Lý luận về đường lối đổi mới - bước phát triển nhận thức mới của Đảng trong Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV

Đây là bước phát triển có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc, thể hiện sự phát triển về tư duy lý luận, năng lực tổng kết thực tiễn và bản lĩnh tự đổi mới, tự hoàn thiện trong điều kiện mới của Đảng ta.

Bước phát triển mới trong tư duy lý luận của Đảng

Trải qua gần 40 năm tiến hành công cuộc đổi mới, Đảng ta không chỉ lãnh đạo toàn dân đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, mà còn hình thành một hệ thống lý luận mới - lý luận về đường lối đổi mới, phản ánh sâu sắc bản chất sáng tạo, năng động và khoa học của cách mạng Việt Nam.

Việc đưa “lý luận về đường lối đổi mới” vào nền tảng tư tưởng của Đảng là sự khẳng định tính tất yếu khách quan của sự phát triển nhận thức lý luận, từ thực tiễn sinh động của đất nước đến hệ thống hóa về mặt tư tưởng, học thuyết.

Cùng với quá trình tổng kết gần 40 năm đổi mới, Đảng đã khái quát hóa những thành tựu, bài học, quan điểm và phương pháp thành một hệ thống lý luận riêng - “lý luận về đường lối đổi mới”.

“Lý luận về đường lối đổi mới” là sự cụ thể hóa sinh động và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong điều kiện Việt Nam thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, phản ánh sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, giữa mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, giữa cái phổ quát và cái đặc thù. Nói cách khác, đây là kết tinh của quá trình Đảng ta quán triệt và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong thời đại hội nhập và toàn cầu hóa, là minh chứng sinh động cho năng lực phát triển học thuyết cách mạng vào điều kiện cụ thể của đất nước.

Tuyến đường sắt đô thị Nhổn - Ga Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng

Nền tảng tư tưởng vững chắc đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới

Lý luận về đường lối đổi mới được hình thành và không ngừng hoàn thiện trong suốt gần 40 năm qua, là kết quả tổng hợp trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân tộc, được thử thách, kiểm nghiệm và chứng minh bằng thực tiễn phát triển đất nước.

Đó là “tổng thể các quan điểm, mục tiêu, tầm nhìn, định hướng phát triển đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; Nhân dân là trung tâm, là chủ thể; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; xác lập mô hình chủ nghĩa xã hội Việt Nam với 3 trụ cột nền tảng: Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; nền dân chủ xã hội chủ nghĩa; xây dựng thành công một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội”.

Có thể nói, lý luận về đường lối đổi mới là sự kết tinh của ba đặc trưng cơ bản trong tư duy lý luận của Đảng thời kỳ mới:

Thứ nhất, đó là sự thống nhất biện chứng giữa tính khoa học và tính cách mạng. Lý luận đổi mới ra đời từ chính thực tiễn phát triển của Việt Nam, phản ánh yêu cầu khách quan của quá trình quá độ lên chủ nghĩa xã hội trong điều kiện nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bộc lộ hạn chế, đòi hỏi phải đổi mới tư duy và phương thức lãnh đạo. Sức sống của lý luận đó nằm ở chỗ dám nhìn thẳng sự thật, nói đúng sự thật, đánh giá khách quan thực tiễn, từ đó tìm ra hướng đi phù hợp với quy luật, với nguyện vọng của Nhân dân.

Thứ hai, lý luận về đường lối đổi mới thể hiện sự thống nhất giữa kiên định và sáng tạo. Kiên định không phải là bảo thủ, mà là vững vàng trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, giữ vững mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; sáng tạo là không ngừng tìm ra phương thức, mô hình, công cụ mới phù hợp với điều kiện cụ thể của đất nước và xu thế thời đại. Đó là sự kiên định biện chứng, vừa vững vàng trong nguyên tắc, vừa linh hoạt, khoa học trong phương pháp.

