các dự án phân khúc đầu cơ.
Theo dữ liệu thống kê của VIS Rating, trong giai đoạn 2022-2025, tỷ lệ nợ có vấn đề ở các ngân hàng như ACB, HDB, OCB, VIB, VPB và MBB trung bình tăng từ mức 1,6% lên 2,2% đến từ các khoản cho vay mua nhà thế chấp và cho vay hộ kinh doanh. Trong khi việc thanh lý bất động sản nhà ở được hỗ trợ bởi nhu cầu mạnh mẽ, thì các ngân hàng lại gặp nhiều thách thức với tài sản bảo đảm liên quan đến các dự án bất động sản phân khúc nghỉ dưỡng/đầu cơ do tình trạng dư cung và tâm lý thị trường thận trọng.
Ngoài ra, một điểm quan trọng của Luật các Tổ chức tín dụng sửa đổi là việc trao quyền cho Ngân hàng Nhà nước cấp các khoản vay đặc biệt với lãi suất 0% cho các tổ chức tín dụng gặp khó khăn, từ đó tạo điều kiện cho Ngân hàng Nhà nước can thiệp sớm và đảm bảo sự ổn định của toàn hệ thống tài chính.
“Chúng tôi kỳ vọng Luật sửa đổi sẽ hỗ trợ lợi nhuận của các ngân hàng thông qua việc cải thiện thu từ xử lý nợ và giảm chi phí vận hành. Điều này cũng được thúc đẩy thêm nhờ sự phục hồi của thị trường bất động sản trong năm 2025”, chuyên gia VIS Rating nhận định
Ông Petri Deryng, người đứng đầu PYN Elite Fund cũng nhận định, việc luật hóa xử lý nợ xấu là vấn đề quan trọng của ngành ngân hàng, có thể giúp một số ngân hàng ghi nhận thêm thu nhập ngay từ cuối năm 2025.
Theo PYN Elite Fund, các quy định mới sẽ cho phép các ngân hàng thanh lý tài sản thế chấp từ các khoản nợ xấu mà không phải trải qua quá trình pháp lý phức tạp và kéo dài.
Trong trường hợp khách hàng mất khả năng thanh toán, các ngân hàng sẽ giành quyền kiểm soát tài sản thế chấp nhanh hơn. Điều này cho phép các ngân hàng ghi nhận thêm thu nhập bổ sung từ việc bán tài sản thế chấp sớm hơn. Trong khi trước đây, quá trình thực hiện thanh lý tài sản thế chấp rất phức tạp và có thể mất vài năm.
Đánh giá về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng, các chuyên gia của Maybank Investment Bank cũng cho rằng, việc luật hóa Nghị quyết 42 là một chính sách cần thiết cho ngành ngân hàng, giúp ngân hàng thu giữ được tài sản đảm bảo và chủ động xử lý.
Theo Maybank Investment Bank, tình trạng nợ xấu của ngành ngân hàng hiện nay không quá nặng nề và đang dần tốt lên theo sự hồi phục của nền kinh tế nói chung. Do đó, việc luật hóa Nghị quyết 42 sẽ giúp hoàn thiện khung pháp lý, là một yếu tố bổ trợ cho hoạt động của ngành, giúp ngành ngân hàng hoạt động ổn định hơn khi những yếu tố cơ bản của ngành hiện nay đã bền vững.
Giới phân tích cho rằng, việc luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm theo hướng có điều kiện, minh bạch và kiểm soát được rủi ro là đòi hỏi cấp thiết cả từ phương diện pháp lý, quản trị rủi ro tín dụng và yêu cầu ổn định hệ thống tài chính quốc gia.
Đặc biệt, quá trình thực hiện từ “thí điểm” đến “luật hóa” xử lý nợ xấu không chỉ giúp tạo sự ổn định và nhất quán trong khung pháp lý mà còn nâng tầm các cơ chế xử lý hiệu quả từ thí điểm thành công. Đây là điều kiện cần thiết để khơi thông dòng vốn tín dụng, củng cố niềm tin thị trường và bảo vệ sự an toàn của hệ thống ngân hàng, giúp duy trì độ sâu tín dụng của nền kinh tế.
Dự kiến, sau khi Luật được thông qua, Chính phủ sẽ chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan có liên quan ban hành các văn bản hướng dẫn và tổ chức triển khai thi hành Luật một cách chặt chẽ, đảm bảo quy định của Luật đi vào cuộc sống nhanh nhất, hiệu quả nhất.

Hứa Chung/vnanet.vn