Mượn hào quang TikTok bán hàng nhái

Từ idol mạng đến kẻ lừa đảo

Chỉ cần vài video “khoe sang - sống chất”, một số TikToker đã nhanh chóng biến mình thành “người nổi tiếng”, từ đó dẫn dụ hàng nghìn người mua phải hàng giả, hàng nhái với chiêu trò tinh vi và có chủ đích. Chỉ trong thời gian ngắn, nhiều tài khoản TikTok cá nhân đã vụt sáng nhờ các clip hài hước, hay nội dung, content hấp dẫn. Sau đó, họ chuyển sang kinh doanh các sản phẩm như nước hoa, mỹ phẩm, giày dép, thời trang... nhưng thực chất phần lớn là hàng nhái, hàng kém chất lượng.

TikToker Lê Văn Hải bị Bắt giữ.

Mới đây, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Ninh Bình đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt tạm giam đối với Lê Văn Hải (29 tuổi, ngụ thôn Thành Tây, xã Văn Phú, huyện Nho Quan, Ninh Bình), chủ kênh TikTok “Gia đình Hải Bé”, thành viên sáng lập Công ty TNHH Hải Bé; Trần Đại Phúc (35 tuổi, ngụ Thị trấn Giao Thủy, huyện Giao Thủy, Nam Định), Giám đốc Công ty TNHH Hải Bé, để điều tra về hành vi buôn bán hàng giả là thực phẩm, quy định tại khoản 1, Điều 193, Bộ luật Hình sự năm 2015.

Khám xét nơi ở, trụ sở, nhà xưởng của các bị can, lực lượng chức năng thu giữ nhiều mỹ phẩm, thực phẩm chức năng không có đầy đủ hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ. Bước đầu, Cơ quan công an xác định, từ năm 2024 đến ngày 14/6, các nghi phạm đã tổ chức bán hơn 800.000 sản phẩm mỹ phẩm, thực phẩm chức năng mang thương hiệu Hải Bé qua các nền tảng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử như TikTok shop, Facebook, Shopee với tên kênh “Gia đình Hải Sen”, “Hải Sen”... Trong số hơn 800.000 sản phẩm bán ra thị trường, có hơn 100.000 sản phẩm tên là “Siro ăn ngon Hải Bé”.

Kết quả giám định sản phẩm này phát hiện các chất Vitamin A, Calci, Vitamin C (chất chính tạo nên công dụng của sản phẩm) đạt dưới 70% so với chỉ tiêu công bố. Theo quy định tại Nghị định số 98/2020 của Chính phủ thì thực phẩm bảo vệ sức khỏe “Siro ăn ngon Hải Bé” là hàng giả. Vụ án đang được Phòng Cảnh sát kinh tế tiến hành điều tra, mở rộng để xử lý nghiêm hành vi buôn bán thực phẩm, mỹ phẩm không rõ nguồn gốc và hàng giả.

Việc TikToker Hải Sen bị bắt khiến cư dân mạng không bất ngờ. Bởi, Hải Sen nổi trên TikToker vài năm trở lại đây với độ giàu sang thay đổi chóng mặt. Liên tục khoe nhà, khoe xe, bán các sản phẩm gắn mác tên tuổi của mình, gia đình Hải Sen khiến dư luận đặt nhiều câu hỏi.

Lúc đầu, Lê Văn Hải vẫn là cái tên xa lạ với cộng đồng mạng. Nhưng, chỉ nhờ loạt video về đề tài gia đình, Lê Văn Hải bỗng trở thành một trong những gương mặt nổi bật trên TikTok, YouTube, Facebook với hàng triệu lượt theo dõi. Trên TikTok, nổi bật nhất là kênh “Gia đình Hải Sen” với 2,6 triệu người theo dõi và 59,4 triệu lượt yêu thích. Mới đầu, các kênh TikToker của gia đình Hải Sen được rất nhiều người yêu thích khi đăng tải các video ghi lại cuộc sống sinh hoạt hằng ngày của gia đình. Những tình huống đời thường giữa vợ chồng, con cái được thể hiện trên video theo cách gần gũi, mộc mạc, tạo thiện cảm với người xem. Dàn “diễn viên” trên kênh có mặt đầy đủ từ bố mẹ và vợ con Hải, hàng xóm và người thân...

Bản thân Hải cũng có kênh TikTok riêng là Hải Sen với 1,2 triệu người theo dõi và 27,3 triệu lượt yêu thích. Ngoài ra, Hải còn lập kênh cho các các thành viên trong gia đình như 2 con gái và mẹ. Trong đó, đáng chú ý là kênh “Ai Đồ Thúi” - con gái đầu của Hải - với 1,3 triệu người theo dõi.

Trên YouTube, gia đình Hải có 2 tài khoản là “Gia đình Hải Sen” và “Ai Đồ Thúi, mỗi kênh có lần lượt 2,6 triệu và hơn 1 triệu lượt đăng ký. Nội dung đăng trên YouTube chỉ là tổng hợp các video TikTok nhưng vẫn thu hút hàng trăm nghìn đến cả triệu lượt xem.

