Món quà bất ngờ cho phần còn lại của thế giới từ chương trình nghị sự 'Nước Mỹ trên hết'
Chính sách 'Nước Mỹ trước tiên' của Tổng thống Trump không chỉ gây chia rẽ mà còn đang khiến các nhà khoa học hàng đầu bỏ nước Mỹ ra đi, đẩy nền khoa học Mỹ vào nguy cơ suy yếu nghiêm trọng. Liệu đây có phải là món quà 'bất ngờ' cho châu Âu và thế giới?
Chính sách hạn chế sinh viên và nhà nghiên cứu nước ngoài của Tổng thống Trump vô tình tạo điều kiện để châu Âu thu hút nhân tài. Trong ảnh: Tổng thống Mỹ Doanld Trump phát biểu tại Nhà Trắng, Washington, D.C. Nguồn: THX/TTXVN
Chương trình nghị sự "Nước Mỹ trước tiên" của Tổng thống Donald Trump, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học và đổi mới, đang dần bộc lộ một "sự thật phũ phàng": thay vì củng cố vị thế dẫn đầu của quốc gia, các chính sách này lại có nguy cơ đẩy "những bộ óc xuất chúng" ra khỏi đất nước, làm suy yếu nền tảng phát triển kinh tế và xã hội của Mỹ. Tình hình này gợi nhớ đến một giai đoạn lịch sử khi Đức Quốc xã thanh trừng giới khoa học, vô tình "tặng" những tài năng lỗi lạc cho các nước Đồng minh, đặc biệt là Mỹ.
Sau Thế chiến II, Mỹ vươn lên thành nhà lãnh đạo không thể tranh cãi của "thế giới tự do" nhờ nhiều yếu tố, trong đó có một lý do quan trọng: sự di cư của rất nhiều nhà khoa học nổi tiếng trong chiến tranh đến Mỹ. Đặc biệt, những học giả Đức gốc Do Thái và đồng nghiệp của họ đã bị Đức Quốc xã trục xuất đã mang lại lợi ích to lớn cho Đồng minh.
Theo cuốn sách "Hitler's Gift" (Món quà của Hitler) của Jean Medawar và David Pyke, Đức từng là quốc gia đi đầu thế giới về khoa học. Từ năm 1901 đến 1933, nước này giành được một phần ba tổng số Giải Nobel. Tuy nhiên, từ năm 1933 đến 1960, con số này giảm mạnh xuống chỉ còn 8 giải. Cuốn sách chỉ ra rằng: "Khoảng 2600 nhà khoa học và học giả khác đã rời khỏi Đức chỉ trong những năm đầu tiên, phần lớn trong số họ là người Do Thái. 25% trong số tất cả các nhà vật lý đã rời khỏi các trường đại học Đức trong một sự phung phí tài năng điên rồ". Hầu hết họ đều di cư đến Mỹ và Vương quốc Anh, sau đó giành được một số lượng lớn giải Nobel, bao gồm những tên tuổi lẫy lừng như Albert Einstein, Edward Teller, Leo Szilard, John von Neumann, Hans Bethe và Stanisław Ulam.
Đây được coi là "món quà của Hitler" dành cho nước Mỹ, giúp Mỹ trong 90 năm tiếp theo chào đón những bộ óc vĩ đại nhất từ khắp nơi trên thế giới, thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới, biến nước này trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về vật lý, y học, hóa học và kinh tế. Mối liên kết giữa chính phủ liên bang và các trường đại học nghiên cứu lớn của Mỹ được xem là một trong những quan hệ đối tác công tư thành công nhất trong lịch sử.
