Nạn nhân của 'bắt cóc online' là Gen Z, tại sao?

Những vụ “bắt cóc online” gần đây khiến dư luận hoang mang. Công an TP.HCM và các tỉnh, thành đã vào cuộc quyết liệt để đảm bảo an toàn cho người dân, cộng đồng. Song điều khiến chúng ta phải chú ý và cần phân tích, mổ xẻ thấu đáo là tại sao những học sinh, sinh viên thế hệ Gen Z năng động, giỏi giang lại trở thành nạn nhân của những vụ “bắt cóc online”…

Sáng 9-8, tại phiên họp về tình hình kinh tế - xã hội tháng 7; nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm tháng 8 của TP.HCM, Trung tướng Mai Hoàng (Giám đốc Công an TP.HCM) đã thông tin rằng trong bảy tháng đầu năm, Công an TP đã khởi tố bốn vụ mua bán người với 27 bị can; đặc biệt xuất hiện tình trạng “bắt cóc online”, Công an TP.HCM đã giải cứu 28 bị hại. Đầu tháng 8, ngành công an đã giải cứu nhiều nữ sinh viên bị lừa bán sang Campuchia…

Đa số học sinh, sinh viên là nạn nhân của nạn "bắt cóc online".

Có thể nói chiêu trò lừa đảo “bắt cóc online” đã trở thành một vấn nạn gây hoang mang và thiệt hại lớn cho nhiều gia đình. Trước tình hình này, lực lượng công an đã vào cuộc nhanh chóng, quyết liệt và hiệu quả; đã giải cứu thành công nhiều học sinh, sinh viên, người trẻ tuổi khỏi bẫy lừa đảo, đưa họ trở về với gia đình an toàn. Sự vào cuộc quyết liệt này của công an đã nhận được nhiều phản hồi tích cực từ dư luận. Bên cạnh việc giải cứu, công an còn trực tiếp trấn an tinh thần, hỗ trợ tâm lý cho các nạn nhân, giúp họ vượt qua cú sốc và ổn định trở lại.

Tại TP.HCM, công an đã thiết lập đường dây nóng tiếp nhận thông tin phản ánh lừa đảo; phối hợp với các công ty viễn thông siết chặt công tác quản lý các SIM rác; phối hợp với các ngân hàng siết chặt quản lý giao dịch trực tuyến. Công an cũng đã phối hợp với các ban ngành, đoàn thể để liên tục tổ chức các buổi tuyên truyền tại các trường học, đưa ra các cảnh báo trên các phương tiện truyền thông đại chúng, mạng xã hội, giúp người dân nâng cao cảnh giác. Công an TP.HCM đã phối hợp với công an các địa phương có địa bàn giáp ranh - nhất là các địa phương giáp ranh biên giới - để kịp thời trao đổi thông tin ngăn chặn các đối tượng đưa nạn nhân ra nước ngoài bằng đường bộ…

Sự vào cuộc quyết liệt của công an không chỉ thể hiện vai trò bảo vệ an ninh trật tự, an toàn xã hội mà còn cho thấy sự thích ứng nhanh chóng của lực lượng chức năng trước những loại hình tội phạm mới, nhằm đảm bảo cuộc sống bình yên cho người dân.

Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, cuộc chiến chống lại tội phạm “bắt cóc online” vẫn còn nhiều thách thức. Các đối tượng lừa đảo ngày càng tinh vi, sử dụng các kịch bản mới, lợi dụng sự thiếu hiểu biết và tâm lý hoang mang của nạn nhân để thực hiện hành vi phạm tội.

Do đó, bên cạnh sự quyết liệt của lực lượng công an, cần có sự chung tay của toàn xã hội; trong đó quan trọng vẫn là bản lĩnh của chính những người “bị bắt cóc”.

Khi nhận được các cuộc gọi, tin nhắn tự xưng cán bộ công an, viện kiểm sát với giọng điệu nghiêm trọng, học sinh, sinh viên dễ dàng hoảng loạn dẫn đến việc bị thao túng tâm lý, răm rắp làm theo yêu cầu.

Điều đáng ngạc nhiên là bị hại của các vụ “bắt cóc online” đều là những người trẻ, học sinh, sinh viên mà ta hay gọi là thế hệ Gen Z (thường sinh vào khoảng năm 1997 đến 2009). Đây là thế hệ được lớn lên trong kỷ nguyên kỹ thuật số, được tiếp xúc với Internet, điện thoại thông minh và mạng xã hội từ rất sớm. Họ nhạy bén với công nghệ, tư duy cởi mở và sáng tạo; đồng thời rất độc lập và luôn muốn làm chủ cuộc sống và sự nghiệp của mình... Tuy nhiên, những đặc điểm này của thế hệ Gen Z lại chính là mồi ngon để bọn tội phạm công nghệ mạng tấn công.

Gen Z chưa có nhiều kinh nghiệm đối mặt với những cạm bẫy trong xã hội. Khi nhận được các cuộc gọi, tin nhắn tự xưng cán bộ công an, viện kiểm sát với giọng điệu nghiêm trọng, họ dễ dàng hoảng loạn dẫn đến việc bị thao túng tâm lý, răm rắp làm theo yêu cầu.

Họ dành nhiều thời gian trên mạng xã hội và quen thuộc với các ứng dụng công nghệ. Kẻ lừa đảo đã tận dụng chính thói quen này để thu thập thông tin cá nhân của nạn nhân, từ đó xây dựng kịch bản lừa đảo công phu để dẫn dắt người trẻ sập bẫy.

Vì tâm lý ngại phiền phức, sợ bị la mắng hoặc muốn tự giải quyết vấn đề, nhiều người trẻ đã tuân theo yêu cầu “không được tiết lộ sự việc”. Điều này khiến họ mất đi cơ hội được hỗ trợ và càng dễ rơi vào bẫy của tội phạm.

Tại gia đình hay các quán cà phê, hình ảnh người trẻ đắm chìm trong các trò chơi online lẫn trò chuyện trực tuyến đã trở nên phổ biến. Việc dành nhiều thời gian trên mạng đem đến cho họ hàng ngàn bạn bè ảo nhưng đã lấy đi thời gian thật và vô cùng quý báu của việc học hành, tích lũy kiến thức để phát triển bản thân, hội nhập và thành công trong tương lai.

Những vụ “bắt cóc online” không chỉ là câu chuyện pháp lý về hành vi lừa đảo, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh về lỗ hổng kỹ năng sống của nhiều người trẻ. Tri thức học thuật không đồng nghĩa với khả năng miễn nhiễm trước thủ đoạn tâm lý và công nghệ tinh vi. Để không trở thành bị hại của các vụ lừa đảo “bắt cóc online”, Gen Z cần phải trang bị cho mình kỹ năng thích ứng với sự phát triển không ngừng của xã hội, tăng cường tư duy phản biện, thiết lập các quy tắc sử dụng mạng xã hội... Đây không chỉ là cách để tự bảo vệ bản thân mà còn là cách để họ đóng góp vào việc xây dựng một cộng đồng mạng an toàn, lành mạnh hơn.

ThS - luật sư HOÀNG KIM MINH CHÂU, Đoàn Luật sư TP.HCM