Lý do hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ bị hủy và tác động đến tiến trình hòa bình Ukraine

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) trong cuộc họp với Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Căn cứ Elmendorf-Richardson ở Anchorage, bang Alaska (Mỹ) ngày 15/8/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo trang Al Jazeera, diễn biến này xảy ra sau khi ông Trump đưa ra đề xuất “đóng băng” xung đột Nga - Ukraine bằng một lệnh ngừng bắn theo các chiến tuyến hiện nay.

Phát biểu tại Nhà Trắng ngày 21/10, Tổng thống Trump ngụ ý rằng cuộc gặp sẽ không diễn ra trong tương lai gần. “Tôi không muốn có một cuộc gặp vô ích. Tôi không muốn lãng phí thời gian, nên chúng ta sẽ chờ xem điều gì xảy ra”, ông nói.

Đây là lần thứ hai trong vòng hai tháng, các nỗ lực đối thoại trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo nhằm thúc đẩy hòa bình cho cuộc xung đột ở Ukraine bị đình trệ. Trước đó, cuộc gặp thượng đỉnh khẩn cấp tại Alaska hồi tháng 8 cũng không đem lại kết quả cụ thể nào.

Vì sao kế hoạch đàm phán lại bị hủy?

Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm ngoái, ông Trump từng tuyên bố có thể chấm dứt chiến sự Nga - Ukraine trong vòng “24 giờ”. Tuy nhiên, sau hơn 10 tháng nắm quyền trong nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Mỹ tỏ ra ngày càng thất vọng vì tiến trình hòa đàm không có tiến triển.

Theo các nguồn tin ngoại giao, trở ngại chính đến từ những khác biệt sâu sắc trong lập trường hai bên. Moskva yêu cầu Ukraine phải giải giáp và chấp thuận để Nga duy trì quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ mà nước này đã giành được trong chiến dịch quân sự đặc biệt. Về phía Kiev, giới lãnh đạo kiên quyết bác bỏ bất kỳ đề xuất nhượng bộ lãnh thổ nào.

Trước tình hình đó, tối 19/10, ông Trump đề xuất một phương án trung gian: các bên ngừng giao tranh tại các tuyến kiểm soát hiện tại và để ngỏ khả năng tiếp tục đàm phán về vấn đề lãnh thổ trong tương lai. “Tôi nói rằng họ nên dừng lại ngay tại chiến tuyến hiện tại”, ông phát biểu.

Ông cũng cho biết hiện Nga đang kiểm soát khoảng 78% khu vực Donbass – trung tâm công nghiệp từng xảy ra phần lớn các cuộc giao tranh kể từ khi xung đột bùng phát. “Hãy giữ nguyên hiện trạng. Hai bên có thể đàm phán sau này”, ông Trump nói.

Phản ứng từ Ukraine và châu Âu

Đề xuất của ông Trump đã nhận được sự ủng hộ từ phía Ukraine và một số đồng minh châu Âu. Trong tuyên bố chung ngày 21/10, các nhà lãnh đạo bao gồm Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khẳng định ủng hộ mạnh mẽ lệnh ngừng bắn ngay lập tức, cho rằng “tuyến tiếp xúc hiện tại nên là điểm khởi đầu cho các cuộc đàm phán hòa bình”.

Các nhà lãnh đạo châu Âu cũng chỉ trích chiến lược trì hoãn từ phía Moskva, cho rằng Ukraine là bên duy nhất thể hiện thiện chí rõ ràng trong việc tìm kiếm giải pháp hòa bình. Họcũng cam kết tiếp tục gây sức ép về kinh tế và quốc phòng lên Nga cho đến khi Moskva sẵn sàng đối thoại.

Lập trường cứng rắn từ Moskva

Các nhà lãnh đạo hai nước Mỹ và Liên bang Nga tham gia hội nghị thượng đỉnh tại Alaska ngày 15/8/2024. Ảnh: KP

Một ngày trước khi kế hoạch hội đàm giữa ông Trump và ông Putin đổ vỡ, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nhấn mạnh rằng Nga không đồng ý với đề xuất “đóng băng” xung đột tại c chiến tuyến hiện tại.