Thứ ba, lý luận về đường lối đổi mới khẳng định mối quan hệ giữa Đảng - Nhà nước - Nhân dân, dựa trên nguyên tắc Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý và Nhân dân làm chủ. Đổi mới không chỉ là tư duy lý luận của Đảng, mà là kết quả của sự đồng lòng, sáng tạo và hành động của toàn dân tộc. Nhân dân vừa là trung tâm, vừa là chủ thể của đổi mới; sức dân là nguồn lực, là thước đo tính đúng đắn của mọi chủ trương, đường lối của Đảng.

Chính nhờ nền tảng lý luận này, Việt Nam đã đạt được những thành tựu phát triển to lớn, vững chắc: Kinh tế - xã hội phát triển; chính trị - xã hội ổn định; quốc phòng - an ninh được củng cố, tăng cường; quan hệ đối ngoại được mở rộng và hội nhập quốc tế ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất hơn. Quy mô nền kinh tế của Việt Nam ngày càng lớn mạnh, hiện nằm trong nhóm 32 nước có nền kinh tế lớn nhất thế giới. Tất cả đã khẳng định tính khoa học, cách mạng và hiệu quả thực tiễn của lý luận về đường lối đổi mới, một bộ phận cấu thành nền tảng tư tưởng của Đảng, đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc.

Tiếp tục hoàn thiện và phát triển lý luận về đường lối đổi mới

Dự thảo Báo cáo chính trị tại Đại hội XIV của Đảng nhấn mạnh nhiệm vụ: “Đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về chủ nghĩa xã hội, về mô hình chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; tiếp tục hoàn thiện hệ thống lý luận về đường lối đổi mới”.

Bước vào giai đoạn phát triển mới, thế giới đang biến đổi sâu sắc với cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, cùng những thách thức phi truyền thống, như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, xung đột địa chính trị. Trong bối cảnh đó, việc tiếp tục hoàn thiện, phát triển lý luận về đường lối đổi mới không chỉ là yêu cầu khách quan, mà là điều kiện bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước.

Trước hết, tăng cường nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, phát hiện kịp thời những vấn đề mới nảy sinh trong đời sống kinh tế - xã hội, để bổ sung, phát triển đường lối đổi mới phù hợp với bối cảnh mới. Phải coi tổng kết thực tiễn là “nguồn sống” của lý luận; coi đổi mới lý luận là biểu hiện cao nhất của bản lĩnh chính trị, của tư duy cầm quyền hiện đại.

Hai là, đấu tranh kiên quyết, chủ động, sáng tạo để bảo vệ lý luận đổi mới trước các luận điệu sai trái, xuyên tạc, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Bảo vệ lý luận về đường lối đổi mới chính là bảo vệ nền tảng tư tưởng, bảo vệ bản lĩnh chính trị, bảo vệ con đường phát triển của dân tộc.

Ba là, kết hợp chặt chẽ đổi mới tư duy lý luận với đổi mới thể chế, chính sách và phương thức lãnh đạo. Lý luận không thể dừng lại ở nhận thức, mà phải chuyển hóa thành hành động, thành thể chế phát triển. Trong đó, tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, phát triển văn hóa, con người, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh chính là những biểu hiện cụ thể của việc hiện thực hóa lý luận đổi mới trong đời sống.

Bốn là, xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có năng lực tư duy sáng tạo và nhạy bén trước biến động toàn cầu, đủ sức kế thừa và phát triển tư duy đổi mới trong kỷ nguyên mới.

Cuối cùng, phải coi công tác tư tưởng, giáo dục chính trị là nhiệm vụ thường xuyên, nhằm lan tỏa giá trị của lý luận đổi mới, tạo sự thống nhất cao trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội. Khi lý luận đổi mới trở thành niềm tin, lý tưởng và hành động tự giác của mỗi người dân, sẽ trở thành sức mạnh tinh thần to lớn thúc đẩy dân tộc Việt Nam vững bước tiến vào kỷ nguyên phát triển giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc.

TS Phạm Ngọc Hùng