Nâng cao năng lực thực tiễn cho giảng viên lý luận chính trị

PSG, TS Hoàng Phúc Lâm trao chứng chỉ có các học viên Lớp bồi dưỡng phương pháp nghiên cứu khoa học lý luận chính trị.

Trong hệ thống các trường Chính trị ở nước ta hiện nay, đội ngũ giảng viên các môn chủ nghĩa Mác - Lênin giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Họ không chỉ truyền thụ tri thức mang tính nền tảng mà còn tạo cầu nối giúp học viên hiểu, tin và vận dụng những nguyên lý khoa học vào công tác và đời sống. Vì vậy, năng lực thực tiễn của giảng viên trở thành yếu tố quyết định đối với chất lượng đào tạo.

Khẳng định vai trò của thực tiễn

Theo triết học Mác - Lênin, thực tiễn là một phạm trù triết học dùng để chỉ toàn bộ những hoạt động vật chất - cảm tính, có mục đích, mang tính lịch sử - xã hội của con người nhằm cải tạo thế giới tự nhiên và xã hội, phục vụ con người.

Thực tiễn không chỉ là cơ sở, mục đích, động lực chủ yếu và trực tiếp của nhận thức, tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý, mà thực tiễn còn là cơ sở xuất phát cho việc nghiên cứu năng lực tổ chức thực tiễn.

Trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, yêu cầu đối với đội ngũ giảng viên càng trở nên cấp bách hơn. Giảng viên không chỉ nắm vững kiến thức lý luận mà còn phải hiểu biết sâu sắc thực tiễn của đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội ở địa phương và cả nước. Khi giảng viên thiếu trải nghiệm thực tiễn, bài giảng thường khô cứng, khó hấp dẫn, ít gợi mở tư duy phản biện và hạn chế khả năng vận dụng của học viên.

Đại biểu Trường Chính trị tỉnh Phú Thọ tham dự Hội thảo khoa học cấp Bộ do Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức.

Thực tế cho thấy, nhiều nội dung của các môn chủ nghĩa Mác - Lênin dễ bị đánh giá là nặng lý thuyết. Một phần nguyên nhân xuất phát từ việc giảng viên chưa có nhiều điều kiện tiếp cận thực tiễn mới, chưa tham gia nhiều hoạt động khảo sát cơ sở hoặc nghiên cứu gắn với địa phương. Khi thiếu chất liệu thực tế, bài giảng khó tránh khỏi tính khái quát cao, ít ví dụ minh họa cụ thể, không phản ánh được những vấn đề học viên đang quan tâm.

Năng lực thực tiễn giúp giảng viên biết lựa chọn những dẫn chứng sinh động, những tình huống sát thực đang diễn ra trong đời sống để làm rõ giá trị của lý luận. Những nguyên lý tưởng như khô khan sẽ trở nên sống động khi được đặt trong bối cảnh cụ thể của quá trình phát triển đất nước. Điều này không chỉ giúp học viên dễ tiếp nhận mà còn nuôi dưỡng niềm tin đối với nền tảng tư tưởng của Đảng.

Bên cạnh đó, năng lực thực tiễn còn giúp giảng viên định hướng hành động cho học viên. Những khóa bồi dưỡng tại trường chính trị hướng đến đội ngũ cán bộ cơ sở nên yêu cầu thực tiễn được đặt lên hàng đầu. Giảng viên phải đủ bản lĩnh và kinh nghiệm để dẫn dắt học viên vận dụng kiến thức vào công việc như giải quyết vấn đề ở cơ sở, xử lý tình huống phát sinh trong quản lý nhà nước hay triển khai chủ trương, chính sách mới. Một giảng viên có năng lực thực tiễn vững vàng sẽ góp phần tạo ra lớp cán bộ có tư duy khoa học, có khả năng hành động đúng đường lối và phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương.

Đại biểu dự Hội nghị về công tác Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Trong xu thế hội nhập sâu rộng, đời sống xã hội luôn vận động và đặt ra nhiều vấn đề mới cần lý giải. Nếu giảng viên không có năng lực thực tiễn phù hợp, họ khó cập nhật những biến đổi trong thực tế và khó đưa ra những phân tích kịp thời, từ đó làm giảm sức thuyết phục của môn học và vai trò định hướng của lý luận Mác - Lênin. Đây cũng là lý do năng lực thực tiễn được xem là yêu cầu trung tâm trong đổi mới giáo dục lý luận chính trị hiện nay.