Tận dụng lượt tương tác lớn, Hải dần chuyển hướng sang kinh doanh trực tuyến, biến mạng xã hội thành nền tảng quảng bá sản phẩm. Theo đó, song song với các video giải trí, “Gia đình Hải Sen” thường xuyên đăng tải clip giới thiệu và bán hàng, chủ yếu là mỹ phẩm và thực phẩm chức năng. Trong đó, nhiều sản phẩm mang thương hiệu riêng của Hải như: xịt khử mùi nách và chân Hải Sen, kem tẩy lông Hải Sen, tẩy da chết Hải Sen, siro ăn ngon Hải Bé...

Không chỉ dừng lại ở nền tảng mạng xã hội, các sản phẩm của gia đình Hải Sen còn được bán rộng rãi trên các sàn thương mại điện tử như Shopee. Với mức giá dao động từ hơn 60.000 đến 200.000 đồng/sản phẩm. Một số mặt hàng có lượt bán lên đến vài chục nghìn đơn.

Đơn vị chịu trách nhiệm đưa sản phẩm của Hải Sen ra thị trường là Công ty TNHH Hải Bé (địa chỉ tại thôn Thành Tây, xã Văn Phú, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình). Người đại diện theo pháp luật là ông Trần Đại Phúc.

Được thành lập ngày 21/3/2022, Công ty TNHH Hải Bé có ngành nghề kinh doanh chính là buôn bán thực phẩm. Ngoài ra, công ty này còn đăng ký các ngành nghề khác như bán buôn đồ dùng gia đình; bán buôn máy móc, thiết bị và phụ tùng máy khác; bán lẻ khác trong các cửa hàng kinh doanh tổng hợp; bán lẻ thực phẩm; bán lẻ thuốc, dụng cụ y tế, mỹ phẩm và vật phẩm vệ sinh...

Công ty này có vốn điều lệ 1 tỷ đồng. Trong đó, ông Trần Đại Phúc (thị trấn Ngô Đồng, huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định) góp 500 triệu đồng, tương đương 50% vốn; Lê Văn Hải (xã Văn Phú, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình) góp 500 triệu đồng, tương đương 50% vốn còn lại.

Theo Cơ quan công an, từ năm 2024 đến nay, Công ty TNHH Hải Bé đã bán qua các nền tảng mạng xã hội TikTok shop, Facebook, Shopee “Gia đình Hải Sen”, “Hải Sen” hơn 800.000 sản phẩm. Riêng mặt hàng “siro ăn ngon Hải Bé” bán ra thị trường với số lượng trên 100.000 hộp sản phẩm, thu khoảng 16 tỷ đồng.

Giá bán các sản phẩm của công ty này dao động 100.000-400.000 đồng. Chẳng hạn, xịt khử mùi hôi nách, hôi chân Hải Sen loại 10 ml giá 100.000 đồng; kem tẩy lông Hải Sen giá 250.000 đồng; siro ăn ngon Hải Bé giá 200.000 đồng; sâm tố nữ Hải Bé 60 viên giá 400.000 đồng/lọ; tẩy da chết Hải Sen giá 150.000 đồng...

Ngoài bán hàng, số tiền thu được từ các kênh của Hải Sen cũng là con số lớn. Chẳng hạn, kênh YouTube “Gia đình Hải Sen” được thành lập ngày 9/3/2023, hiện đã có 1.884 video và hơn 3 tỷ lượt xem toàn kênh. Theo ước tính từ trang dữ liệu Social Blade, kênh này có thể mang về thu nhập từ 13.000-213.000 USD/tháng (khoảng 338 triệu - 5,5 tỷ đồng). Tuy nhiên, đây chỉ là một con số tham khảo, chưa phản ánh thực tế thu nhập thực tế vì số tiền YouTube chi trả cho mỗi quốc gia khác nhau.

Trên các nền tảng mạng xã hội cá nhân, Hải và vợ thường xuyên khoe nhà, khoe xe sang sau thời gian làm TikToker và kinh doanh trực tuyến. Trên một số phương tiện thông tin đại chúng, Lê Văn Hải được giới thiệu là một doanh nhân thành công của tỉnh Ninh Bình. Thế nhưng, việc quảng cáo, bán hàng của người này cũng nhận được những phản ứng không tích cực từ người tiêu dùng khi có dấu hiệu thổi phồng công dụng và thông tin về sản phẩm không đầy đủ, rõ ràng, gây hiểu nhầm.

Nhiều sản phẩm còn không ghi rõ là “thực phẩm bảo vệ sức khỏe” theo quy định. Một số clip quảng cáo của Hải cũng thiếu cảnh báo bắt buộc như “sản phẩm không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh”.

Lê Văn Hải từng tổ chức các “khóa học” xây kênh TikTok với mức học phí 100 triệu đồng. Trong nhiều video lan truyền, những ai muốn tham gia khóa học phải chuyển cọc trước 10 triệu rồi ký hợp đồng, thanh toán nốt phần còn lại. Tính đến tháng 8/2024, Hải Sen đã tổ chức ít nhất 5 khóa học, mỗi khóa kéo dài khoảng 10 ngày và học viên sẽ đến ăn ngủ tại nhà Hải để được “cầm tay chỉ việc”.

