Mắc tay chân miệng độ 4 khiến trẻ nguy kịch, cha mẹ cần chú ý dấu hiệu nguy hiểm nào?

Theo bệnh sử, bệnh nhi V.M.H. (24 tháng tuổi, ngụ TP Hồ Chí Minh) sốt và nổi bóng nước lòng bàn tay, bàn chân trong 3 ngày đầu. Đến ngày thứ 4, bệnh nhi xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo nặng như sốt cao liên tục, giật mình chới với, run chi, tay chân lạnh, da nổi bông nên được đưa đến bệnh viện cấp cứu.

Khi nhập viện, bệnh nhi lơ mơ, thở nhanh không đều, mạch nhẹ, chi mát, nhịp tim trên 200 lần/phút. Các xét nghiệm cho thấy men tim (troponin I, CK-MB) tăng cao, toan chuyển hóa nặng, lactate máu tăng, siêu âm tim ghi nhận chức năng co bóp giảm nặng với phân suất tống máu chỉ còn 28-32%. Bệnh nhi được chẩn đoán bệnh tay chân miệng độ 4, biến chứng suy hô hấp - tuần hoàn và tổn thương cơ tim nghiêm trọng.

Bệnh tay – chân – miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người qua đường tiêu hóa.

Bệnh nhi được xử trí tích cực với đặt nội khí quản thở máy, thuốc vận mạch, truyền globulin miễn dịch (IVIG), an thần, hạ sốt và lọc máu liên tục. Tuy nhiên, tình trạng huyết động không cải thiện, nhịp tim vẫn duy trì ở mức rất cao.

Trước diễn tiến nguy kịch, ekip đã hội chẩn và quyết định áp dụng kỹ thuật oxy hóa máu qua màng ngoài cơ thể (ECMO) nhằm hỗ trợ đồng thời chức năng tim và phổi cho bệnh nhi. Sau gần 2 tuần điều trị tích cực, tình trạng bệnh nhi cải thiện rõ rệt, huyết động ổn định, được cai ECMO, cai máy thở và tỉnh táo trở lại.

1. Dấu hiệu tay chân miệng cần cho trẻ đi khám ngay

Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người qua đường tiêu hóa. Bệnh do virus đường ruột là Coxsackie A16 và Enterovirus 71 gây ra. Bệnh có thể gây biến chứng nặng nề về thần kinh, hô hấp, tuần hoàn, thậm chí có thể tử vong.

Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt tập trung ở nhóm tuổi dưới 3 tuổi. Biểu hiện chính của bệnh là các tổn thương da và niêm mạc: loét miệng, phát ban dạng phỏng nước ở lòng bàn tay, bàn chân, gối, mông.

Nếu thấy trẻ có dấu hiệu nặng như sốt cao, nôn nhiều, dễ giật mình, hoảng hốt, run tay chân, chới với, mạch nhanh không tương xứng với thân nhiệt cần cho trẻ đi khám ngay.

Bệnh tay chân miệng được chia thành nhiều cấp độ, tùy theo triệu chứng và mức độ ảnh hưởng đến cơ thể. Trong đó, tay chân miệng độ 4 là cấp độ nghiêm trọng nhất, nguy cơ xảy ra biến chứng cao, thậm chí gây tử vong ở trẻ.

Khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng và có 1 hoặc có các dấu hiệu sau đây được phân loại tay chân miệng độ 4: Ngưng thở, rối loạn nhịp thở; Tím tái hoặc SpO2 < 92%; Phù phổi cấp; Sốc khi trẻ có 1 trong 3 tiêu chuẩn sau: Mạch không bắt được, huyết áp không đo được; Tụt huyết áp: huyết áp tâm thu < 70mmHg (trẻ <12 tháng), < 80mmHg (trẻ > 12 tháng); Huyết áp kẹp: hiệu áp ≤ 25mmHg.

Trên thực tế, ở giai đoạn này, virus không chỉ gây tổn thương trên da, niêm mạc miệng mà còn tấn công sâu vào hệ thần kinh trung ương và các cơ quan quan trọng khác, dẫn đến tình trạng suy đa tạng.

Trẻ bị tay chân miệng độ 4 thường có biểu hiện sốt cao liên tục, khó thở, tím tái, mạch nhanh nhưng yếu, huyết áp tụt, phản xạ yếu hoặc mất phản xạ, rối loạn tri giác, co giật, hôn mê. Những dấu hiệu này cho thấy bệnh đã chuyển sang mức độ rất nghiêm trọng, cần được cấp cứu và điều trị tích cực tại các cơ sở y tế có trang thiết bị hồi sức hiện đại.

Nguyên nhân khiến bệnh chuyển biến nặng đến độ 4 thường là do virus EV71 – một chủng virus có khả năng gây biến chứng thần kinh và tim mạch cao. Đặc biệt, trẻ em dưới 5 tuổi, nhất là dưới 3 tuổi, có nguy cơ cao mắc tay chân miệng độ 4 do hệ miễn dịch còn non yếu, dễ bị tổn thương bởi virus. Khi bệnh tiến triển đến độ 4, tỷ lệ tử vong cũng tăng cao nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.

Vì vậy, nếu trẻ có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để được theo dõi và điều trị tích cực. Việc nhận diện sớm các triệu chứng của tay chân miệng độ 4 có thể giúp cứu sống trẻ và giảm thiểu nguy cơ di chứng nặng nề về sau.

2. Cách phòng ngừa tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng có khả năng lây lan mạnh ngay từ giai đoạn ủ bệnh và trong suốt vài tuần sau khi người bệnh đã khỏi. Cha mẹ cần tuân thủ các lưu ý dưới đây.

Cách ly trẻ bị tay chân miệng theo nhóm bệnh; Nhân viên y tế cần đeo khẩu trang, sát khuẩn tay trong quá trình trước và sau khi chăm sóc trẻ;

Chú ý trong việc xử lý chất thải, quần áo, ga trải giường và các dụng cụ chăm sóc bé theo đúng quy trình phòng bệnh truyền nhiễm; Khử khuẩn và vệ sinh các khu vực mà bé dễ tiếp xúc để hạn chế khả năng lây nhiễm.

Phòng bệnh tại gia đình và trong cộng đồng:

Nếu nghi ngờ trẻ bị tay chân miệng, cần cho trẻ nghỉ học và theo dõi các triệu chứng;
Vệ sinh, khử trùng sạch sẽ khu vực sinh sống nếu gia đình có trẻ bị tay chân miệng;
Hạn chế cho trẻ tiếp xúc nơi đông người khi đang có dịch tay chân miệng;
Cho trẻ vệ sinh tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn sau khi đi từ bên ngoài vào nhà;
Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với người trong gia đình, nhất là trẻ nhỏ khác;
Thường xuyên vệ sinh, khử khuẩn các vật dụng hoặc đồ chơi, bề mặt mà trẻ hay chạm vào, cầm nắm; Sát trùng tay kỹ càng sau mỗi lần chăm sóc trẻ bị tay chân miệng; Theo dõi các triệu chứng và đưa trẻ đến bệnh viện ngay nếu phát hiện dấu hiệu bất thường.

BS Nguyễn Văn Tâm