Lý do Mỹ bất ngờ thay đổi lập trường về xung đột Nga-Ukraine

Điện Kremlin ngay lập tức bác bỏ lập luận của ông Donald Trump và khẳng định Nga sẽ không thay đổi mục tiêu chiến dịch quân sự tại Ukraine. Điện Kremlin đồng thời cảnh báo những đánh giá “hạ thấp sức mạnh Nga” là sai lầm. Đây không chỉ là lời đáp trả với phía Mỹ, mà còn gửi thông điệp cứng rắn tới toàn bộ phương Tây, rằng bất kỳ tín hiệu nào từ Mỹ cũng khó làm thay đổi chiến lược của Nga.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Ảnh: Global Look Press)

Vì sao ông Trump thay đổi lập trường

Phát ngôn mới nhất của Tổng thống Donald Trump là sự thay đổi hoàn toàn về lập trường, sau khi ông từng nhiều lần cho rằng Ukraine không thể thắng và không có khả năng giành lại lãnh thổ trước Nga. Điều này có thể thấy rõ rằng ông Trump đang rất sốt ruột và sự thất vọng của ông đối với Tổng thống Nga Putin ngày càng tăng. Khi tiến trình đàm phán hòa bình Nga - Ukraine bế tắc, Tổng thống Trump ngày càng trở nên mất kiên nhẫn.

Ông đã liên tục đe dọa áp đặt biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn với Nga, nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện bất kỳ hành động nào, ngay cả khi Điện Kremlin phớt lờ những tối hậu thư ông đưa ra. Theo các chuyên gia phân tích, tuyên bố này của ông Trump có thể không đánh dấu sự thay đổi quyết liệt trong chính sách của Mỹ với Nga và Ukraine, mà là một chiến thuật trong cách làm ngoại giao khó đoán của Tổng thống Mỹ nhằm tăng sức ép với Nga. Ông Trump từng nhiều lần thay đổi lập trường để giành lợi thế. Việc bàn về thỏa hiệp có thể là chiến lược để đưa Ukraine và Nga ngồi vào bàn đàm phán, tuy nhiên, do Nga không tỏ ra sẵn sàng thỏa hiệp nên ông Trump có thể tính toán lại và chuyển hướng sang Ukraine.

Đằng sau tuyên bố của ông Trump có thể có một số lý do khác. Lý do đầu tiên có thể bắt nguồn từ thực tế quân sự và kinh tế trên thực địa. Ông Trump nhận thấy Moscow đang gặp rắc rối lớn về kinh tế và điều này càng củng cố cho lập luận rằng Kiev có thể thắng thế với sự giúp đỡ của phương Tây. Khả năng phục hồi của Ukraine cũng đã làm thay đổi nhận thức. Điều không thể giờ đây lại trở thành có thể nếu các đồng minh của quốc gia Đông Âu này vẫn cam kết trợ giúp.

Thứ hai, ông Trump dường như đang bị tác động bởi các đồng minh. Tháng trước, các nhà lãnh đạo châu Âu đã đồng loạt bay tới Washington để kêu gọi Mỹ thận trọng trong mối quan hệ với Nga. Tiếp đó, các nước thành viên NATO ở châu Âu đã tăng cường viện trợ cho Kiev, làm suy yếu thêm những tuyên bố của ông Trump rằng Mỹ phải chịu gánh nặng tài chính.

Cuối cùng, việc ông Trump đảo ngược lập trường có thể liên quan tới chính trị nội bộ khi ông chịu sự giám sát của lưỡng đảng trong nước về cách tiếp cận "mềm mỏng" đối với Nga. Việc giữ lập trường quốc phòng cứng rắn hơn có thể giúp ông củng cố sự ủng hộ của các nghị sĩ Cộng hòa, đồng thời thu hút những người ôn hòa vốn coi việc bảo vệ Ukraine là một phép thử cho uy tín quốc gia.

Quyết định khó khăn đối với phương Tây

Sau khi Tổng thống Donald Trump nói rằng Ukraine "có thể giành lại toàn bộ lãnh thổ nếu nhận được sự hỗ trợ từ EU và NATO, một số chuyên gia quân sự và quan chức ngoại giao cho rằng phát biểu này là xa rời thực tế, trừ khi có một bước ngoặt lớn trong cách phương Tây hỗ trợ Ukraine.

Giới phân tích thừa nhận rằng những bước tiến lớn của Ukraine trong tương lai không thể bị loại trừ hoàn toàn, nhất là nếu nền kinh tế chiến tranh của Nga suy yếu và Kiev có thể hiện đại hóa quân đội nhờ viện trợ vũ khí và công nghệ từ Mỹ và đồng minh. Nhưng hiện tại, chính Tổng thống Trump lại đang chuyển phần lớn trách nhiệm hỗ trợ Ukraine sang châu Âu, khiến khả năng này trở nên khó xảy ra.

Hiện vẫn chưa rõ liệu các chính sách của Mỹ có thay đổi sau tuyên bố này hay không và chính sự mơ hồ đó khiến các nước châu Âu vừa mừng vừa lo. Lãnh đạo một số nước châu Âu hoan nghênh lập trường này của ông Trump khi nhận ra rằng nỗ lực thuyết phục Tổng thống Nga Vladimir Putin chấm dứt chiến tranh không thành công và châu Âu cần hành động nhiều hơn để hỗ trợ Ukraine.

