Mở rộng không gian sáng tạo nghệ thuật giữa Thủ đô

Các không gian nghệ thuật được nâng rộng là cách Hà Nội từng bước xây dựng các mô hình văn hóa cộng đồng bền vững, khẳng định hình ảnh một Thành phố sáng tạo, văn hiến và mến khách.

Không gian sáng tạo đang hiện hữu giữa đời sống Thủ đô

Tại Nhà Bát Giác, Vườn hoa Lý Thái Tổ, dự án “Âm nhạc cuối tuần” mở ra một điểm hẹn nghệ thuật mới cho người dân và du khách. Ngay giữa không gian trung tâm Hà Nội, âm nhạc được lắng nghe, được cảm nhận và được sẻ chia một cách tự nhiên.

Trong ánh chiều hoàng hôn bên hồ Hoàn Kiếm, tiếng saxophone của NSƯT Quyền Văn Minh vang lên đầy cảm xúc. Những tác phẩm viết về Hà Nội được khoác lên bản phối jazz hiện đại, khi mềm mại, du dương, khi bùng nổ ngẫu hứng, tạo nên một sắc màu rất riêng cho không gian phố đi bộ. Những giai điệu quen thuộc nhưng mới mẻ, vừa gợi nhớ Hà Nội xưa, vừa mang hơi thở của một thành phố sáng tạo, trẻ trung và cởi mở.

NSƯT Quyền Văn Minh, Nhà sáng lập Câu lạc bộ Bình Minh Jazz chia sẻ: “Cách đây 7-8 năm, dù có ý tưởng nhưng việc phát triển rất khó khăn. Hiện nay, lãnh đạo Thành phố, Sở Văn hóa và Nhà hát Thăng Long đã ủng hộ chúng tôi. Tôi hy vọng được biểu diễn thường xuyên hơn để phục vụ khán giả và được biết đến rộng rãi.”

Không chỉ có âm nhạc đương đại, các giá trị nghệ thuật truyền thống cũng đang được lan tỏa mạnh mẽ trong không gian công cộng. Nằm trong dự án giới thiệu cây đàn bầu và các làn điệu dân ca Việt Nam, chương trình nghệ thuật “Thanh âm Đất Việt” tại Vườn hoa Vạn Xuân, phường Ba Đình cũng mang đến âm hưởng nghệ thuật dân tộc ngay tại khu sinh hoạt chung của nhiều người dân nơi này.

Trong không gian sân khấu ngoài trời, tiếng đàn bầu vang lên mềm mại, mở đầu cho hành trình âm nhạc xuyên suốt ba miền Bắc - Trung - Nam. Các tiết mục được dàn dựng theo ba chương, tái hiện vẻ đẹp đa dạng của kho tàng âm nhạc truyền thống dân tộc. Hà Nội hiện lên vừa hào hoa, vừa trữ tình qua những ca khúc như “Hà Nội linh thiêng hào hoa”, “Nỗi nhớ mùa đông”, hay “Hà Nội đến yêu”. Ở tiết mục “Mẹ yêu con”, tiếng đàn bầu do NSND Hoàng Anh Tú biểu diễn trở thành điểm nhấn, mang đến cho khán giả những giai điệu quen thuộc, sâu lắng và giàu cảm xúc.

NSND Tấn Minh, Giám đốc Nhà hát ca múa nhạc Thăng Long cho biết: "Đàn bầu là nhạc cụ rất đặc biệt với người Việt Nam. Hàng năm chúng tôi cũng có làm chương trình riêng về đàn bầu để lan tỏa đến tất cả mọi người, đặc biệt là du khách quốc tế, để họ cảm nhận được tiếng đàn rất tình của Việt Nam".

Từ jazz đương đại đến âm nhạc dân gian, những không gian sáng tạo mở đang góp phần đưa nghệ thuật đến gần hơn với công chúng, làm giàu đời sống tinh thần của người dân Thủ đô. Đây cũng là cách Hà Nội từng bước xây dựng các mô hình văn hóa cộng đồng bền vững, khẳng định hình ảnh một Thành phố sáng tạo, văn hiến và mến khách. Nơi nghệ thuật hiện hữu trong đời sống thường nhật và trở thành sợi dây kết nối cộng đồng.

Nhân rộng không gian sáng tạo nghệ thuật

Năm 2019, Hà Nội chính thức gia nhập Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo của UNESCO, trở thành Thủ đô thứ 32 được công nhận ở lĩnh vực thiết kế sáng tạo. Từ đó đến nay, nhiều không gian, sân chơi sáng tạo đã ra đời, mang đến những trải nghiệm mới mẻ cho công chúng. Có thể nói, Hà Nội là nơi tập trung nguồn lực sáng tạo và là nơi có số lượng không gian văn hóa sáng tạo nhiều nhất cả nước.

