Nâng cao năng lực cán bộ giáo dục cấp xã: 'Vừa chạy vừa xếp hàng'

Thầy trò Trường Phổ thông DTBT Tiểu học Nậm Mô (Mường Mô, Lai Châu). Ảnh: Hà Thuận

Trên cơ sở thực tế, ngành Giáo dục địa phương đã chủ động triển khai nhiều giải pháp cụ thể, lâu dài để phối hợp quản lý, “cầm tay chỉ việc” các nhiệm vụ giáo dục.

Lúng túng vì trái chuyên môn

Tại Gia Lai, trong tổng số 144 cán bộ phụ trách lĩnh vực giáo dục cấp xã, chỉ có 63 người được đào tạo sư phạm hoặc các ngành liên quan đến giáo dục. Phần lớn còn lại học các ngành khác như nông nghiệp, quản lý đất đai, tài chính, công tác xã hội, luật, quản lý văn hóa…

Ông Đỗ Ngọc Dư, tốt nghiệp chuyên ngành Kinh tế nông lâm, có hơn 20 năm công tác trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, nay được phân công làm chuyên viên Phòng Văn hóa - Xã hội xã Đăk Rong (Gia Lai). Hiện ông Dư phụ trách các lĩnh vực: tín ngưỡng - tôn giáo, chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo và giáo dục.

“Tất cả kiến thức, văn bản, chính sách liên quan đến giáo dục với tôi đều mới mẻ. Tôi phải bắt đầu tìm hiểu lại từ đầu, đọc tài liệu, văn bản và học tập kinh nghiệm từ cán bộ ở các xã khác. Đặc biệt, xã có hơn 90% học sinh dân tộc thiểu số, đòi hỏi người phụ trách phải nắm chắc chính sách để tham mưu phù hợp, đảm bảo quyền lợi cho giáo viên, học sinh”, ông Dư chia sẻ.

Tương tự, chị Huỳnh Thị Minh Phú, tốt nghiệp ngành Luật, từng công tác tại Ban Quản lý rừng phòng hộ huyện Phù Cát (Bình Định cũ), hiện phụ trách lĩnh vực giáo dục tại xã Xuân An (Gia Lai). Chị chia sẻ: “Văn bản, nghị định, nghị quyết liên quan đến giáo dục rất nhiều, một mình tôi quán xuyến 7 trường từ mầm non đến THCS nên không tránh khỏi lúng túng. Tôi vẫn cố gắng tìm hiểu, học hỏi nhưng chưa theo kịp. Mong muốn của tôi là được bố trí cán bộ có chuyên môn hoặc người hướng dẫn để công tác tham mưu thuận lợi hơn”.

Chị Trương Thị Ngọc Trân, từng phụ trách mảng tôn giáo, dân tộc, văn hóa - thông tin, hiện là cán bộ Phòng Văn hóa - Xã hội phụ trách giáo dục và y tế của xã Hồ Thị Kỷ (Cà Mau), cho biết, xã trực tiếp quản lý 9 trường học từ mầm non đến THCS. Các chính sách giáo dục như biên chế của từng trường, công tác tuyển sinh đầu năm, chế độ cán bộ, giáo viên, kinh phí phân bổ đầu tư cho các trường… chị chưa nắm và hiểu rõ để tham mưu đầy đủ, kịp thời cho lãnh đạo.

“Mọi thứ đối với tôi đều bắt đầu từ con số 0, bản thân phải cố gắng, nỗ lực rất nhiều, vừa làm vừa học hỏi với tinh thần làm hết việc chứ không hết giờ”, chị Trân chia sẻ và kiến nghị, về lâu dài cần tăng thêm số lượng cán bộ phụ trách lĩnh vực giáo dục hoặc không kiêm nhiệm nhiệm vụ cùng lúc.

Anh Nguyễn Huỳnh Anh, trước đây là cán bộ Đoàn thanh niên, nay phụ trách lĩnh vực giáo dục tại xã Tân Lộc (Cà Mau) cho biết: “Trong tháng đầu nhận nhiệm vụ, tôi phải làm việc quá 10 tiếng/ngày, đem việc về nhà làm ban đêm, rất áp lực. Hiện nay, tuy đã bắt nhịp được với công việc, đỡ áp lực hơn, nhưng vẫn còn nhiều việc chưa thể làm kịp thời”.

Ông Nguyễn Văn Toàn - Phó Chủ tịch UBND xã Tân Lộc (Cà Mau) cho hay, địa phương đã đề xuất với Sở GD&ĐT, Sở Nội vụ tỉnh mở lớp tập huấn chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ phụ trách lĩnh vực giáo dục; thành lập nhóm Zalo để cung cấp thông tin lĩnh vực giáo dục cho cán bộ phụ trách cấp xã.

