Mỹ tụt hậu về drone trước Ukraine, Nga dù ông Trump đặt mục tiêu lớn

Tuy nhiên, những chiến thuật này không hề mới mà đã được sử dụng rộng rãi trong cuộc chiến giữa Ukraine và Nga. Drone góc nhìn thứ nhất thả lựu đạn phổ biến từ nhiều năm trước, còn việc dùng drone đánh chặn drone khác đã được Ukraine thực hiện rất thuần thục.

Những thành công gần đây của Lục quân Mỹ cho thấy một số tiến triển tích cực, nhưng đồng thời cũng phơi bày lỗ hổng kỹ năng rõ rệt mà lực lượng này cần nhanh chóng khắc phục để sẵn sàng sử dụng và đối phó với drone chiến đấu giá rẻ, nhỏ gọn. Quân đội Mỹ vẫn đang nỗ lực trang bị đầy đủ khả năng này cho binh lính.

Trong một bản ghi nhớ hồi tháng 7, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth viết rằng: “Drone là phát minh lớn nhất trên chiến trường trong cả một thế hệ, và là nguyên nhân chính gây thương vong ở Ukraine năm nay.

Các đối thủ của chúng ta đang cùng nhau sản xuất hàng triệu drone giá rẻ mỗi năm. Trong khi sản xuất drone quân sự toàn cầu bùng nổ 3 năm qua, chính quyền Biden lại trói buộc mọi thứ bằng thủ tục hành chính rườm rà. Các đơn vị Mỹ hiện chưa được trang bị đầy đủ những loại drone nhỏ gọn có tính sát thương cao, vốn cần thiết cho chiến trường hiện đại”.

Lục quân Mỹ khoe thành tựu lỗi thời với drone

Những diễn biến gần đây cho thấy Lục quân Mỹ đang chạy đua để cố bắt kịp các nước về dùng drone trong chiến đấu.

Hồi tháng 7, tài khoản X của Lục quân Mỹ chia sẻ đoạn video (sau đó đã bị xóa) cho thấy binh sĩ Mỹ thả lựu đạn M67 thật từ quadcopter trong cuộc tập trận ở Đức. Đây là lần đầu tiên lực lượng chính quy của Lục quân Mỹ thực hiện điều này.

Chú thích của bài đăng đặt câu hỏi: “Bạn đã bao giờ thấy drone thả lựu đạn chưa?”. Câu hỏi này lập tức hứng chịu làn sóng chê cười và chỉ trích trên mạng, bởi chiến thuật này đã được sử dụng suốt thập kỷ qua, gồm cả việc nhóm khủng bố ISIS dùng trong trận Mosul ở Iraq và cả từ quân đội hai phía ở cuộc chiến Nga - Ukraine.

Ví dụ về drone thả lựu đạn và chất nổ khác đã được ghi nhận rộng rãi bởi quân đội nhiều nước, các kênh thông tin nguồn mở và người quan sát chiến tranh. Dù bài đăng của Lục quân Mỹ đã bị xóa, video vẫn còn lưu hành.

Gần đây, Lục quân Mỹ cũng ăn mừng thành tựu về “drone hạ drone” đầu tiên trong cuộc tập trận tại căn cứ quân sự Fort Rucker thuộc bang Alabama, Mỹ. Trong sự kiện này, một drone góc nhìn thứ nhất được gắn mìn Claymore đã lao vào drone cánh cố định. Quả mìn phát nổ, phá hủy mục tiêu.

Drone đấu drone đang trở thành đặc điểm ngày càng phổ biến trong cuộc chiến ở Ukraine, nơi những quadcopter nhỏ lao vào nhau hoặc ném bom trong các trận không chiến không người lái. Các chiến thuật này đã phát triển rất nhanh, song Lục quân Mỹ mới chỉ đang thử nghiệm những điều cơ bản. Trong khi đó, Ukraine đã tung ra hàng nghìn drone đánh chặn để thay thế cho tên lửa phòng không đắt đỏ.

Ở các cuộc tập trận khác, binh sĩ Lục quân Mỹ gặp phải nhiều vấn đề như kết nối video truyền từ drone bị lỗi, thiếu phụ tùng và trang thiết bị cần thiết, hoặc thiệt hại bất ngờ do điều kiện môi trường. Quân đội Ukraine và Nga cũng đối mặt với những vấn đề này, nhưng nhiều năm chiến tranh đã giúp họ chuẩn bị tốt hơn để xử lý.

