Mùa khô khốc liệt đến sớm, hạn hán hoành hành trong toàn tỉnh
Mùa khô khốc liệt đến sớm, hạn hán hoành hành trong toàn tỉnh
(Báo Bình Phước, 17-12-2004)
Hậu quả nghiêm trọng do hạn hán gây ra trong mùa khô năm 2003-2004 vừa mới qua thì mở đầu mùa khô năm 2004-2005, hạn hán đã tiếp tục tàn phá trên diện rộng ở Bình Phước và gây thiệt hại nặng nề hơn. Hàng nghìn ha cây ngắn ngày đã bị cháy khô, không được thu hoạch... Trong nhiều năm trở lại đây, chưa khi nào nguy cơ tái nghèo lại lớn như năm nay.
Hạn hán xảy ra trên diện rộng
Chúng tôi đến vườn bông vải của anh Nguyễn Ngạn ở tổ 2, ấp Đồi Đá, xã Lộc Khánh, huyện Lộc Ninh. Với 8 sào bông vải, ngoài đầu tư chăm sóc theo tiêu chuẩn của công ty thu mua bông hết khoảng 4 triệu đồng, anh Ngạn còn đầu tư thêm 3 triệu đồng cho phân bón, phun thuốc... với hy vọng sẽ có năng suất cao hơn. Đó cũng là số vốn liếng tích lũy sau nhiều năm để “lấy ngắn nuôi dài" cho vườn điều của anh mới hơn 1 năm tuổi. Nhờ vậy, vườn bông vải của anh Ngạn đẹp hơn của nhiều hộ khác trong ấp. Nhưng rồi cũng như những vườn bông khác, vườn bông vải xanh tốt của anh Ngạn cũng bị cháy khô vì thiếu nước. Và số vốn liếng tích lũy sau nhiều năm của anh Ngạn cũng "bốc hơi" theo cái nắng chói chang của một mùa khô khốc liệt. Không chỉ riêng anh Ngạn, 89 ha bông vải trong toàn xã Lộc Khánh bị thất thu 80%, trong đó hầu hết là mất trắng. Hàng trăm ha lúa, đậu, bắp ở Lộc Khánh cũng bị mất trắng như bông vải.
Ngay từ đầu mùa khô, hầu hết các xã trong huyện Lộc Ninh đã xảy ra hạn hán khắc nghiệt. Nhiều cánh đồng lúa cháy khô vì thiếu nước. Trong số 7.750 ha cây hàng năm của Lộc Ninh, mùa khô 2004-2005 mới bắt đầu đã có tới 2.769,9 ha bị thất thu khoảng 80% do hạn hán, trong đó có 1.838,9 ha lúa, 501,5 ha bắp, 160 ha bông vải, 269,5 ha đậu, ước tổng thiệt hại lên đến 6,922 tỷ đồng. Anh Trương Mạnh Hùng, Trưởng phòng Nông nghiệp - Địa chính huyện Lộc Ninh cho biết: Hạn hán không chỉ làm thất thu vụ hè thu các loại cây ngắn ngày, mà nguy cơ còn thiệt hại lớn hơn rất nhiều đối với cây công nghiệp. Những năm trước vào thời điểm này, người nông dân mới phải tưới hồ tiêu từ 1 đến 2 lượt, nhưng năm nay đã tưới tới từ 10 đến 12 lượt (tương đương với 2 tháng). Nguyên nhân là do mùa mưa kết thúc sớm, hơn nữa lượng nước mưa cũng ít hơn những năm trước nên các vườn hồ tiêu đã thiếu nước.
Ở huyện Bình Long, vào thời điểm này những năm trước, nước ở các con sông, suối trên địa bàn vẫn còn và người dân vẫn sử dụng nguồn nước này tưới cho tiêu, hoa màu nhưng năm nay, ngay trong tháng 10 nước tưới đã khan hiếm, mực nước sông, suối và nước ngầm đều thấp hơn những năm trước. Mùa khô năm 2003-2004, Bình Long có hơn 2.000 ha hồ tiêu thiếu nước tưới. Tình trạng thiếu nước tưới cũng như nước sinh hoạt đã xảy ra tại 12/13 xã, thị trấn thuộc huyện Bình Long, trong đó có trên 2.000 hộ thiếu nước sinh hoạt, 6.199 hộ thiếu nước tưới. Ngay trong tháng 9, tháng 10-2004, khi mùa mưa chưa kết thúc, do lượng nước ngầm xuống thấp nên nhiều diện tích trồng hồ tiêu của nông dân đã phải tưới. Các xã thiếu nước nghiêm trọng ngay trong mùa mưa là Thanh Lương, Thanh Phú, An Phú. Trong vụ hè thu này, theo thống kê sơ bộ ban đầu, Bình Long bị mất trắng 402,4 ha, gồm 86,4 ha lúa rẫy, 56 ha bắp và 260 ha bông vải.