Ngoài ra, xã cũng kiến nghị sớm tăng cường biên chế hoặc biệt phái cán bộ có chuyên môn để hỗ trợ thực hiện công tác quản lý giáo dục. Trước mắt, địa phương sẽ nhờ hiệu trưởng các trường trên địa bàn và cán bộ có chuyên môn giáo dục của các xã lân cận hỗ trợ công tác quản lý giáo dục, nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao.

Lãnh đạo xã Văn Kiều (Nghệ An) kiểm tra cơ sở vật chất các trường học trên địa bàn trước năm học mới 2025 - 2026. Ảnh: NTCC

Chạy đua bắt kịp công việc

Chị Vàng Thị Dũng - chuyên viên duy nhất của Phòng Văn hóa - Xã hội xã Sin Suối Hồ (Lai Châu) có chuyên môn về giáo dục. Hơn 2 tháng từ khi thực hiện nhiệm vụ tại phòng, chị Dũng thường xuyên phải đi sớm, về muộn. Những ngày nghỉ, chị phải mang hồ sơ về nhà làm để hoàn thành nhiệm vụ được giao.

“Khối lượng công việc lớn, hàng ngày có nhiều văn bản gửi đến đều phải xử lý. Trước kia thực hiện nhiệm vụ ở phòng GD&ĐT tôi chỉ làm chuyên môn tiểu học. Giờ làm thêm nhiệm vụ của cả bậc mầm non và THCS, nhiều việc phải vừa làm vừa học. Không chỉ làm chuyên môn về giáo dục, tôi còn phải đảm nhiệm các nhiệm vụ khác”, chị Dũng chia sẻ.

Phòng Văn hóa - Xã hội xã Mường Mô (Lai Châu) gồm 5 cán bộ nhưng không người nào có chuyên môn hoặc trải qua công tác giáo dục. Theo ông Vũ Văn Hiếu - Phó Chủ tịch UBND xã Mường Mô: “Trước khó khăn này, xã đã chủ động trưng tập 3 cán bộ, giáo viên của các cấp mầm non, tiểu học và THCS có kinh nghiệm để giúp phòng trong quản lý xây dựng, thực hiện các chương trình, kế hoạch liên quan đến ngành Giáo dục. Đến thời điểm hiện tại, các kế hoạch của sở GD&ĐT triển khai đã được xã thực hiện nghiêm túc, sẵn sàng cho năm học mới”.

Tương tự, Phòng Văn hóa - Xã hội xã Hua Bum (Lai Châu) được giao 5 biên chế nhưng chỉ có lãnh đạo phòng có chuyên môn về giáo dục. Ông Trần Quang Tráng - Trưởng phòng cho biết: “Hiện tại, chúng tôi giao một cán bộ có chuyên môn về nội vụ phụ trách mảng giáo dục, thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến chế độ chính sách. Đơn vị cũng giao Phó Hiệu trưởng Trường PTDTBT Tiểu học và THCS Vàng San thực hiện một số nhiệm vụ trong phòng”.

Trước thềm năm học 2025 - 2026, xã Văn Kiều (Nghệ An) đang thi công 3 công trình tại các trường học gồm: nhà ăn Trường Tiểu học Nghi Văn; xây mới nhà 3 tầng gồm 12 phòng học và nhà đa chức năng Trường THCS Nghi Kiều; sửa sang, thay mái dãy phòng học của Trường Tiểu học Nghi Kiều 2.

Ông Nguyễn Văn Thông - Phó Chủ tịch xã cho biết, các công trình trên được lập kế hoạch, xây dựng dự án từ khi còn chính quyền cấp huyện. Sau khi thực hiện, chính quyền địa phương 2 cấp đã bàn giao về cho xã tiếp nhận, không để gián đoạn. Các vấn đề khác như kiểm tra cơ sở vật chất trường học, điều tra phổ cập, tuyển sinh đầu cấp… đều được triển khai.

Theo ông Thông, cán bộ Phòng Văn hóa - Xã hội cũng như chuyên viên phụ trách giáo dục của xã Văn Kiều đều không có chuyên môn giáo dục trước đó. Tuy nhiên, chuyên sâu về dạy học đã có sở GD&ĐT chỉ đạo trực tiếp. Đối với quản lý Nhà nước về giáo dục ở địa phương, xã chỉ đạo cán bộ, chuyên viên bám sát văn bản chỉ đạo để triển khai các đầu việc.

Theo ông Cao Tiến Thành - Trưởng Phòng Văn hóa - Xã hội phường Quỳnh Mai (Nghệ An), dù về phân cấp, xã chỉ quản lý về mặt Nhà nước đối với các đơn vị trường học, nhưng công tác kiểm tra giám sát, cụ thể hóa kế hoạch, chương trình, nhiệm vụ giáo dục còn bỏ ngỏ, gây khó khăn. Sở GD&ĐT trực tiếp chỉ đạo thực hiện nhưng lại không thường xuyên có mặt tại địa phương, trong khi nhân sự phụ trách giáo dục ở xã không đảm bảo đủ chuyên môn, am hiểu.

