Lý do máy bay chiến đấu Gripen của Thụy Điển trở thành ưu tiên của Ukraine

Thỏa thuận mua 100–150 máy bay Gripen không chỉ là hợp tác quân sự, mà còn là bước tiến chiến lược giúp Ukraine củng cố vị thế và mở rộng hợp tác với NATO (trong ảnh: Chiến đấu cơ Gripen, trái, của Thụy Điển và F-18 Hornet của Phần Lan tham gia cuộc tập trận chung). Ảnh: AFP/TTXVN

Theo hãng thông tấn độc lập UNIAN (Ukraine) và mạng tin châu Âu Euractiv.com ngày 23/10, máy bay chiến đấu JAS 39 Gripen của Thụy Điển đang trở thành lựa chọn ưu tiên của Ukraine nhờ khả năng tác chiến linh hoạt, chi phí vận hành thấp và tương thích với vũ khí NATO - yếu tố then chốt giúp Kiev củng cố sức mạnh không quân giữa xung đột kéo dài với Nga.

Lợi thế chiến thuật

Trong nỗ lực hiện đại hóa và củng cố lực lượng không quân giữa cuộc xung đột đang diễn ra, Ukraine đã đặt máy bay chiến đấu JAS 39 Gripen của Thụy Điển vào danh sách ưu tiên hàng đầu. Theo Bộ Tư lệnh Không quân thuộc Lực lượng Vũ trang Ukraine, lý do chính nằm ở khả năng tác chiến độc đáo của loại máy bay này, giúp nó thích nghi hoàn hảo với điều kiện cơ sở hạ tầng bị thách thức của Kiev.

Đại tá Yuriy Ignat, người phát ngôn của lực lượng không quân Ukraine, giải thích trong một cuộc phỏng vấn rằng Gripen có thể dễ dàng sử dụng các sân bay, đường nhựa và thậm chí cả đường đất của Ukraine để cất cánh và hạ cánh. Khả năng này là vô cùng quan trọng khi các sân bay quân sự chính của Ukraine liên tục là mục tiêu tấn công.

Đại tá Ignat tóm tắt: "Ngày nay, chúng tôi có hàng chục sân bay trên khắp đất nước được sử dụng làm sân bay cất cánh: đường băng đất, những đoạn đường cao tốc nơi máy bay hạ cánh, có thể tiếp nhiên liệu, mang vũ khí, rồi ném bom đối phương. Loại máy bay này (Gripen), với bánh lốp lớn và khung gầm cao, có thể đảm bảo cho chúng tôi cả tác chiến phòng không và tấn công đối phương".

Ông Ignat cũng bày tỏ tin tưởng rằng việc tích hợp loại máy bay này sẽ không gặp vấn đề, dẫn chứng các ví dụ thành công với máy bay F-16 của Mỹ và Mirage của Pháp đã được đưa vào biên chế.

Bài toán kinh tế và kho vũ khí NATO

Ngoài ưu thế về mặt vận hành, Gripen còn mang lại lợi ích đáng kể về kinh tế và kỹ thuật so với các đối thủ phương Tây. Máy bay này được đánh giá là tương đối dễ bảo trì và rẻ hơn so với các máy bay cùng loại. Đặc biệt, theo Bộ Tư lệnh Không quân Ukraine, chúng còn có giá cả phải chăng hơn nhiều so với máy bay chiến đấu F-35. Điều này biến Gripen trở thành lựa chọn thực tế và bền vững hơn cho Kiev trong bối cảnh nguồn lực quốc phòng có hạn.

Về hỏa lực, Gripen được trang bị các loại vũ khí riêng, trong đó có một số loại độc đáo và một số liên quan đến các loại máy bay do NATO sử dụng. Một đại diện của không quân Ukraine giải thích rằng: "Nếu chúng tôi nhận được Gripen, chúng tôi sẽ có thêm vũ khí từ nước này hay nước khác và có thể sử dụng chúng. Bởi vì hiện nay tên lửa và bom đang khan hiếm, trong khi Nga lại sử dụng chúng với số lượng lớn". Như vậy, việc tích hợp Gripen sẽ giúp Ukraine đa dạng hóa nguồn cung và tăng cường khả năng tấn công và phòng thủ trên không.

Đáng chú ý, các phi công Ukraine đã thể hiện sự sẵn sàng điều khiển loại máy bay này. Họ đã đến Thụy Điển để thực hiện các chuyến bay làm quen với máy bay chiến đấu Gripen. Tổng thống Volodymyr Zelensky cũng nhấn mạnh rằng mối đe dọa mà Gripen tạo ra có thể dễ dàng nhận thấy, ám chỉ sự gần gũi của Thụy Điển với Nga, gián tiếp khẳng định tính phù hợp của nó đối với Ukraine.

Tham vọng dài hạn và thách thức tài chính

Cam kết đối với Gripen đã được cụ thể hóa bằng một thỏa thuận tiềm năng lớn. Ngày 22/10, Ukraine đã ký một lá thư bày tỏ ý định để hoàn tất một thỏa thuận lớn mua máy bay Gripen.

Theo Bộ trưởng Quốc phòng Thụy Điển Pål Jonson, Ukraine đã đề nghị 100-150 máy bay chiến đấu Gripen E, phiên bản mới nhất đang được sản xuất, và Thụy Điển đang xem xét cách thức tài trợ cho thương vụ này. Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson cho biết đơn hàng này có thể có thời hạn từ 10 đến 15 năm.

Về lâu dài, đơn đặt hàng này có khả năng tăng gấp đôi lực lượng không quân hiện tại của Ukraine, vốn vẫn chủ yếu sử dụng gần 100 chiếc máy bay phản lực thời Liên Xô, cùng với 9 chiếc F-16 và 2 chiếc Mirage 2000 (theo Danh mục Máy bay Quân sự Hiện đại Thế giới).

Tuy nhiên, việc giao hàng không thể diễn ra trong ngắn hạn. Thủ tướng Kristersson dự đoán rằng lô máy bay Gripen phiên bản mới đầu tiên có thể được chuyển giao cho Ukraine không sớm hơn 3 năm. Trong khi đó, các quốc gia khác đã cam kết gửi phi đội F-16 lỗi thời của họ (như Bỉ dự kiến trong vòng 1-1,5 năm tới) khi chúng được thay thế bằng F-35.

Về chi phí, một chiếc Gripen E một động cơ được định giá khoảng 85 triệu euro. Các thương vụ gần đây như Thái Lan mua 4 chiếc Gripen E/F thế hệ mới nhất với giá khoảng 120 triệu euro mỗi chiếc (bao gồm cả thiết bị, hỗ trợ và huấn luyện) cho thấy chi phí tổng thể của thương vụ. Hiện tại, vấn đề tài chính vẫn chưa được quyết định.

Tóm lại, Gripen là ưu tiên của Ukraine nhờ sự kết hợp giữa tính linh hoạt chiến thuật, khả năng sử dụng các địa hình không tiêu chuẩn, chi phí hợp lý và tiềm năng nâng cấp kho vũ khí lên tiêu chuẩn NATO. Dù thách thức về thời gian và tài chính vẫn còn đó, thỏa thuận tiềm năng này đánh dấu một bước ngoặt lớn trong kế hoạch xây dựng lực lượng không quân hiện đại và độc lập của Ukraine trong tương lai.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc