Lý do xảy ra nhiều vụ sạt lở đất nghiêm trọng ở Lâm Đồng

Độ ẩm đất gần bão hòa hoặc đạt trạng thái bão hòa

Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Lâm Đồng cảnh báo, trong ngày 31/10, trên địa bàn các xã, phường của tỉnh tiếp tục có mưa, với lượng mưa tích lũy từ 20-30mm, có nơi trên 40mm. Nguy cơ xảy ra lũ quét trên các sông, suối nhỏ, sạt lở đất, sụt lún đất trên sườn dốc, đường đèo, ta-luy dương và một số tuyến đường giao thông.

Bản đồ nguy cơ lũ quét, sạt lở đất đá khu vực tỉnh Lâm Đồng.

Còn theo Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự tỉnh Lâm Đồng, trong 24 giờ qua, địa bàn tỉnh đã có mưa vừa, mưa to và mưa rất to như Ku Kê 199mm, Ma Lâm 172mm (cùng phường Hàm Thuận); Mương Mán 149.6mm (xã Hàm Kiệm),... Từ mô hình độ ẩm đất cho thấy một số khu vực thuộc tỉnh Lâm Đồng đã gần bão hòa (trên 90%) hoặc đạt trạng thái bão hòa.

Tính đến đến 17 giờ ngày 30/10, trên địa bàn tỉnh có khoảng 1.672 căn nhà bị ngập lụt, hư hỏng và một số tài sản bị ảnh hưởng của mưa lũ; có khoảng 17 điểm sạt lở, hư hỏng một số công trình cầu, cống, đường giao thông và ngập lụt nhiều tuyến đường giao thông. Một số điểm sạt lở nghiêm trọng như đèo D'Ran, đèo Gia Bắc, đèo Đại Ninh, đèo Sông Pha...

Cụ thể, tại Km262+400 - Km262+530 quốc lộ 20 (khu vực cầu treo đèo D’Ran) đã xảy ra sạt lở ta-luy dương dài khoảng 10m, khiến hàng chục mét khối đất đá, cây rừng đổ tràn xuống mặt đường; phần nền đường cũng xuất hiện vết nứt dài khoảng 30m, rộng 2-10cm, lún gần nửa mặt đường. Tại địa điểm trên cũng tiếp tục xuất hiện cung trượt mới có diện tích khoảng 3.500m², với khối lượng đất đá ước tính 60.000m³ và có khoảng 60 cây thông bị đe dọa cuốn trôi.

Một đoạn mặt đường dài khoảng 10m trên đèo Gia Bắc bị sụt lún và nứt toác.

Còn đèo Gia Bắc (quốc lộ 28) có 7 điểm sạt lở, trong đó 2 điểm lớn tại Km50+200 và Km51 bị vùi lấp cả ta-luy âm và dương, hàng trăm tấn đất đá, cây cối đổ tràn xuống mặt đường; một đoạn mặt đường trên tuyến quốc lộ này dài khoảng 10m bị sụt lún và nứt toác.

Nguyên nhân nhìn từ góc độ quy hoạch

Liên quan đến tình trạng sạt lở ngày càng gia tăng tại tỉnh Lâm Đồng, ThS.KTS Trần Đức Lộc - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị tỉnh Lâm Đồng cho rằng, hiện tượng sạt lở, sụt lún đất đang diễn ra phức tạp và khó lường, trở thành mối đe dọa thường trực đối với an toàn dân cư và công trình xây dựng.

Theo KTS Trần Đức Lộc, chỉ trong vài năm gần đây, Lâm Đồng đã ghi nhận nhiều vụ sạt lở nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Điển hình như vụ sạt lở đất tại xã Đạ K’Nàng (huyện Đam Rông cũ) vào tháng 7/2024 khiến một người tử vong, hay vụ sạt ta-luy ở phường Xuân Trường (TP Đà Lạt) vùi lấp 2 học sinh. "Những vụ việc này cho thấy mức độ bất ổn của địa chất, kết hợp với biến đổi khí hậu, đã và đang tạo ra nguy cơ tiềm ẩn khôn lường", ông Lộc nói.

Hiện trường vụ sạt lở đất xảy ra ngày 15/7/2024 tại xã Đạ K’Nàng.

Từ góc độ chuyên môn, KTS Trần Đức Lộc nhận định, biến đổi khí hậu toàn cầu là nguyên nhân khách quan hàng đầu, khiến tần suất mưa tăng; lượng mưa tập trung cao trong thời gian ngắn, làm mực nước ngầm dâng cao và bão hòa nền đất. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh yếu tố con người mới là nguyên nhân chủ quan, có thể kiểm soát được. Việc phá rừng, san gạt đất dốc, xây dựng không đúng quy hoạch đã làm mất cân bằng tự nhiên, khiến dòng chảy bề mặt bị biến dạng, tạo áp lực lớn lên các sườn đồi và khu vực hạ lưu.

"Đối với các đô thị miền núi như Đà Lạt, nơi địa hình có độ dốc lớn, nếu không có biện pháp thoát nước và gia cố ta-luy phù hợp, dòng nước mưa từ trên cao sẽ thấm vào các tầng đất yếu, trôi tự do theo địa hình và gây nên những ‘cú đánh’ cực mạnh từ đất và nước xuống khu vực thấp trũng", ông Lộc phân tích.

Sạt lở nghiêm trọng trên đèo Gia Bắc vào chiều 27/10.

Theo vị kiến trúc sư này, khi đã xác định rõ yếu tố con người là tác nhân chính, giải pháp căn cơ phải bắt đầu từ kiểm soát quy hoạch và quản lý sau quy hoạch. Nhà nước cần tăng cường thanh tra, giám sát các hành vi sử dụng đất từ đất rừng, đất nông nghiệp đến đất đô thị; đồng thời ban hành các quy chuẩn kỹ thuật bắt buộc về xây dựng tại vùng đồi dốc.

KTS Trần Đức Lộc cũng đề xuất, trong giai đoạn tới, các địa phương cần thực hiện bản đồ phân vùng nguy cơ sạt lở, coi đây là công cụ bắt buộc trong mọi đồ án quy hoạch. Cùng với đó, các dự án đầu tư xây dựng phải được thẩm định địa chất độc lập, tránh tình trạng "vẽ quy hoạch trên giấy", thiếu khảo sát thực địa.

"Những cảnh báo này tôi đã nêu nhiều lần trong các hội thảo về ngập lụt, sạt lở của tỉnh Lâm Đồng từ nhiều năm trước, nhưng đến nay vẫn chưa có chuyển biến rõ rệt", KTS Trần Đức Lộc chia sẻ. Ông cũng nhấn mạnh, đã đến lúc phải nhìn nhận sạt lở như một rủi ro thường trực trong quy hoạch đô thị miền núi, thay vì chỉ xử lý tình huống sau mỗi vụ việc. "Nếu quy hoạch không đi trước một bước, thì thiên tai sẽ luôn là người đi sau để sửa sai", KTS Trần Đức Lộc nói.

Thái Lâm