Liên quan đến giải pháp biệt phái, điều động cán bộ quản lý, giáo viên cốt cán các nhà trường đến hỗ trợ xã trong công tác quản lý giáo dục, ông Cao Tiến Thành cho biết hiện còn một số vướng mắc. Trước đây, nhiều địa phương tại Nghệ An từng có “bài học” về viên chức biệt phái làm việc ở phòng GD&ĐT; nhiều người phải trả lại chế độ phụ cấp đứng lớp, thâm niên… do việc chi trả không đúng quy định tài chính. Vì vậy, Phòng Văn hóa - Xã hội Quỳnh Mai đang cập nhật các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn để triển khai nhiệm vụ giáo dục trên địa bàn theo đúng thẩm quyền, quy định.

Nhiều cán bộ phụ trách giáo dục cấp xã ở Cà Mau phải kiêm nhiệm cùng lúc nhiều nhiệm vụ. Ảnh: Quách Mến

Phối hợp, hỗ trợ cấp xã quản lý giáo dục

Ông Phạm Văn Nam - Giám đốc Sở GD&ĐT Gia Lai, cho biết, UBND tỉnh đã quyết định thành lập Tổ công tác hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo tại các xã, phường. Tổ công tác sẽ trực tiếp phối hợp cùng chính quyền cơ sở để đánh giá tình hình, tháo gỡ khó khăn, hướng dẫn nghiệp vụ và xây dựng quy trình giải quyết công việc đúng quy định.

“Thời gian hỗ trợ tại mỗi xã, phường kéo dài từ 1 - 2 tuần, có thể nhiều hơn nhưng không quá 1 tháng. Trong quá trình công tác, cán bộ tăng cường sẽ vừa xử lý vướng mắc vừa đào tạo, bồi dưỡng nhân sự tại chỗ để sau này có thể thay thế, đảm bảo tính bền vững. Đây cũng là cách giúp đội ngũ cán bộ cơ sở từng bước am hiểu, chủ động hơn khi tham mưu, quản lý lĩnh vực giáo dục”, ông Nam nhấn mạnh.

Tại Nghệ An, ông Thái Văn Thành - Giám đốc Sở GD&ĐT cho biết sở đã chủ động về mô hình quản trị giáo dục của tỉnh khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Theo đó, sở trực tiếp quản lý hiệu trưởng các trường từ mầm non đến THPT và có văn bản thông báo đến xã, phường. Do địa hình rộng lớn, sở đã lập 5 cụm giáo dục ở các vùng cao biên giới, miền núi, vùng đồng bằng, ven biển…

Mỗi cụm gồm 3 - 5 người của sở GD&ĐT kiêm nhiệm, đặt văn phòng tại các trung tâm GDTX trên địa bàn tỉnh, nên không phát sinh thêm biên chế cũng như tốn kém cơ sở vật chất. Các cụm này chính là cánh tay nối dài của sở GD&ĐT, hỗ trợ trực tiếp chính quyền địa phương và các nhà trường khi thực hiện nhiệm vụ giáo dục, đồng thời kịp thời xử lý các tình huống bất thường nếu có.

Từ sau 1/7, Sở GD&ĐT Nghệ An đã tập huấn và cử giáo viên giỏi, chuyên gia cốt cán hỗ trợ chính quyền cấp xã với số lượng 5 người mỗi xã, phường. Cách thức phối hợp là triển khai hỗ trợ người dân, chính quyền địa phương trực tiếp tại trung tâm hành chính công xã, phường ít nhất 6 tháng. Hiệu trưởng sẽ trừ giờ cho những giáo viên tham gia hỗ trợ tại trung tâm hành chính công cấp xã và đảm bảo lương cùng các chế độ khác.

Liên quan đến lực lượng cán bộ giáo dục cấp xã còn mỏng và thiếu chuyên môn, theo ông Thái Văn Thành, sở cho phép Chủ tịch UBND xã, phường điều động giáo viên, hiệu trưởng, hiệu phó đến hỗ trợ theo thời điểm và nhiệm vụ cụ thể như phổ cập, tuyển sinh đầu cấp, thi giáo viên, học sinh giỏi cấp cơ sở… Hết thời gian điều động (không quá 3 tháng), cán bộ, giáo viên quay trở về trường công tác bình thường.

“Khi triển khai nhiệm vụ năm học mới của mỗi cấp học, sở GD&ĐT đã mời lãnh đạo, cán bộ phụ trách giáo dục cấp xã tham dự để nắm thông tin, chỉ đạo, triển khai, giám sát về mặt Nhà nước tại địa phương. Hiện các phòng mầm non, tiểu học, THCS của sở làm văn bản, vạch ra nhiệm vụ trọng tâm và tương ứng với nhiệm vụ xã cần chỉ đạo gì, nội dung công việc, quy trình, thủ tục hồ sơ ra sao để gửi xã triển khai. Với cách thức “cầm tay chỉ việc” này sẽ tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho cán bộ cấp xã phụ trách giáo dục”, ông Thành cho hay.

Nhóm PV