Bù Đốp là huyện duy nhất trong tỉnh có lượng mưa đạt mức trung bình so với các năm, nhưng ngay đầu mùa khô đã có 20 hộ thiếu nước sinh hoạt đồng thời mất trắng 1.109,21 ha lúa và hoa màu do hạn hán, trong đó có 127 ha lúa nước, 177,5 ha lúa rẫy, 287,5 ha hoa màu, 76 ha bông vải, 351,4 ha đậu phộng...
Chưa tìm ra giải pháp cho phòng, chống hạn
Bình Phước tiếp giáp với Tây Nguyên, địa hình triền dốc, nên khi mùa khô tới, lượng nước ngầm trong lòng đất nhanh chóng cạn kiệt. Đặc biệt là khi diện tích rừng tự nhiên đầu nguồn của mái nhà chung Tây Nguyên và rừng Bình Phước bị thu hẹp, tàn phá, không còn khả năng giữ nước thì hạn hán xảy ra ngày càng khốc liệt. Trong khi đó, trên địa bàn tỉnh chỉ có những nhánh sông suối nhỏ nằm trong lưu vực đầu nguồn sông Đồng Nai chảy qua với lượng nước không đáng kể và mùa khô lòng sông bị thu hẹp lại rất nhiều.
Bình Phước là một tỉnh nông nghiệp, song cũng là tỉnh duy nhất trong cả nước cơ bản không sản xuất lương thực mà chủ yếu trồng cây công nghiệp như: cao su, điều, hồ tiêu... Vì vậy, trong nhiều năm, hệ thống thủy lợi nội đồng hầu như bị "bỏ quên", ít được quan tâm, nạo vét, thậm chí nhiều công trình trở thành hoang hóa. Bình Phước cũng có ít các công trình thủy lợi lớn. Các hồ có vốn đầu tư lớn như hồ Đồng Xoài nằm trên địa bàn xã Thuận Lợi, huyện Đồng Phú với diện tích gần 500 ha đang trong giai đoạn thi công xây dựng, hồ thủy lợi Phước Hòa có diện tích khoảng 1.500 ha, mới chỉ trên bản vẽ. Theo số liệu tổng hợp của sở Nông nghiệp - Phát triển nông thôn, hệ thống thủy lợi trên của Bình Phước mới chỉ đáp ứng nhu cầu tưới tiêu khoảng trên 33.000 ha cây trồng trên tổng diện tích hơn 250.000 ha cây trồng trên địa bàn toàn tỉnh. Thế nhưng, đầu tư cho thủy lợi để chống chọi với hạn hán vẫn còn nhiều khó khăn đối với một tỉnh như Bình Phước. Đơn cử như Dự án thủy điện Cần Đơn, nằm trên địa bàn xã Đa Kia, huyện Phước Long và xã Thanh Hòa, huyện Bù Đốp đã đi vào hoạt động 2 năm, nhưng hệ thống kênh mương tưới tiêu cho trên 2.000 ha của 4 xã vẫn chưa có kinh phí để đầu tư.
Hạn hán không chỉ làm thiệt hại đến các loại cây lương thực, hoa màu mà ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng các loại cây công nghiệp. Mùa khô năm 2003-2004, người dân ở nhiều địa phương đã bất lực khi giá hồ tiêu hạ, giá nước từ 30.000 -45.000 đồng/m³, nhiều vườn hồ tiêu đã chịu buông lá héo khô vì thiếu nước và chết. Hạn hán đã làm giảm sản lượng điều khoảng 25%. Đó là chưa kể thiệt hại rất lớn đối với các đàn gia súc trong tỉnh.
Giải pháp chung cho phòng chống hạn hán từ tỉnh xuống huyện vẫn là kêu gọi người dân nạo vét các giếng nước, che các vườn tiêu, trữ thức ăn cho gia súc. Đây không phải là biện pháp lâu dài và hữu hiệu để đối phó với những mùa hạn hán có thể ngày một khốc liệt hơn.
Theo thống kê của Trung tâm khí tượng thủy văn Bình Phước, năm nay, lượng mưa trong mùa mưa ít hơn nhiều so với những năm trước và kết thúc ngay trong đầu tháng 10-2004, sớm hơn một tháng so với quy luật khí hậu đã làm khô hạn ngay khi mùa khô 2004-2005 vừa tới. Tổng lượng mưa năm 2004 trên địa bàn toàn tỉnh (trừ Bù Đốp có lượng mưa đạt mức trung bình nhiều năm) đạt mức thấp nhất trong vòng 30 năm trở lại đây, hầu hết các hồ chứa nước đều có mực nước thấp hơn những năm trước. Lượng nước mưa đo được trong 6 tháng mùa mưa năm nay tại hai trạm thủy văn của Trung tâm khí tượng thủy văn là 1799,8 mm, bằng 78,5% so với năm 2003 (trạm Đồng Xoài) và 1758,8 mm, bằng 83,8% so với năm 2003 (trạm Phước Long).