Hà Nội là địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng di sản văn hóa, nhiều đơn vị liên tục đổi mới cách tiếp cận, khai thác di sản trở thành các không gian sáng tạo, trở thành “cửa ngõ mềm” để bước vào đời sống văn hóa với nhiều du khách quốc tế. Nổi bật trong đó là tour “Đêm thiêng liêng” tại di tích Nhà tù Hỏa Lò; Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội đưa vào khai thác tour du lịch đêm “Giải mã Hoàng thành Thăng Long” chuyên biệt dành cho khách nước ngoài; Di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám triển khai tour đêm với công nghệ 3D mapping với chủ đề “Tinh hoa đạo học”, phim 3D mapping “Sử đá lưu danh”; Làng gốm Bát Tràng đưa vào hoạt động, khai thác Trung tâm Tinh hoa Làng nghề Việt… Khu phố cổ Hà Nội cũng được ví như “bảo tàng sống” về quá trình hình thành và phát triển của kinh thành Thăng Long - Hà Nội.

Tiếp nối dòng chảy sáng tạo từ cộng đồng, Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2026 sẽ tiếp tục tập trung “Xây dựng hệ sinh thái sáng tạo đô thị” bao gồm: Không gian Di sản (Khu vực Chợ Đồng Xuân - Bắc Qua và Trung tâm công nghiệp văn hóa Đồng Xuân); Không gian Kẻ Chợ (Phố cổ Hà Nội với 36 phố hàng; Không gian Tương lai (Mạng lưới các công viên trên địa bàn Thành phố); Không gian sinh thái (Bãi giữa sông Hồng); và Không gian cộng đồng trên toàn Thành phố.

Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội Thành phố Hà Nội cho rằng: "Hà Nội có rất nhiều tiềm năng, điều kiện để không chỉ đại diện cho Việt Nam mà còn quy tụ rất nhiều cái nhất của thế giới. Chính vì vậy, mục tiêu phát triển thủ đô Hà Nội trở thành một Thành phố toàn cầu đòi hỏi Hà Nội phải tạo ra được một sự phát triển rộng mở".

Các không gian nghệ thuật được nhân rộng, kết nối chặt chẽ với cộng đồng và du lịch, từ đó khiến cho giá trị văn hóa không chỉ được bảo tồn mà còn được “đánh thức”, lan tỏa trong đời sống đương đại.

Âm nhạc truyền thống tìm lại khán giả trong không gian mở

Những buổi biểu diễn nghệ thuật truyền thống và sinh hoạt văn nghệ dân gian, trong đó có những loại hình được vinh danh là di sản văn hóa thế giới vang lên giữa lòng phố cổ, tạo nên sức hấp dẫn lớn đối với du khách trong và ngoài nước. Trong hơn một giờ đồng hồ, chương trình “Tiếng nhạc của Đình” tại Đình Kim Ngân (phố Hàng Bạc) với năm loại hình âm nhạc cổ truyền - hát chèo, ca trù, chầu văn, hát tuồng và hát xẩm - lần lượt được trình diễn. Từng tiết mục không chỉ là âm nhạc mà còn là câu chuyện lịch sử, nghi lễ và văn hóa của Thăng Long xưa.

Không sân khấu hoành tráng, không ánh đèn rực rỡ, “Tiếng nhạc của Đình” chinh phục người nghe bằng sự mộc mạc. Những nghệ nhân trong trang phục giản dị bên các nhạc cụ truyền thống: đàn bầu, đàn nguyệt, nhị, đàn đáy. Khán giả ngồi trên những chiếc chiếu cói, cảm nhận từng nhịp rung, từng thanh âm mộc mạc nhưng tràn đầy sức sống của âm nhạc cổ truyền.

Không gian đêm nhạc còn được điểm xuyết bằng nghi thức “thưởng thẻ tre”, một hình thức tặng thưởng truyền thống, giúp khán giả trải nghiệm trực tiếp phong cách thưởng nhạc cổ xưa.

Chị Ngô Thị Thùy Dương, Trưởng Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội cho biết: “Đưa âm nhạc truyền thống vào di tích giúp thu hút người dân, nhất là giới trẻ, qua đó khẳng định vai trò kết nối cộng đồng của đình làng. Khi cộng đồng tham gia, việc phát huy giá trị di sản mới thực sự hiệu quả.”

Chính những không gian sáng tạo mở, không rào cản đã tạo điều kiện để âm nhạc truyền thống được hồi sinh trong đời sống đương đại, qua đó khẳng định một Hà Nội trẻ trung, năng động, hiện đại mà vẫn gìn giữ trọn vẹn những giá trị tinh hoa truyền thống.

Đỗ Hương