Giải pháp toàn diện

Để nâng cao năng lực thực tiễn cho đội ngũ giảng viên, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp mang tính hệ thống gắn với yêu cầu đổi mới giáo dục lý luận chính trị.

Trước hết, cần thay đổi nhận thức của lãnh đạo và chính giảng viên về vai trò của năng lực thực tiễn trong giảng dạy. Đây không phải yêu cầu mang tính bổ trợ mà là nhiệm vụ thường xuyên trong phát triển đội ngũ. Mỗi trường chính trị phải xác định rõ mục tiêu đào tạo giảng viên vừa vững lý luận vừa giàu kinh nghiệm thực tiễn để đáp ứng yêu cầu mới.

Nội dung bồi dưỡng cần được đổi mới theo hướng thiết thực, chú trọng những vấn đề học viên đang phải giải quyết trong công tác. Giảng viên cần được cập nhật kiến thức về thời sự chính trị trong nước và quốc tế, các chủ trương, chính sách mới, các mô hình phát triển kinh tế - xã hội hiệu quả ở các địa phương; các kỹ năng phân tích, tổng kết thực tiễn, kỹ năng điều tra xã hội học, kỹ năng xử lý tình huống trong quản lý nhà nước cũng cần được tăng cường; hình thức bồi dưỡng nên đa dạng hơn như các khóa ngắn hạn, hội thảo chuyên đề, tọa đàm học thuật hoặc những chuyến thực tế tại cơ sở để giảng viên tích lũy kinh nghiệm sống động.

Nghiên cứu khoa học và tổng kết thực tiễn cũng là con đường quan trọng góp phần nâng cao năng lực thực tiễn. Giảng viên nên được tạo điều kiện tham gia các đề tài gắn với hoạt động thực tiễn tại địa phương để tiếp cận vấn đề mới và tích lũy vốn hiểu biết thực tế. Các hội thảo khoa học giữa các trường trong khu vực hay diễn đàn trao đổi kinh nghiệm cũng là môi trường tốt để giảng viên chia sẻ tri thức, học hỏi và phát triển kỹ năng nghề nghiệp.

Lớp bồi dưỡng phương pháp nghiên cứu khoa học lý luận chính trị Trường Chính trị tỉnh Phú Thọ nghiên cứu thực tế tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

Một giải pháp mang tính nền tảng khác là tăng cường gắn kết giữa nhà trường với cơ sở. Các trường chính trị cần phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương trong việc tổ chức cho giảng viên tham gia các chương trình công tác xã hội, sinh hoạt chính trị, khảo sát thực tế. Hình thức luân chuyển hoặc biệt phái ngắn hạn cũng có thể giúp giảng viên rèn luyện bản lĩnh, hiểu rõ tình hình thực tiễn và tích lũy chất liệu để đưa vào bài giảng một cách tự nhiên và thuyết phục.

Phương pháp giảng dạy và kiểm tra đánh giá cũng cần được đổi mới theo hướng phát triển năng lực người học. Giảng viên nên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như thảo luận nhóm, giải quyết tình huống, mô phỏng hay học tập theo dự án. Những phương pháp này đòi hỏi giảng viên có vốn thực tiễn phong phú để hướng dẫn học viên tiếp cận vấn đề một cách chủ động và sáng tạo. Đánh giá năng lực thực tiễn của giảng viên cần dựa vào khả năng vận dụng lý luận vào phân tích, giảng giải và giải quyết vấn đề thực tế, thay vì chỉ căn cứ vào báo cáo hay điểm số.

Chuyển đổi số cũng mở ra cơ hội mới để bồi dưỡng năng lực thực tiễn. Việc xây dựng kho học liệu số về thực tiễn chính trị, kinh tế, xã hội giúp giảng viên tiếp cận nhanh các thông tin, tình huống và mô hình phát triển của các địa phương. Ứng dụng công nghệ trong trao đổi chuyên môn, chia sẻ sản phẩm nghiên cứu hoặc phản hồi bài giảng sẽ thúc đẩy giảng viên liên tục học hỏi và đổi mới.

Cuối cùng, vai trò tự học và tự bồi dưỡng của giảng viên giữ ý nghĩa quyết định. Mỗi giảng viên phải chủ động tìm tòi, học hỏi, tham gia hoạt động cộng đồng và thường xuyên quan sát, phân tích đời sống. Tự học giúp giảng viên hình thành phong cách giảng dạy linh hoạt, sáng tạo và luôn phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

TS. Bùi Thị Kim Tuyến