Tuy nhiên, một số quan chức và nhà ngoại giao EU hoài nghi rằng tuyên bố của ông Trump có thể chỉ nhằm khiêu khích Tổng thống Nga Vladimir Putin, và sẽ không dẫn đến sự thay đổi chính sách nào của Washington đồng thời lo ngại tuyên bố của ông Trump có thể ám chỉ rằng Mỹ sẽ rút lui khỏi sự hỗ trợ cho Ukraine. Lời nói của ông Trump thường thay đổi thất thường khiến các nước châu Âu khó có thể dựa vào đó để định hướng chính sách.

Về mặt chiến lược, châu Âu vẫn nghi ngờ ông Trump sẽ cam kết thực hiện các biện pháp cụ thể như áp thuế hay trừng phạt Nga, bất chấp nỗ lực vận động của họ. Nhiều người cho rằng phát biểu của ông Trump không báo hiệu sự thay đổi chính sách mà là một cách gây sức ép với Nga, tạo ra sự khó đoán chứ không phải hỗ trợ bền vững cho Ukraine.

Kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, châu Âu thực tế đã bắt đầu gánh vác việc hỗ trợ Ukraine nhiều hơn. Các thành viên châu Âu của liên minh NATO đã tăng chi tiêu quốc phòng và cũng cung cấp cho Ukraine hệ thống phòng không theo cơ chế mới là mua vũ khí của Mỹ cho Kiev.

Liên minh châu Âu cũng đang thảo luận về kế hoạch sử dụng các tài sản bị đóng băng của Nga, để tăng cường viện trợ tài chính cho Ukraine. Tuy nhiên, châu Âu vẫn cần thêm thời gian để Mỹ, cụ thể là Tổng thống Trump làm rõ hơn về tuyên bố của mình và để xem ý định thực sự của ông Trump là thế nào trước khi đưa ra quyết định khó khăn về việc có hay không tăng cường viện trợ cho Ukraine.

Tác động đến cục diện xung đột

Mỹ phát ngôn cứng rắn hơn, Nga vẫn kiên quyết không nhượng bộ thì rõ ràng các cuộc đàm phán sẽ càng trở nên khó khăn và bế tắc hơn trong thời gian tới.

Điện Kremlin hôm 12/9 thừa nhận rằng các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine “đang trong trạng thái tạm dừng”. Điều này dường như đã một sự xác nhận đúng như những gì Kiev đã cảnh báo suốt nhiều tháng qua đó là tiến trình hòa đàm rơi vào bế tắc, bất chấp những nỗ lực thúc đẩy từ Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Dù chính quyền Tổng thống Trump đã nhiều lần tìm cách đóng vai trò trung gian, kể cả tham gia trực tiếp vào các cuộc thương lượng với ông Putin, cho đến nay, những nỗ lực đó vẫn chưa mang lại kết quả rõ rệt. Tổng thống Donald Trump ngày 12/9 cũng cảnh báo rằng sự kiên nhẫn của ông với nhà lãnh đạo Nga Putin “đang cạn kiệt nhanh chóng”. Ông Trump không loại trừ khả năng sẽ áp đặt một gói trừng phạt “cực kỳ nặng nề” nhằm vào Nga trong giai đoạn tiếp theo, song chưa đưa ra khung thời gian cụ thể cho những biện pháp bổ sung này.

Các quan chức Nhà Trắng từng tiết lộ rằng Tổng thống Mỹ ngày càng thất vọng trước tình trạng trì trệ của các cuộc hòa đàm, trong khi sức ép từ Thượng viện buộc ông phải hành động cứng rắn hơn. Đó có thể là một trong những lý do ông Trump thay đổi lập trường. Giới phân tích nhìn nhận phát ngôn của Tổng thống Trump là cách ông "tạo áp lực công khai tối đa lên Nga nhằm thúc đẩy họ ngồi vào bàn đàm phán chấm dứt xung đột" và bước đi tiếp theo sẽ phụ thuộc vào việc Moscow phản ứng thế nào. Chắc chắn phía Nga sẽ đợi một động thái, hành động cụ thể từ phía Tổng thống Trump hơn là chỉ dựa vào lời nói vì điều này hoàn toàn có thể thay đổi như từng xảy ra trước đây. Trong lúc đó, các cuộc đàm phán chắc chắn vẫn sẽ bế tắc với các bên đều chờ phản ứng và các bước đi tiếp theo của nhau.

Khi Mỹ gia tăng sức ép và Nga kiên định lập trường cũ, khoảng cách về quan điểm đối với cuộc xung đột Nga-Ukraine dường như đang bị kéo rộng hơn. Trong tình thế này, việc tìm kiếm một lối thoát ngoại giao có lẽ sẽ trở nên càng khó khăn hơn, xung đột có nguy cơ kéo dài với nhiều hệ lụy khó lường, không chỉ cho khu vực mà còn cho trật tự quốc tế.

Phạm Huân/VOV-Washington