Mỗi công dân cần tự xây dựng 'kháng thể thông tin' cho bản thân

Thông tin sai sự thật được chia sẻ trên mạng xã hội. Ảnh chụp màn hình

Liên tục xuất hiện tin giả

Mới đây, Công an phường Hà Đông cho biết đơn vị đã xác minh, làm rõ thông tin đăng tải trên mạng xã hội về một cháu bé suýt bị bắt cóc trên đường đi học là sai sự thật, gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng đến an ninh trật tự trên địa bàn.

Theo đó, mạng xã hội đã rộ lên nội dung: “Hôm kia, thứ 4 cháu mình suýt bị bắt cóc trên đường đi học lúc 1h30 trưa, ngay giữa khu dân sinh ở Hà Đông…”, “học sinh lớp 6 trường THCS Trần Đăng Ninh, Hà Đông trên đường đi học bị 1 nam 1 nữ tiếp cận kéo cháu lên ô tô…”. Ngay lập tức, thông tin đã gây tâm lý lo lắng, hoang mang trong dư luận Nhân dân và phụ huynh học sinh.

Qua công tác điều tra, Công an phường Hà Đông đã xác định sự việc trên là không chính xác, không có chuyện cháu học sinh suýt bị bắt cóc như mạng xã hội đăng tải, mà do cháu tự nghĩ ra. Tiến hành làm việc với chủ tài khoản đăng tải sự việc, người này thừa nhận do được nghe kể lại nên đã đăng tải bài viết gây hiểu lầm trên mạng xã hội đồng thời gỡ bỏ nội dung sai sự thật.

Công an xã Xuân Mai, TP Hà Nội cũng vừa xử phạt một trường hợp đăng tải thông tin sai sự thật về việc “xẻ rừng phòng hộ” trên mạng xã hội TikTok. Cụ thể, ngày 9/9, Công an xã Xuân Mai phát hiện một tài khoản TikTok đăng tải video có nội dung “Xẻ rừng phòng hộ để bán, có người chống lưng”. Địa điểm trong video là khu vực đỉnh Bình Hương, khu Suối Dọc, thôn Núi Bé, xã Xuân Mai. Công an xã đã xác minh và làm việc với chủ tài khoản trên là N.H.S (SN 1983, trú tại xã Xuân Mai, Hà Nội).

Ngày 10/9, tại cơ quan công an, anh S thừa nhận toàn bộ hành vi đăng tải thông tin sai sự thật và tự nguyện gỡ bỏ video, cam kết không tái phạm. Công an xã Xuân Mai đã ra quyết định xử phạt hành chính đối với anh S số tiền 5 triệu đồng về hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc vu khống xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự nhân phẩm của cá nhân quy định tại điểm a khoản 1 Điều 101 Nghị định số 15/2020/NĐ-CP ngày 3/2/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử; sửa đổi bổ sung tại Nghị định số 14/2022/NĐ-CP ngày 27/1/2022 của Chính phủ.

Đáng nói, những vụ việc tin giả đều có điểm chung là đánh vào cảm xúc mạnh, gắn với chi tiết cụ thể để tạo vẻ chân thực, rồi nhanh chóng lan truyền qua mạng xã hội. Các thông tin đính chính sau đó thường ít được chú ý, nhưng dư chấn tâm lý và tổn hại uy tín thì vẫn tồn tại.

Mỗi công dân cần tự xây dựng “kháng thể thông tin” cho bản thân

Hiện nay, trong hệ thống pháp luật Việt Nam, chế tài xử lý tin giả, thông tin sai sự thật đã được quy định tương đối rõ ràng trong các văn bản pháp luật. Bên cạnh đó, Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội do Bộ Thông tin và Truyền thông (cũ) ban hành cũng nêu cụ thể những chuẩn mực ứng xử chung trên không gian mạng, bao gồm: quy tắc Tôn trọng và tuân thủ pháp luật; quy tắc Lành mạnh; quy tắc An toàn, bảo mật thông tin; quy tắc Trách nhiệm...

