Nâng cao kỷ cương thực hiện pháp luật về môi trường

Chủ động phòng ngừa, kiểm soát, ngăn chặn từ đầu nguy cơ gây ô nhiễm

Với các nhóm giải pháp, nhiệm vụ cho giai đoạn đến năm 2030 và các năm sau, Nghị quyết của Quốc hội về chuyên đề giám sát tối cao tại Kỳ họp thứ Mười đặt trọng tâm vào phòng ngừa, kiểm soát và ngăn chặn từ đầu các nguy cơ gây ô nhiễm, sự cố môi trường, đồng thời dự báo sớm tác động của biến đổi khí hậu.

Theo đó, yêu cầu nâng cao năng lực quan trắc, cảnh báo môi trường được nhấn mạnh nhằm chủ động kiểm soát chất lượng môi trường, bảo vệ các khu vực nhạy cảm, giảm rủi ro đối với sức khỏe cộng đồng và bảo đảm dữ liệu phục vụ hoạch định chính sách.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Đối với các dự án đầu tư, Quốc hội yêu cầu kiểm soát nghiêm ngặt các tiêu chí môi trường và yêu cầu ứng phó với biến đổi khí hậu; đồng thời nghiên cứu di dời các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm ra khỏi khu dân cư hoặc các cụm, làng nghề không phù hợp quy hoạch. Nghị quyết cũng nhấn mạnh trách nhiệm của các ngành, lĩnh vực trong thực hiện cam kết giảm phát thải theo Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC).

Để cải thiện chất lượng môi trường, Nghị quyết xác định các biện pháp, giải pháp trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào môi trường đất, nước và không khí.

Trong đó, cải tạo, phục hồi và bảo đảm môi trường đất được ưu tiên hàng đầu thông qua đẩy mạnh điều tra, đánh giá, phân loại, lập và thực hiện kế hoạch cải tạo, phục hồi các khu vực đất bị ô nhiễm nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng; tập trung xử lý các bãi chôn lấp chất thải không hợp vệ sinh, khu vực đất bị ô nhiễm hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu, chất độc hóa học và hóa chất tồn lưu do chiến tranh để lại; xử lý dứt điểm các cơ sở, làng nghề gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Các ĐBQH tham dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Đối với môi trường nước, Quốc hội đề nghị triển khai hiệu quả kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt đối với lưu vực sông liên tỉnh, có vai trò quan trọng trong phát triển KT-XH; tập trung khắc phục, cải thiện chất lượng môi trường các đoạn sông bị ô nhiễm (các lưu vực sông Cầu, sông Nhuệ - Đáy, sông Đồng Nai, sông Vu Gia - Thu Bồn và một số sông tại các đô thị lớn), tạo sự chuyển biến rõ rệt, có kết quả rõ ràng trong cải thiện chất lượng môi trường nước các lưu vực sông. Phấn đấu đến năm 2030, tỷ lệ nước thải sinh hoạt tại các đô thị loại I trở lên được thu gom, xử lý đạt khoảng 70%.

Đối với môi trường không khí, Quốc hội yêu cầu kiểm soát chặt chẽ khí thải của phương tiện giao thông cơ giới đường bộ; hạn chế các phương tiện gây ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn theo phân vùng môi trường; thực hiện lộ trình chuyển đổi xanh trong hoạt động giao thông vận tải gắn với đầu tư hạ tầng và các cơ chế, chính sách hỗ trợ người dân, tạo sự đồng thuận xã hội. Đồng thời, quản lý chặt chẽ chất thải phát sinh từ hoạt động giao thông, xây dựng, đặc biệt tại các đô thị và hoạt động đốt phụ phẩm nông nghiệp.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh yêu cầu giảm phát sinh chất thải, thực hiện nghiêm việc phân loại rác tại nguồn, tăng cường thu hồi chất thải có khả năng tái chế. Phấn đấu đến năm 2030, tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt đô thị được thu gom, xử lý đạt 95%, khu vực nông thôn đạt 85%; tỷ lệ chôn lấp trực tiếp giảm xuống dưới 50% và thu hồi trên 30% lượng chất thải nhựa phát sinh thải ra môi trường.

Đẩy mạnh kiểm toán, thanh tra, tăng chế tài xử lý vi phạm

Để bảo đảm hiệu quả tuân thủ pháp luật trong giai đoạn đến năm 2030 và các năm sau, Nghị quyết tiếp tục xác định việc nâng cao vai trò của hoạt động kiểm toán môi trường là yêu cầu xuyên suốt, nhằm kịp thời phát hiện, cảnh báo các hành vi vi phạm, góp phần nâng cao kỷ cương, kỷ luật thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường, bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững.

Cùng với đó, Quốc hội yêu cầu đẩy mạnh kiểm tra, thanh tra và đấu tranh phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật về môi trường, nhất là tại các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, làng nghề; nâng cao chế tài xử lý, bảo đảm tính răn đe, ngăn ngừa hành vi vi phạm pháp luật. Tập trung giải quyết dứt điểm những vụ việc khiếu kiện đông người, phức tạp ngay từ cơ sở; chú trọng thực hiện quyền khởi kiện vụ án dân sự nhằm yêu cầu bồi thường thiệt hại về môi trường khi xảy ra sự cố gây ô nhiễm, suy thoái môi trường.

Nghị quyết cũng xác định cần nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong đó, đẩy mạnh và đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, tài liệu tuyên truyền, phổ biến, giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân trong thực hiện chính sách, pháp luật, thay đổi hành vi, thói quen, lối sống và chủ động tham gia có trách nhiệm và thân thiện với môi trường.

Quốc hội cũng yêu cầu nâng cao hiệu quả phân công, phối hợp giữa các Bộ, ngành, cơ quan ở trung ương và địa phương; phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn, bảo đảm nguyên tắc “một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì xuyên suốt”, tránh bỏ sót chức năng, nhiệm vụ; thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả giữa Trung ương và địa phương, các cơ quan cùng cấp trong quản lý môi trường. Đồng thời, kiện toàn tổ chức bộ máy quản lý nhà nước và các điều kiện bảo đảm cho thực hiện phân cấp, phân quyền trong triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Thanh Hải