Muốn ổn định thị trường vàng phải xóa bỏ độc quyền vàng thương hiệu quốc gia

Kết luận thanh tra của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa qua cho thấy nhiều sai phạm nghiêm trọng trong hoạt động kinh doanh vàng của các công ty lớn đã thu hút sự quan tâm từ dư luận. Tuy nhiên, không phải đến khi NHNN công bố kết luận thanh tra mới dấy lên nghi vấn "liệu có bàn tay vô hình nào thao túng thị trường trong những cơn "điên loạn" của giá vàng"?

Kết quả thanh tra cho thấy có những cá nhân thực hiện giao dịch bán vàng nguyên liệu cho công ty Doji với khối lượng lớn bất thường, không phù hợp với nghề nghiệp và nhân thân của người bán. Trong quá trình xác minh, đã phát hiện có trường hợp tổ chức doanh nghiệp sử dụng danh nghĩa cá nhân để bán vàng nguyên liệu cho doanh nghiệp kinh doanh vàng, nhiều khả năng nhằm mục đích tránh xuất hóa đơn, không kê khai và nộp thuế, che giấu nguồn gốc vàng. Những hành vi này bị đánh giá là có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự ổn định của thị trường vàng trong nước, như đã diễn ra trong thời gian vừa qua.

Chuyên gia đề xuất xóa bỏ độc quyền vàng miếng, mở rộng quyền nhập khẩu để tăng cung vàng

Một "điểm nóng" khác đó là công ty SJC: giá mua, giá bán vàng do Tổng giám đốc SJC quyết định và chỉ đạo trực tiếp về giá mua, giá bán vàng khi không có quy định, quy trình nội bộ về các chỉ tiêu, không phân tách trách nhiệm của các bộ phận có liên quan trong quá trình tham mưu xác định giá, kết luận nêu.

Cơ quan Thanh tra cho rằng việc quyết định giá mua, giá bán vàng do một mình cá nhân là Tổng giám đốc SJC quyết định khi không có các chỉ tiêu, căn cứ cụ thể "dẫn đến rủi ro trong việc xác định giá ảnh hưởng đến hoạt động của Công ty SJC cũng như thị trường vàng, do Công ty SJC chiếm thị phần tương đối lớn".

Trước tình trạng trên, nhiều chuyên gia kinh tế nhận định đã đến lúc cần thiết lập lại thị trường vàng, bởi sau 12 năm thị trường vàng trong nước được quản lý bằng Nghị định 24/2012/NĐ-CP, thị trường vàng nảy sinh vấn đề mới. Chênh lệch giữa giá vàng trong nước (chủ yếu là vàng miếng SJC) với giá vàng thế giới ở mức rất cao, có thời điểm tới gần 20 triệu đồng/lượng.

Từ năm 2023, nhiều chuyên gia đã góp ý cần sửa đổi Nghị định 24. Việc SJC là thương hiệu vàng quốc gia duy nhất suốt nhiều năm qua đã gây ra độc quyền, trở thành nguyên nhân chính khiến giá vàng trong nước nhiều lần chênh cao bất hợp lý so với giá thế giới.

Mới đây, Thủ tướng đã yêu cầu NHNN sửa đổi Nghị định 24 theo hướng rút gọn, phù hợp tình hình thực tế và hoàn thành trong tháng 6 này.

Tại buổi làm việc ngày 28/5 với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về cơ chế, chính sách quản lý hiệu quả thị trường vàng, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh yêu cầu chuyển từ tư duy quản lý hành chính sang tư duy thị trường có kỷ cương, từ “siết để kiểm soát” sang “mở để quản trị”; xóa bỏ tư duy “không quản được thì cấm”.

Tổng Bí thư cũng nêu các nhiệm vụ, giải pháp liên quan tới quản lý thị trường vàng như sớm sửa đổi Nghị định 24/2012 theo hướng thị trường hóa có lộ trình và có kiểm soát chặt chẽ; tạo sự kết nối hiệu quả hơn giữa thị trường vàng trong nước và thị trường quốc tế; xóa bỏ độc quyền vàng miếng có kiểm soát; mở rộng quyền nhập khẩu có kiểm soát để tăng cung vàng…

Phân tích những bất cập, đặc biệt liên quan đến nguồn cung và giá cả của vàng miếng thời gian qua, chia sẻ với VnBusiness, ông Phạm Thế Anh, chuyên gia từ Đại học Kinh tế Quốc dân nêu rõ: trước hết, các doanh nghiệp hoạt động phải tuân thủ pháp luật, không thể nói là vì quy định hiện nay xuất hiện những bất cập mà làm trái pháp luật.

Chuyên gia này nhận định, việc thay đổi cách quản lý thị trường vàng là một yêu cầu cần thiết ở thời điểm hiện tại, trong đó có thể thành lập sàn giao dịch vàng. “Trước đây, Việt Nam đã có sàn giao dịch vàng nhưng sau khi hoạt động, nhiều ngân hàng thua lỗ, bởi thời điểm đó chưa có hành lang pháp lý, chính sách quản lý cho sàn vàng. Vì vậy, thời điểm này cần phải nghiên cứu, xây dựng hành lang pháp lý đầy đủ”, ông Thế Anh nói.

Sàn giao dịch vàng sẽ không phụ thuộc vào vàng vật chất, không nhất thiết phải nhập khẩu vàng để đáp ứng nhu cầu người dân. Thay vào đó, sàn giao dịch vàng giúp các nhà giao dịch với nhau có sự kiểm soát của cơ quan quản lý, để người dân có tin tưởng vào sàn vàng.

Bên cạnh đó, ông Thế Anh cho rằng cần xóa bỏ độc quyền thương hiệu vàng quốc gia SJC. Cần có nhiều thương hiệu vàng trên thị trường để có sự tự do, cạnh tranh hơn, chứ không phải “đóng dấu” thương hiệu nhà nước rồi bán chênh lệch so với giá vàng thế giới hàng chục triệu đồng mỗi lượng. Bởi hiện nay, người dân mua vàng sẽ quan tâm đến chất lượng vàng nhiều hơn là mua uy tín của nhà nước đóng dấu lên vàng.

Khi có nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện sản xuất vàng miếng, sẽ hình thành một thị trường đa dạng, cạnh tranh và có khả năng ổn định giá. Giá vàng khi đó sẽ được xác lập theo tín hiệu thị trường.

Thanh Hoa