Về xử phạt, tùy tính chất và mức độ vi phạm, người thực hiện hành vi có thể bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, thực tế cho thấy mức phạt hành chính hiện nay chưa đủ sức răn đe; tốc độ xử lý còn chậm, khiến nhiều đối tượng coi thường luật pháp, tiếp tục lợi dụng mạng xã hội để trục lợi hoặc gây nhiễu loạn thông tin.

Trước tình trạng này, nhiều chuyên gia cho rằng để hạn chế tin giả cần đồng bộ nhiều giải pháp. Bên cạnh việc hoàn thiện pháp luật như ban hành luật riêng về chống tin giả, áp dụng chế tài đủ mạnh mang tính phòng ngừa và răn đe, xây dựng lực lượng chuyên trách xử lý tin giả thì phải tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật và nâng cao ý thức trách nhiệm của người dùng mạng xã hội.

Thực tế cho thấy, không ít người tham gia mạng xã hội thiếu ý thức tuân thủ pháp luật, trách nhiệm xã hội, cũng như kiến thức nền tảng về sử dụng, cung cấp thông tin. Do đó, họ có thể vô tình hoặc cố ý tạo ra, tiếp tay cho việc phát tán tin giả, tin sai sự thật. Vì vậy, cần triển khai nhiều chương trình truyền thông, phổ biến pháp luật về an ninh mạng; hướng dẫn kỹ năng nhận diện, phòng tránh tin giả; khuyến khích lối sống văn minh, ứng xử có trách nhiệm và lan tỏa nội dung tích cực trên không gian mạng.

Ngoài ra, các nền tảng mạng xã hội cũng phải chia sẻ trách nhiệm. Khi phát hiện nội dung có rủi ro cao, đặc biệt liên quan đến trẻ em, an ninh trật tự, danh dự cá nhân, cần áp dụng biện pháp giảm mức lan truyền, gắn nhãn cảnh báo “chưa kiểm chứng” và phối hợp nhanh với cơ quan chức năng để xử lý. Song song, việc giáo dục năng lực số cho học sinh và phụ huynh là tuyến phòng thủ lâu dài: trẻ em cần được dạy cách phân biệt sự kiện và ý kiến, biết tìm và đối chiếu nhiều nguồn trước khi tin tưởng; đồng thời phải được khuyến khích nói thật, chịu trách nhiệm với lời nói của mình, còn người lớn phải lắng nghe, kiểm chứng thay vì vô thức tiếp tay lan truyền thông tin chưa được xác thực.

Quan trọng hơn hết, mỗi công dân cần tự xây dựng “kháng thể thông tin” cho bản thân. Trước một nội dung gây sốc, hãy bình tĩnh kiểm chứng: nguồn phát là ai, có bằng chứng gốc hay chỉ là lời kể lại, cơ quan chức năng đã lên tiếng hay chưa. Nếu thiếu những tiêu chí tối thiểu, hành động an toàn nhất chính là không chia sẻ. Trong trường hợp đã lỡ chia sẻ rồi mới phát hiện sai, việc gỡ bỏ và xin lỗi công khai là cách đơn giản nhưng hiệu quả để khôi phục niềm tin.

Công an TP Hà Nội cũng khuyến cáo người dân thận trọng khi đăng tải, bình luận, chia sẻ thông tin chưa được xác thực; tôn trọng danh dự, uy tín cá nhân, tổ chức; kịp thời báo cho cơ quan chức năng khi phát hiện dấu hiệu bất thường; đồng thời nghiêm túc chấp hành quy định pháp luật về xử phạt hành vi cung cấp, lan truyền tin giả.

Các biện pháp này không chỉ là chế tài pháp lý mà còn là chuẩn mực đạo đức thông tin cần thiết để bảo đảm sự an toàn, lành mạnh của không gian số.

Minh Dương