Luật Xây dựng (sửa đổi): Mở đường giai đoạn phát triển mới

Ông Bùi Văn Dưỡng, Phó cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng) chia sẻ với Báo Xây dựng những tác động cốt lõi của Luật đối với ngành và thực tiễn cuộc sống.

Ông Bùi Văn Dưỡng, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng).

Bước chuyển căn cơ trong tư duy quản lý xây dựng

Thưa ông, Luật Xây dựng (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua được đánh giá là một trong những đạo luật cải cách mạnh mẽ nhất trong lĩnh vực xây dựng. Theo ông, đâu là thay đổi căn cơ nhất của Luật lần này?

Điểm thay đổi lớn nhất của Luật Xây dựng (sửa đổi) chính là sự thay đổi tư duy quản lý. Nếu như trước đây, quản lý hoạt động xây dựng chủ yếu dựa vào cơ chế tiền kiểm, kiểm soát thông qua nhiều tầng nấc thủ tục hành chính, thì nay Luật đã chuyển mạnh sang hậu kiểm, quản lý bằng quy hoạch, tiêu chuẩn, quy chuẩn và trách nhiệm của các chủ thể tham gia.

Việc mở rộng 8 nhóm công trình được miễn giấy phép xây dựng không phải là nới lỏng quản lý, mà là loại bỏ các thủ tục trùng lặp, khi những nội dung cốt lõi như sự phù hợp quy hoạch, an toàn xây dựng và phòng cháy chữa cháy, yêu cầu kỹ thuật đã được kiểm soát ở các khâu trước đó, như thẩm định dự án hoặc thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi.

Đây là cách tiếp cận hiện đại, tiệm cận thông lệ quốc tế, giúp Nhà nước quản lý hiệu quả hơn, còn người dân và doanh nghiệp được giảm gánh nặng thủ tục.

Miễn giấy phép nhưng không buông lỏng quản lý

Việc mở rộng các trường hợp miễn giấy phép xây dựng đang nhận được sự quan tâm lớn của dư luận. Nhiều ý kiến cho rằng cần kiểm soát chặt chẽ hơn để tránh buông lỏng quản lý. Quan điểm của ông về vấn đề này là như thế nào, thưa ông?

Quan điểm xuyên suốt của Luật Xây dựng (sửa đổi) là đơn giản hóa thủ tục nhưng không buông lỏng quản lý. Miễn giấy phép xây dựng không có nghĩa là miễn quản lý.

Ngược lại, Luật đã thiết kế một chu trình quản lý trật tự xây dựng đầy đủ và chặt chẽ hơn, trải dài từ khi thông báo khởi công, trong suốt quá trình thi công, cho đến nghiệm thu, bàn giao và đưa công trình vào sử dụng.

Đối với các công trình có quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp hoặc ảnh hưởng lớn đến an toàn, lợi ích cộng đồng, Luật quy định rõ việc kiểm tra công tác nghiệm thu của cơ quan chuyên môn về xây dựng phải được thực hiện ngay trong quá trình thi công và khi hoàn thành công trình, không chỉ kiểm tra hình thức.

Điều này giúp phát hiện sớm sai phạm, phòng ngừa rủi ro, thay vì xử lý khi công trình đã hoàn thành.

Bên cạnh đó, Luật cũng nâng cao trách nhiệm của chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát và nhà thầu, coi đây là các chủ thể chịu trách nhiệm trực tiếp về chất lượng và an toàn công trình, thay vì dồn toàn bộ trách nhiệm cho cơ quan quản lý Nhà nước.

Miễn giấy phép nhà ở riêng lẻ dưới 7 tầng: Cần hiểu đúng để làm đúng

Một trong những nội dung được người dân quan tâm nhất là nhà ở riêng lẻ dưới 7 tầng, diện tích sàn dưới 500m² được miễn giấy phép xây dựng. Theo ông, người dân cần lưu ý điều gì để tránh phát sinh rủi ro pháp lý?

Điều quan trọng nhất là người dân cần hiểu đúng tinh thần của Luật. Miễn giấy phép xây dựng không đồng nghĩa với được xây dựng tùy tiện hay bỏ qua các quy định pháp luật khác.