Ông khẳng định lập trường của Moskva là nhất quán, trong đó bao gồm yêu cầu Ukraine rút toàn bộ lực lượng khỏi các khu vực phía Đông mà Nga tuyên bố chủ quyền.

Theo hãng tin Reuters, Nga cũng đã gửi một thông điệp ngoại giao riêng tới Mỹ, khẳng định mong muốn kiểm soát toàn bộ khu vực Donbass, không chỉ những phần đã giành được trong cuộc xung đột.

Trong cuộc điện đàm ngày 21/10 với Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, người đồng cấp Nga Sergey Lavrov tái khẳng định lập trường của Moskva từ hội nghị Alaska. Theo đó, Nga chỉ chấm dứt chiến sự khi các “nguyên nhân gốc rễ” của cuộc xung đột được giải quyết, bao gồm việc Ukraine từ bỏ các yêu sách lãnh thổ và cam kết không gia nhập NATO – điều phía Kiev tuyên bố không thể chấp nhận.

Quan điểm của ông Trump thay đổi thế nào?

Trong quá trình nỗ lực trung gian hòa giải, Tổng thống Trump đã có những điều chỉnh đáng chú ý trong quan điểm. Nếu như chính quyền tiền nhiệm của ông Joe Biden kiên định hậu thuẫn Ukraine, thì chính quyền hiện tại tỏ ra linh hoạt hơn, thậm chí đôi khi thể hiện sự hoài nghi.

Trong cuộc gặp với Tổng thống Zelensky tại Nhà Trắng hồi tháng 2, ông Trump và Phó Tổng thống JD Vance từng công khai chỉ trích lãnh đạo Ukraine vì “thiếu lòng biết ơn” trước sự hỗ trợ của Mỹ.

Tháng 3, ông Trump cảnh báo áp đặt thuế và lệnh trừng phạt bổ sung nhằm vào Nga – một lập trường được ông nhắc lại vào tháng 8. Tuy nhiên, trong hội đàm tại Alaska, ông lại chuyển hướng, gây sức ép để Ukraine nhượng bộ lãnh thổ và từ bỏ kế hoạch gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). “Sẽ có việc nhượng lãnh thổ”, ông Trump nói và cho rằng hai bên cần sẵn sàng thỏa hiệp.

Tuy nhiên, chỉ một tháng sau, ông lại công khai ủng hộ Kiev, khẳng định nước này có thể giành lại lãnh thổ, thậm chí có thể còn hơn thế nữa. Những thay đổi này khiến không ít quan sát viên cho rằng lập trường của ông Trump vẫn đang được điều chỉnh tùy theo tình hình.

Tác động đến cục diện xung đột

Việc cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Mỹ bị hủy bỏ càng làm gia tăng sự bất định trong tiến trình tìm kiếm giải pháp hòa bình cho cuộc chiến kéo dài hơn ba năm giữa Nga và Ukraine.

Trong bối cảnh đó, Tổng thống Zelensky tuần trước đã có chuyến thăm Washington nhằm vận động Mỹ cung cấp tên lửa Tomahawk – loại vũ khí có thể giúp Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga. Tuy nhiên, ông không đạt được thỏa thuận nào.

Trước đây, Tổng thống Trump từng tỏ ý cân nhắc đề xuất này, nhưng lại thay đổi quan điểm trong cuộc gặp với ông Zelensky hôm 17/10.

Dù kêu gọi tăng viện trợ quân sự, Ukraine dường như đang đứng trước những lựa chọn ngày càng thu hẹp. Tổng thống Trump nhiều lần nhấn mạnh rằng các đồng minh châu Âu trong NATO cần đóng vai trò chủ động hơn trong việc hỗ trợ Kiev, thay vì tiếp tục phụ thuộc vào Washington.

Có thể thấy đàm phán hòa bình Nga – Ukraine đang tiếp tục gặp trở ngại, cùng với sự thiếu nhất quán trong lập trường của các bên liên quan, cho thấy tiến trình chấm dứt xung đột vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức. Trong bối cảnh các cuộc gặp cấp cao bị trì hoãn hoặc hủy bỏ, cục diện chiến trường có thể tiếp tục kéo dài mà chưa có tín hiệu rõ ràng về một lối thoát ngoại giao khả thi.

Hải Vân/Báo Tin tức và Dân tộc