Mỹ sẽ kéo G20 cùng thúc đẩy nhiên liệu hóa thạch

Từ ngày 1/12/2025, Hoa Kỳ chính thức đảm nhận chức Chủ tịch luân phiên G20 năm 2026. (Ảnh: AP)

Đây là lần đầu tiên từ năm 2009 Washington giữ chức Chủ tịch nhóm các nền kinh tế lớn nhất thế giới. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio mở màn bằng một tuyên bố thẳng thừng, khẳng định “mở khóa các chuỗi cung ứng năng lượng giá rẻ và an toàn” sẽ là một trong ba chủ đề then chốt, bên cạnh nới lỏng quy định và công nghệ mới.

Dù năng lượng tái tạo được công nhận rộng rãi là nền tảng cho một hệ thống năng lượng hiệu quả và ổn định, các chuyên gia cho rằng đó sẽ không phải là thông điệp mà Mỹ muốn gửi trong nhiệm kỳ G20 của mình.

“Rõ ràng họ muốn thúc đẩy một chương trình nghị sự thiên về nhiên liệu hóa thạch và mang tính chỉ trích công nghệ xanh lẫn chính sách khí hậu”, David Waskow, Giám đốc Sáng kiến Khí hậu Quốc tế thuộc Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), nhận định.

Tấn công Nam Phi

Giọng điệu của Washington thể hiện sự thay đổi rõ rệt so với năm trước, khi chủ nhà G20 là Nam Phi đã đặt hành động khí hậu đặc biệt là tài chính khí hậu và ảnh hưởng ngày càng tăng của biến đổi khí hậu vào trọng tâm ngoại giao.

Nhu cầu hành động khẩn cấp về khí hậu và cam kết giữ mức nóng lên toàn cầu dưới 1,5°C đã được ghi nhận trong tuyên bố chung cuối cùng của hội nghị thượng đỉnh tháng 11 ở Johannesburg, vốn bị Mỹ tẩy chay.

Sau lễ chuyển giao chức Chủ tịch, chính quyền Trump phát động một cuộc công kích toàn diện nhằm vào Nam Phi - quốc gia mà quan hệ với Mỹ vốn đã căng thẳng. Toàn bộ nội dung cũ trên website chính thức của G20 bị xóa sạch và thay bằng hình Tổng thống Mỹ cùng dòng chữ “điều tốt đẹp nhất vẫn ở phía trước”.

Tiếp đó, ông Rubio bất ngờ tuyên bố loại Nam Phi khỏi các cuộc họp G20 năm tới - một động thái chưa từng có. Ngoài việc lặp lại những cáo buộc vô căn cứ rằng chính phủ Nam Phi phân biệt đối xử với cộng đồng người Afrikaner da trắng, Ngoại trưởng Mỹ còn công kích G20 thời Nam Phi là theo đuổi “các chương trình nghị sự cấp tiến” - bao gồm biến đổi khí hậu - và phớt lờ phản đối của Mỹ.

Bác bỏ những cáo buộc này, Bộ trưởng Quan hệ Quốc tế và Hợp tác Nam Phi Ronald Lamola nói với ông Rubio rằng nước này “luôn sẵn sàng đối thoại”, nhưng “không cần sự chấp thuận của ông cho con đường chúng tôi lựa chọn”.

Mỹ thúc đẩy mở rộng nhiên liệu hóa thạch

Max Yoeli, nghiên cứu viên cao cấp tại Chatham House, nhận định rằng trong khi nhiệm kỳ Chủ tịch G20 của Nam Phi nhấn mạnh tinh thần đoàn kết và bình đẳng, Mỹ nhiều khả năng sẽ theo đuổi lợi ích riêng với cách tiếp cận mang tính “giao dịch” rõ rệt hơn.

Về năng lượng, gần một năm sau khi quay trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã thể hiện rất rõ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với ngành nhiên liệu hóa thạch của Mỹ. Ông gọi năng lượng sạch là “trò bịp” và đưa ra loạt biện pháp nhằm kìm hãm sự phát triển của lĩnh vực này trên toàn quốc.

Chiến lược an ninh quốc gia mới của Mỹ, công bố tuần trước, nhấn mạnh rằng khôi phục “vị thế thống trị năng lượng” của Mỹ về dầu khí, than và hạt nhân là ưu tiên chiến lược hàng đầu. Báo cáo cũng khẳng định việc đẩy mạnh xuất khẩu năng lượng sẽ giúp “thắt chặt quan hệ với đồng minh và hạn chế ảnh hưởng của các đối thủ”. Mỹ hiện là nhà khai thác và xuất khẩu dầu khí lớn nhất thế giới.

Ông Yoeli cho biết chương trình nghị sự trong nước của chính quyền Trump tập trung mạnh vào việc mở rộng khai thác để tăng sản lượng nhiên liệu hóa thạch, đồng thời dựng thêm rào cản với điện gió, điện mặt trời và làm chậm tiến độ các dự án năng lượng sạch quy mô lớn. Ông nhận xét: “Khả năng cao họ sẽ mang cách tiếp cận đó vào G20”.

Căng thẳng tại G20 về năng lượng và khí hậu

Chưa rõ chính quyền Mỹ có thể theo đuổi mục tiêu cụ thể nào tại G20. Theo ông Waskow từ WRI, Mỹ có thể tìm cách đưa ngôn ngữ ủng hộ nhiên liệu hóa thạch vào các tuyên bố chính thức và loại bỏ những nội dung liên quan đến biến đổi khí hậu - vốn là kết quả quan trọng nhất của các kỳ họp G20.

Tuy nhiên, ông dự đoán phần lớn các thành viên G20 sẽ kiên quyết phản đối. “Gần như không thể hình dung họ chấp nhận một chương trình nghị sự như vậy”, ông Waskow nói.

6 nền kinh tế phát triển còn lại, gồm các nước châu Âu, Canada và Nhật Bản, vẫn duy trì cam kết ứng phó biến đổi khí hậu và cắt giảm phát thải - ít nhất là trên văn bản.

Trong khi đó, nhóm BRICS - tập hợp các nền kinh tế mới nổi lớn - kêu gọi đẩy mạnh hành động khí hậu và tái khẳng định mục tiêu chuyển đổi năng lượng “công bằng” tại hội nghị thượng đỉnh tháng 7. Tuy vậy, tuyên bố chung vẫn nhấn mạnh “vai trò quan trọng của nhiên liệu hóa thạch” trong hệ thống năng lượng toàn cầu.

Trong bối cảnh địa chính trị này, khả năng các nước không đạt được chấp thuận về tuyên bố chung của G20 là khá lớn, và Mỹ có thể thúc đẩy đưa lập trường phản đối hành động khí hậu vào bản tóm tắt của Chủ tịch, theo ông Waskow.

Chuyên gia Yoeli từ Chatham House bổ sung rằng chính quyền Trump rất coi trọng hình ảnh và thái độ thể hiện của mình, nên việc họ cân bằng giữa lời nói cứng rắn và kết quả thực tế tại G20 sẽ là điều đáng để theo dõi.

Nh.Thạch

AFP