Mỹ cắt viện trợ vũ khí, Kiev chuyển chiến thuật mới để 'lách luật'
Ukraine đang gặp bế tắc trong nỗ lực thuyết phục Mỹ gửi thêm vũ khí. Vì vậy, nước này dự định thử một hướng đi mới.
Một số chính phủ châu Âu đang xem xét kế hoạch mua vũ khí do Mỹ sản xuất từ ngân sách quốc phòng của họ để chuyển giao cho Ukraine. Ảnh: Getty Images
Không còn viện trợ quân sự mới từ chính quyền Tổng thống Trump, Kiev muốn được phép mua vũ khí Mỹ thông qua châu Âu.
Kiev chuyển hướng cấp vũ khí qua trung gian
Theo tờ Politico, Ukraine đang gặp bế tắc trong nỗ lực thuyết phục Mỹ gửi thêm vũ khí. Vì vậy, nước này dự định thử một hướng đi mới: đề nghị Washington cho phép châu Âu mua vũ khí Mỹ để chuyển giao cho Ukraine, theo tiết lộ của 6 nguồn tin am hiểu về đề xuất này.
Phương án mới lạ này được đưa ra vào thời điểm chính quyền Tổng thống Trump đang tiến hành đình chỉ một số đợt giao vũ khí vốn đã được phân bổ cho Kiev - bao gồm các tên lửa đánh chặn Patriot và đạn pháo nổ mạnh. Động thái của Mỹ, lần đầu tiên được Politico đưa vào ngày 1/7, đã khiến các quan chức cấp cao Ukraine bất ngờ. Nó cũng diễn ra trong bối cảnh châu Âu cam kết tăng chi tiêu quốc phòng và đang tìm kiếm những phương án sáng tạo để thực hiện điều đó.
Trong khuôn khổ hướng đi mới mà Kiev đề xuất, một số chính phủ châu Âu đang xem xét kế hoạch sử dụng ngân sách quốc phòng của mình để mua vũ khí do Mỹ sản xuất, rồi chuyển cho Ukraine. Các khoản chi này sẽ được tính vào mục tiêu chi tiêu quốc phòng mới của NATO, tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa có cam kết chắc chắn nào. Những thương vụ như vậy sẽ cần có sự phê chuẩn của chính phủ Mỹ, và các chi tiết cụ thể hiện đang được thảo luận, theo một nguồn tin nắm rõ các kế hoạch đang hình thành.
Trong khi không còn hy vọng vào sự hỗ trợ bổ sung từ phía Mỹ, và Nga đang tiến hành một chiến dịch quân sự mùa hè nhắm vào thành phố Sumy ở vùng đông bắc, Tổng thống Volodymyr Zelensky buộc phải thay đổi cách tiếp cận trong việc tìm kiếm vũ khí mới.
“Chúng tôi không còn lựa chọn nào khác”, một quan chức Ukraine nói.
Một trở ngại tiềm tàng là các hạn chế mà Mỹ thường áp đặt với đồng minh khi sử dụng vũ khí Mỹ. Trong thời chính quyền Biden, các tên lửa Storm Shadow do Anh sản xuất từng bị đình lại không thể gửi đến Kiev vì chứa linh kiện của Mỹ. Một phần quan trọng trong quá trình đàm phán lần này sẽ xoay quanh việc xin phép sử dụng những bộ phận như vậy - quan chức Ukraine cho biết.
Vũ khí do Mỹ sản xuất nổi tiếng là mất rất nhiều thời gian để chế tạo và chuyển giao cho đồng minh. Nhưng với các hệ thống thiết bị cao cấp như phòng không, hàng Mỹ vẫn là tốt nhất trên thị trường và đã chứng tỏ hiệu quả trong việc chống lại tên lửa và drone Nga. Năm 2022, Mỹ đã tài trợ cho hợp đồng cung cấp 18 hệ thống pháo phản lực cơ động cao (HIMARS) cho Kiev, nhưng đến nay số vũ khí do Lockheed Martin sản xuất này vẫn chưa đến nơi.
Hiện chưa rõ Mỹ có đồng ý với đề xuất mua qua trung gian này hay không.
Hòa giải chiến thuật tại thượng đỉnh NATO
Chính quyền Tổng thống Trump dường như đã có dấu hiệu mềm mỏng hơn với ý tưởng gửi thêm vũ khí phòng thủ cho Kiev, khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gặp ông Trump bên lề hội nghị thượng đỉnh NATO tại Hà Lan vào tuần trước. Một người trực tiếp được báo cáo về cuộc gặp mô tả đây là một buổi trao đổi “rất tích cực”, và nhận xét rằng ông Trump có vẻ “cảm thông” và “thấu hiểu”.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã cập nhật cho ông Trump về tình hình chiến sự, và trình bày những loại hỗ trợ mà Kiev cần từ phía Mỹ trong tương lai.
Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện Roger Wicker cho biết, ông đã nghe rằng Tổng thống Zelensky đã điều chỉnh đề xuất viện trợ, chuyển từ yêu cầu hỗ trợ tài chính sang đề nghị cho phép mua vũ khí. Ông Wicker không tham dự hội nghị NATO, nhưng một phái đoàn lưỡng đảng của Quốc hội Mỹ đã có mặt tại đó để gặp các đồng minh châu Âu.
“Tôi được biết rằng yêu cầu của Tổng thống Zelensky hiện nay không còn là viện trợ tài chính từ Mỹ, mà là mong muốn được phép sử dụng tiền của châu Âu để mua súng đạn và vũ khí từ chúng ta”, ông Wicker cho biết.
Tuy vậy, hiện tại Văn phòng Tổng thống Ukraine chưa phản hồi các câu hỏi về kế hoạch mới đang hình thành, cũng như nội dung cụ thể trong cuộc gặp giữa hai nguyên thủ quốc gia.
Theo các nguồn tin của Politico, ông Trump đã bước ra khỏi cuộc gặp ông Zelensky với thái độ cảm thông hơn trước đối với lập trường của Kiev, và không loại trừ khả năng sẽ gửi thêm hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot.
“Họ muốn có các tên lửa chống tên lửa, như cách họ gọi, và chúng tôi sẽ xem liệu có thể cung cấp một số không” - ông Trump nói trong buổi họp báo kết thúc hội nghị thượng đỉnh NATO - “Chúng rất khó kiếm.”
Mỹ trì hoãn, châu Âu tăng tốc: Cuộc đua vũ trang giữa khủng hoảng viện trợ
Tuy nhiên, bất chấp những trao đổi tích cực giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ - Ukraine, hiện vẫn chưa có bất kỳ động thái nào nhằm gửi thêm vũ khí từ Washington tới Kiev. Vấn đề chuyển giao vũ khí trở nên cấp bách trong tuần này, sau khi Lầu Năm Góc đột ngột đình chỉ một số lô hàng đạn dược, khiến công chúng bất ngờ. Các quan chức Bộ Quốc phòng cho biết họ lo ngại kho vũ khí của Mỹ đang cạn dần và đã ra lệnh tạm ngưng một phần hoạt động chuyển giao.
Ukraine gặp thêm khó khăn khi nguồn vũ khí từ Mỹ bị đình trệ. Ảnh minh họa: Ukrinform
Trong khi đó, nỗ lực thông qua một gói tài trợ mới cho Ukraine tiếp tục bị đình trệ tại Quốc hội. Quốc hội Mỹ đã phê duyệt gói viện trợ lớn cuối cùng cho Ukraine cách đây hơn một năm, bao gồm 61 tỷ USD dành cho việc trang bị vũ khí cho Kiev và bổ sung kho vũ khí Mỹ, cùng hàng tỷ USD viện trợ cho Israel và các đối tác Thái Bình Dương khác.
Theo một quan chức chính quyền, cho đến tuần này, số viện trợ nói trên vẫn đang được chuyển cho Ukraine thông qua Ba Lan, và dự kiến sẽ kéo dài thêm vài tháng nữa, tùy theo quy mô của từng đợt. Các gói viện trợ được lên kế hoạch chủ yếu bao gồm đạn pháo, vũ khí hạng nhẹ và tên lửa phòng không - những thứ đã được chuyển trước đó. Tuy nhiên, việc Lầu Năm Góc bất ngờ hủy các chuyến hàng đã tạo ra sự bất định mới.
Trong khi đó, Vương quốc Anh, Canada và các quốc gia châu Âu đã cùng nhau tăng mức viện trợ cho Ukraine lên gần 23,5 tỷ USD trong ba tháng đầu năm 2025, và sẽ cung cấp thêm 40,6 tỷ USD viện trợ quân sự trong phần còn lại của năm, theo thông tin do Tổng Thư ký NATO Mark Rutte công bố tuần trước.
Tuy nhiên, các quốc gia châu Âu có năng lực hạn chế trong việc cung cấp cho Kiev những loại vũ khí then chốt - đặc biệt là hệ thống phòng không - trong bối cảnh Nga tiếp tục tập kích dữ dội vào không phận Ukraine.
“Thực tế là một số loại vũ khí có vai trò sống còn đối với chúng tôi hiện chỉ được sản xuất bởi Mỹ trong số các quốc gia dân chủ, chúng tôi cùng với các đối tác châu Âu sẵn sàng mua chúng”, một quan chức Ukraine khác cho biết.