Quan chức Lục quân Mỹ thừa nhận những thách thức này. Việc tích hợp công nghệ drone nhỏ vào Lục quân Mỹ đi kèm với không ít khó khăn mà binh sĩ đang cố gắng khắc phục. Các bài học kinh nghiệm đang được ghi chép chi tiết và chia sẻ rộng rãi toàn quân. Rõ ràng drone là yếu tố then chốt trong chiến tranh hiện đại và quá trình học hỏi của Lục quân Mỹ vẫn đang diễn ra, dù có phần “vừa làm vừa rút kinh nghiệm”.

Công việc đó đang diễn ra ở thực địa khi binh sĩ Mỹ thử nghiệm drone trong các điều kiện thời tiết khác nhau tại Thái Bình Dương, cũng như các lớp huấn luyện chính quy. “Chúng ta đang tụt hậu so với thế giới. Đây là nỗ lực quyết liệt để thu hẹp khoảng cách”, một người phụ trách khóa huấn luyện cấp tốc của quân đội Mỹ thừa nhận với trang Insider.

Lục quân Mỹ chia sẻ với Insider rằng tiến trình sử dụng hệ thống sUAS (drone cỡ nhỏ) vẫn đang tiếp diễn, đồng thời nhấn mạnh rằng “việc triển khai, tích hợp và vận hành thành công sUAS là tối quan trọng để duy trì lợi thế công nghệ cũng như bảo vệ lực lượng”. Quân đội Mỹ cũng cho biết các chương trình đối phó drone là phần then chốt trong hoạt động của họ.

Lục quân Mỹ đang thử nghiệm nhiều loại drone cỡ nhỏ cùng các chiến thuật liên quan, nhưng tốc độ có thể vẫn còn quá chậm - Ảnh: Josefina Garcia

Việc học cách điều khiển, chế tạo, sửa chữa và sử dụng sUAS đang diễn ra trong các đơn vị và cấp bậc khác nhau của Lục quân Mỹ - Ảnh: Mariah Y. Gonzalez

Các quan chức và binh sĩ Lục quân cho biết lực lượng này cố bắt kịp trong việc triển khai drone cỡ nhỏ - Ảnh: Dylan Bailey

CNAS: "Quân đội Mỹ có thể bị áp đảo bởi drone trong cuộc chiến với Trung Quốc"

Zachary Kallenborn, chuyên gia về drone, năng lực không người lái và chiến tranh phi truyền thống, nói rằng dù có những chuyên gia và quan chức lo ngại về tốc độ thích ứng của Quân đội Mỹ với drone cỡ nhỏ, nhưng cũng rất khó để đưa ra kết luận về mức độ sẵn sàng chiến đấu tổng thể với drone của họ. Nguyên nhân vì các quân chủng, chương trình và cơ quan trong Lầu Năm Góc đang phát triển công nghệ và năng lực này.

Với Lục quân Mỹ, drone là một phần đáng chú ý trong sáng kiến cải tổ quy mô lớn, khi những dấu hiệu tiến triển đã thấy rõ. Tuy nhiên, công việc diễn ra chậm chạp và điều này không phải không có lý do.

Mỹ vốn không cần, hoặc không giỏi, trong các thử nghiệm vũ khí ở mức độ nhỏ lẻ. Ở Ukraine, điều này lại được khuyến khích mạnh mẽ “nên họ đã có thể nghĩ ra đủ loại giải pháp tuyệt vời và chế tạo các hệ thống rẻ tiền nhưng sáng tạo”, Zachary Kallenborn bình luận.

Mỹ cũng không ở trong một cuộc xung đột buộc họ phải đầu tư toàn lực vào công nghệ drone, mua hàng triệu chiếc mà có thể lỗi thời vào thời điểm cần đến. Ukraine phải đổ tiền vào công nghệ này vì thiếu nhiều năng lực quốc phòng mà phương Tây sở hữu.

Các chuyên gia cũng cảnh báo quân đội phương Tây không nên rút ra bài học sai từ cuộc chiến ở Ukraine, coi drone là sự thay thế cho sức mạnh quân sự truyền thống. Khi không có nhu cầu cấp bách thời chiến, việc thử nghiệm sẽ tiến triển chậm hơn.