Chính sách của Tổng thống Trump và nguy cơ "tự hủy" nền khoa học Mỹ
Mặc dù không hoàn toàn giống nhau, nhưng có những điểm tương đồng đáng lo ngại giữa những gì đã xảy ra với cộng đồng khoa học Đức và những gì đang diễn ra ở Mỹ dưới thời chính quyền Trump hiện nay. Chính quyền Trump đã bắt tay vào một nỗ lực nhằm chấm dứt vai trò của Mỹ như một quốc gia dẫn đầu thế giới về khoa học và đổi mới. Thay vì nhắm vào các học giả Do Thái, họ đang sử dụng các biện pháp cứng rắn để phá hủy toàn bộ hệ thống bằng cách nhắm vào sinh viên nước ngoài để trục xuất và cắt giảm tài trợ cho các nghiên cứu đột phá trong tương lai.
Lý do cho những hành động này thường xuyên thay đổi. Lúc thì vì nghiên cứu bị cho là liên quan đến chính sách "DEI" (Đa dạng, Công bằng và Hòa nhập), lúc lại vì chủ nghĩa bài Do Thái, và thậm chí còn có việc thu hồi quyền của Đại học Harvard (và có thể là những trường khác trong tương lai) trong việc tuyển sinh viên nước ngoài.
Hàng ngày, có những câu chuyện về các nhà nghiên cứu chứng kiến công trình cả đời của họ bị phá hủy một cách tùy tiện, không hề cân nhắc đến giá trị mà họ mang lại cho phúc lợi kinh tế và xã hội. Các nhà khoa học nước ngoài làm việc tại Mỹ bị quấy rối bởi các viên chức nhà nước và trong một số trường hợp, bị tống vào tù vì những lý do vô căn cứ.
"Món quà của Trump" cho phần còn lại của thế giới
Trong khi Mỹ đang tự làm suy yếu mình, phần còn lại của thế giới đang háo hức chờ đợi để nhận những lợi ích từ "món quà của Trump". Theo tờ Politico, các chính sách hiện nay của chính quyền Trump đã châm ngòi cho "thời kỳ khai sáng mới" của châu Âu. Các trường đại học và chính trị gia hàng đầu châu Âu đã hành động nhanh chóng, đưa ra các sáng kiến mới nhằm thu hút những nhân tài nước ngoài hàng đầu.
Đầu tháng này, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã công bố kế hoạch trị giá 500 triệu euro mang tên “Chọn châu Âu vì Khoa học” nhằm thu hút các nhà nghiên cứu nước ngoài đến EU. Ủy ban châu Âu cũng công bố kế hoạch đẩy nhanh thủ tục cấp thị thực để thu hút các nhà nghiên cứu Mỹ, và các quan chức cấp cao EU đã họp vào ngày 23/5 vừa qua để thảo luận cách tăng khả năng cạnh tranh của châu Âu trong khoa học và đổi mới sáng tạo. Trong khi đó, Trung Quốc và Ấn Độ cũng đang tăng cường nỗ lực thu hút và giữ chân nhân tài.
Tất cả những điều này không chỉ ảnh hưởng đến những tiến bộ y khoa tiên tiến mà còn tác động nghiêm trọng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Mỹ trong tương lai. Nền kinh tế năng động của Mỹ đã là "niềm ghen tị" của thế giới trong nhiều thập kỷ, nhưng nước này dường như đang tự tay "vứt bỏ" chính động cơ thúc đẩy sự phát triển đó.
Cuộc chiến của chính quyền Trump với giới học thuật, đặc biệt là các trường đại học hàng đầu như Harvard, cho thấy sự ưu tiên kiểm soát hơn là sự đổi mới và tiến bộ. Hậu quả là những tài năng khoa học hàng đầu trên khắp thế giới đang tìm kiếm cơ hội ở nơi khác và đang được cung cấp rất nhiều ưu đãi. Không chỉ vậy, chỉ là vấn đề thời gian trước khi những tài năng của chính Mỹ cũng làm theo, bởi họ sẽ không còn sự hỗ trợ hoặc nguồn lực để làm việc tại quê nhà.
Đây thực sự là một "món quà" bất ngờ cho phần còn lại của thế giới. Rất tiếc, điều này lại hoàn toàn trái ngược với khẩu hiệu "Nước Mỹ trước tiên" của Tổng thống Trump.