Các công trình nhà ở riêng lẻ vẫn phải tuân thủ nghiêm quy hoạch, quy chế quản lý kiến trúc, yêu cầu về an toàn xây dựng, phòng cháy chữa cháy, bảo vệ môi trường và khả năng kết nối hạ tầng kỹ thuật.

Luật cũng quy định rất rõ những khu vực không được áp dụng miễn giấy phép như khu chức năng, khu vực phát triển đô thị theo quy hoạch chung, khu vực đã có quy chế quản lý kiến trúc hoặc khu vực có yêu cầu quản lý đặc thù. Do đó, trước khi xây dựng, người dân cần tìm hiểu kỹ thông tin quy hoạch và các quy định của địa phương.

Đồng thời, trách nhiệm của tư vấn thiết kế được đặt lên cao hơn. Việc bảo đảm an toàn công trình không chỉ là trách nhiệm của người dân, mà còn là trách nhiệm nghề nghiệp, pháp lý của các tổ chức, cá nhân tham gia thiết kế, thi công.

Một dự án - một thủ tục: Gỡ "nút thắt" trong đầu tư xây dựng

Thưa ông, Luật Xây dựng (sửa đổi) đặt ra nguyên tắc "mỗi dự án, công trình chỉ thực hiện một thủ tục hành chính từ chuẩn bị đến khởi công". Theo ông, quy định này sẽ tháo gỡ những điểm nghẽn nào trong thực tiễn?

Đây là một trong những nội dung cải cách quan trọng nhất của Luật. Trong thực tiễn, nhiều năm qua, một dự án đầu tư xây dựng thường phải trải qua nhiều thủ tục có nội dung trùng lặp: Thẩm định dự án, thẩm định thiết kế, rồi lại xin giấy phép xây dựng.

Điều này không chỉ kéo dài thời gian, tăng chi phí, mà còn tạo áp lực lớn cho cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Luật Xây dựng (sửa đổi) được kỳ vọng tạo những chuyển biến mạnh mẽ đối với ngành Xây dựng.

Luật Xây dựng (sửa đổi) xác lập nguyên tắc kiểm soát một lần, đủ và đúng, tập trung vào những nội dung cốt lõi như phù hợp quy hoạch, tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và bảo đảm an toàn. Khi những nội dung này đã được kiểm soát ở khâu thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi, thì việc tiếp tục yêu cầu cấp giấy phép xây dựng là không cần thiết.

Quy định này sẽ đặc biệt có ý nghĩa với các dự án đầu tư công, dự án hạ tầng lớn và dự án của doanh nghiệp, giúp rút ngắn đáng kể thời gian chuẩn bị đầu tư, góp phần đẩy nhanh tiến độ giải ngân và triển khai dự án.

Minh bạch, hiện đại và bền vững

Thưa ông, Luật Xây dựng (sửa đổi) sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2026. Ông có kỳ vọng gì về tác động dài hạn của Luật đối với ngành Xây dựng và xã hội?

Chúng tôi kỳ vọng Luật Xây dựng (sửa đổi) sẽ tạo ra một môi trường đầu tư xây dựng minh bạch, thông thoáng nhưng vẫn kỷ cương, góp phần nâng cao chất lượng công trình và niềm tin của người dân, doanh nghiệp.

Về dài hạn, Luật sẽ thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý xây dựng, thông qua việc xây dựng và vận hành Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng, kết nối đồng bộ với dữ liệu đất đai, quy hoạch, dân cư. Khi dữ liệu được liên thông, minh bạch, việc quản lý sẽ hiệu quả hơn, đồng thời hạn chế tiêu cực, nhũng nhiễu.

Quan trọng hơn, Luật Xây dựng (sửa đổi) hướng tới một mô hình quản lý hiện đại, trong đó Nhà nước quản lý bằng luật, chuẩn mực và công cụ số, còn người dân và doanh nghiệp được tạo điều kiện để phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự chịu trách nhiệm.

Đây là nền tảng quan trọng để ngành Xây dựng phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển đô thị và hạ tầng trong giai đoạn mới.

Cảm ơn ông!

Kim Thoa