Công thức làm giàu của các TikToker

Không chỉ Lê Văn Hải, mà dễ nhận thấy công thức làm giàu của các TikToker hiện nay đều chung một điểm: xây dựng kênh TikTok với nội dung hấp dẫn, nhiều người theo dõi. Khi đạt được tương tác lớn bắt đầu chuyển hướng kinh doanh và khoe giàu sang phú quý để làm màu, làm hình ảnh.

Có người tự livestream bán hàng cho các nhãn hàng khác nhau, không kiểm chứng chất lượng sản phẩm. Khi bị tố là bán hàng giả, hàng nhái thì im lặng hoặc xin lỗi qua loa. Có người dùng hình ảnh cá nhân để làm thương hiệu, dùng đối tác gia công để làm sản phẩm. Nhưng, dù là trường hợp nào thì lợi nhuận thu về là khổng lồ.

Đơn cử, mới đây, TikToker Lê Anh Nuôi bị dư luận lên án khi bán yến chưng giá rẻ từ Yến sào Đỗ Thị Toán với giá chỉ hơn chục ngàn/lọ 70 ml nhưng quảng cáo thổi phồng chứa tới 50% yến tươi. Trước đó, Lê Anh Nuôi nổi tiếng với những clip nấu cơm bếp cho bộ đội giá rẻ, đủ chất chỉ với 25.000 đồng/suất. Những clip nấu ăn chân thực của anh nhận được rất nhiều sự yêu mến, theo dõi của cộng đồng mạng.

Hay, Đoàn Di Băng (tên thật Phạm Thị Thanh Thúy) cũng nổi tiếng với danh xưng “đại gia quận 7” trên mạng xã hội. Trên các trang cá nhân, Đoàn Di Băng thường xuyên khoe giàu sang phú quý. Trước đó, năm 2021, cô gây sốt khi tuyên bố xây biệt thự 400 tỷ đồng, chi số tiền lớn để mời Quách Thái Công thiết kế nội thất. Cô cũng tích cực tô vẽ về cuộc sống sang chảnh trong biệt thự tại TP Hồ Chí Minh, thường xuyên du lịch nước ngoài và mua sắm đồ hiệu.

Lợi dụng hình ảnh, Đoàn Di Băng cũng thường xuyên quảng cáo mặt hàng mỹ phẩm của công ty mình. Thế nhưng, từ khi loạt sản phẩm cô từng quảng cáo và bán ra bị cơ quan chức năng yêu cầu thu hồi vì kém chất lượng, nữ đại gia này cũng biến mất trên mạng xã hội. Toàn bộ sản phẩm từ mỹ phẩm đến thực phẩm chức năng bị xóa khỏi giỏ hàng TikTok.

Lê Văn Hải thường xuyên dùng con cái để quảng cáo sản phẩm công ty.

Ngày 17, 20 và 28/5, Đoàn Di Băng liên tiếp đăng thông báo thu hồi sản phẩm trên trang cá nhân có 1,9 triệu người theo dõi, tuy nhiên cô không thừa nhận hành vi quảng cáo sai sự thật của mình. Ngày 29/5, Công an tỉnh Đồng Nai đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về hành vi “sản xuất, buôn bán hàng giả” xảy ra tại Công ty CP Nhà máy y tế EBC Đồng Nai (Công ty EBC Đồng Nai), liên quan đến loạt sản phẩm Đoàn Di Băng quảng cáo. Ồn ào bán hàng kém chất lượng đã “đánh sập” hình tượng phú bà giàu có mà Đoàn Di Băng xây dựng suốt nhiều năm.

Nhiều người tin vào vẻ hào nhoáng trên mạng xã hội, tìm đến mua hàng, làm đại lý cho các TikToker này ngày càng nhiều. Như trường hợp TikToker Hải Sen, trước khi bị bắt, gia đình Hải Sen khiến bất cứ ai kinh doanh online đều phải ngưỡng mộ khi đăng tải các clip khoe đơn hàng ngập nhà, chật kín cầu thang. Năm 2021 thì mua SH. Sang năm 2022, Hải tậu Mazda. Cuối năm 2023, gia đình Hải Sen đi nhận chiếc Mercedes GLC 300, có giá niêm yết khoảng 2,5 tỷ đồng. Đầu năm 2024, gia đình Hải Sen tiếp tục tậu chiếc Lexus 350, giá dao động từ 3,43 đến 4,72 tỷ đồng tùy phiên bản. Trong clip nhận Lexus, Hải làm clip đá gót chân thể hiện đẳng cấp, hút hàng triệu view.

Hình ảnh hào nhoáng trên TikTok có thể chỉ là lớp vỏ để che giấu sự gian dối. Người dùng cần tỉnh táo, lựa chọn nơi mua uy tín, kiểm tra nguồn gốc sản phẩm rõ ràng để tránh bị cuốn vào “ma trận hàng giả”. Đồng thời, các nền tảng thương mại điện tử cần mạnh tay hơn với hành vi gian lận thương mại đang ngày càng lan rộng.

Ngọc Mai