Song với những lo ngại về khả năng xảy ra xung đột ngang hàng, chẳng hạn với một đối thủ như Trung Quốc, có lý do thuyết phục để Mỹ không chỉ nâng cao kỹ năng tác chiến drone tấn công mà còn cả đối phó drone. Một báo cáo gần đây của Center for a New American Security (CNAS) cảnh báo rằng Quân đội Mỹ có thể bị áp đảo bởi drone trong cuộc chiến với Trung Quốc nếu không được chuẩn bị đầy đủ các thiết bị hiệu quả và sẵn sàng chiến đấu.

Hiện tại, Lục quân Mỹ dường như đang trải qua giai đoạn được gọi là “nỗi đau trưởng thành”. Một phi công drone của Lục quân Mỹ nói ở một cuộc tập trận gần đây mà Insider tham dự: “Chúng tôi vẫn còn bỡ ngỡ về việc sử dụng drone trong lực lượng”.

Ông Trump muốn Mỹ thống trị lĩnh vực drone

Quân đội Mỹ đã thể hiện sự quan tâm ngày càng tăng trong nhiều năm qua với các năng lực không người lái, nhưng đang có một làn sóng thúc đẩy mạnh mẽ với drone cỡ nhỏ.

Ở một bản ghi nhớ cuối tháng 7, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đã chỉ đạo Lục quân Mỹ đầu tư mạnh vào drone, với kế hoạch trang bị 1.000 chiếc cho mỗi sư đoàn trong vòng hai năm tới. Sau lời kêu gọi của Tổng thống Donald Trump về việc Mỹ cần thống trị lĩnh vực drone, ông Pete Hegseth đã chia sẻ các kế hoạch mới nhằm tăng cường kho vũ khí drone của Lầu Năm Góc.

Nhận thấy mối đe dọa ngày càng tăng từ drone trong chiến tranh hiện đại, chính quyền Trump đã ưu tiên thúc đẩy sản xuất loại drone để không tụt lại phía sau các đối thủ.

Giữa tháng 5, Tổng thống Trump tuyên bố Mỹ đang phát triển một hệ thống drone mới và nhắc đến Shahed, bày tỏ sự quan tâm các thiết kế của Iran.

“Trong trường hợp của mình, Iran làm ra một loại drone rất tốt, giá chỉ 35.000, 40.000 USD. Chúng rất hiệu quả, nhanh và gây chết chóc. Thật khủng khiếp nếu nhìn vào những gì đang diễn ra với Nga và Ukraine. Drone đó đang giết chết rất nhiều người”, ông Trump nói về công nghệ drone của Iran trong cuộc họp với lãnh đạo doanh nghiệp tại Qatar.

Đầu tháng 6, ông Trump đã ký lệnh hành pháp nhằm đẩy nhanh quá trình sản xuất drone của Mỹ. Giữa tháng 7, ông Pete Hegseth thông báo nội bộ, tuyên bố hủy bỏ những “chính sách ràng buộc” được cho là đã cản trở việc sản xuất.

Quân đội Mỹ đã nhận ra rằng drone là điều không thể thiếu trong các cuộc chiến tương lai. Ví dụ, drone là thành phần then chốt trong sáng kiến cải tổ lực lượng của Lục quân Mỹ.

Thủy quân Lục chiến Mỹ đã thành lập đơn vị drone tấn công để phổ biến kinh nghiệm chiến trường từ Ukraine cho toàn lực lượng. Không quân Mỹ đang nghiên cứu phát triển các loại máy bay chiến đấu hợp tác để hỗ trợ những tiêm kích tối tân nhất của họ.

Hải quân Mỹ cũng đang nghiên cứu dùng các tàu không người lái để bổ sung cho hạm đội, đồng thời tập huấn để đối phó với các mối đe dọa đang nổi lên, giống các lực lượng khác.

Các binh sĩ Mỹ đang được huấn luyện sử dụng drone nhỏ tại các khu vực như Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, thử nghiệm cách sử dụng hệ thống này như một loại vũ khí và nền tảng trinh sát, giám sát. Các hệ thống này đang ngày càng được quan tâm trên toàn quân, song song với năng lực chống drone để tiêu diệt thiết bị của đối phương.

Sơn Vân