Nâng cao sinh kế với nghề truyền thống

Từ bản làng đến toàn cầu

Bà Trần Tuyết Lan, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Doanh nghiệp xã hội Craft Link cho biết, 29 năm qua, đơn vị đã làm việc với hơn 70 nhóm cộng đồng trên khắp Việt Nam. Trong số đó, 45% là các nhóm dân tộc thiểu số, 30% là các nhóm thuộc làng nghề thủ công truyền thống và số còn lại là các nhóm có hoàn cảnh khó khăn hoặc khuyết tật.

Nghề thủ công truyền thống đồng bào các dân tộc thiểu số có cơ hội phát triển. Ảnh: Craft Link

"Trọng tâm của chúng tôi là hỗ trợ các nhóm dân tộc thiểu số trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ. Bởi lẽ, 53 dân tộc thiểu số tại Việt Nam, dù chỉ chiếm 15% tổng dân số, lại thường sinh sống ở vùng sâu, vùng xa, ít tiếp cận thị trường và thông tin hơn. Chính vì vậy, họ là nhóm cần được hỗ trợ đặc biệt" - bà Lan chia sẻ.

Hành trình của Craft Link không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ tài chính. Mỗi dự án với cộng đồng thiểu số thường kéo dài 2 năm. Theo bà Lan, dự án bắt đầu bằng việc cán bộ trực tiếp đến tận nơi sinh sống của cộng đồng dân tộc thiểu số. Sự hiện diện tại chỗ này không chỉ giúp thấu hiểu sâu sắc hơn văn hóa, kỹ thuật truyền thống mà còn tạo điều kiện để hỗ trợ một cách toàn diện và hiệu quả nhất.

Quá trình triển khai dự án là một chuỗi hoạt động tập huấn chuyên sâu, được thiết kế để trao quyền cho cộng đồng. Các thành viên ban quản lý nhóm - những người được chính cộng đồng bầu chọn, thường là những cá nhân có uy tín và năng lực - sẽ được trang bị các kỹ năng thiết yếu như quản lý nhóm, kỹ năng tài chính cơ bản (làm sổ sách kế toán đơn giản, tính giá thành).

Các thành viên khác của nhóm sẽ được đào tạo về phát triển sản phẩm, marketing và đưa sản phẩm ra thị trường. Mục tiêu cuối cùng là giúp họ tự tin làm chủ quy trình sản xuất và kinh doanh, từ đó nâng cao thu nhập và có thêm động lực để gắn bó với nghề.

"Thông thường, sau 2 năm, các dự án có thể tự phát triển, giúp cộng đồng duy trì văn hóa truyền thống và tăng thêm thu nhập thông qua sản xuất hàng thủ công" bà Lan cho biết. "Ngay cả khi dự án kết thúc, mảng kinh doanh của Craft Link vẫn tiếp tục hỗ trợ các nhóm về thiết kế và phát triển sản phẩm để tiếp cận thị trường xuất khẩu".

Đưa sản phẩm thủ công của các dân tộc thiểu số đến khách hàng trong và ngoài nước. Ảnh: Craft Link

Sau khi các dự án được triển khai, có thể nhận thấy 3 thay đổi tích cực. Thứ nhất, việc phát triển sản phẩm và hỗ trợ marketing giúp các nhóm có thêm thu nhập, tạo động lực duy trì nghề truyền thống. Thứ hai, các dự án giúp lưu giữ các kỹ năng làm đồ thủ công truyền thống và truyền lại cho thế hệ sau.

Thứ ba, tăng cường nhận thức của công chúng trong nước và quốc tế về văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số và làng nghề Việt Nam. Khách hàng và công chúng sẽ là những người lan tỏa giá trị văn hóa này.

Sinh kế vững chắc là nền tảng bảo tồn văn hóa

Mỗi năm, 51% lợi nhuận của Craft Link được tái đầu tư vào các dự án hỗ trợ cộng đồng. Đơn vị này đang triển khai dự án hỗ trợ nhóm đồng bào dân tộc Thái ở Kỳ Sơn (Nghệ An), Mai Châu (Phú Thọ). “Các nhóm này đang phát triển sản phẩm mới và tiếp cận thị trường xuất khẩu (châu Âu, Mỹ) rất tốt", bà Lan vui mừng chia sẻ.

Bên cạnh đó, Craft Link cũng tích cực kết nối với các trường đại học đưa sinh viên quốc tế đến thăm, học hỏi và làm việc với các nhóm cộng đồng. Cách làm này không chỉ giúp lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống của Việt Nam ra thế giới mà còn khuyến khích thế hệ trẻ tham gia vào công cuộc gìn giữ bản sắc văn hóa.

Theo bà Trần Tuyết Lan, thời gian tới Craft Link sẽ tiếp tục tập trung vào hai mảng chính. Thứ nhất, tăng cường sinh kế, hỗ trợ các nhóm thông qua hệ thống bán lẻ, bán sỉ và xuất khẩu, bởi "có thực mới vực được đạo"; sinh kế vững chắc là nền tảng để bảo tồn văn hóa. Hiện tại, tỷ trọng xuất khẩu chiếm 80% các thị trường mà đơn vị này nhắm đến.

Thứ hai, tiếp tục sử dụng lợi nhuận kinh doanh để tài trợ các dự án mới ở vùng sâu, vùng xa, hỗ trợ nhiều nhóm hơn trong việc lưu giữ và giới thiệu văn hóa truyền thống cho công chúng trong nước và quốc tế.

Các dự án tạo sinh kế và góp phần giữ bản sắc dân tộc. Ảnh: Craft Link

Thực tế nhiều năm làm việc với các cộng đồng, theo bà Lan, thành công phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Đầu tiên là mong muốn của cộng đồng, bản thân cộng đồng thực sự mong muốn lưu giữ văn hóa thông qua nghề thủ công truyền thống. Tiếp đến là vị trí địa lý, các nhóm ở vùng quá sâu, quá xa thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường và du khách, cần sự hỗ trợ nhiều hơn. Một số nhóm có nhiều nghề truyền thống nhưng lại có các phương tiện tăng sinh kế hiệu quả hơn (ví dụ trồng trọt, chăn nuôi) và có thể tập trung vào đó.

Việc linh hoạt điều chỉnh cách tiếp cận tùy vào hoàn cảnh cụ thể của từng nhóm, dựa trên mong muốn của cộng đồng trong việc duy trì nghề và văn hóa truyền thống, góp phần quan trọng vào thành công của các dự án.

Mối quan hệ chặt chẽ với chính quyền địa phương và các ban, ngành cũng là một yếu tố không thể thiếu. "Khi triển khai bất kỳ dự án nào, chúng tôi luôn ưu tiên liên hệ và nhận sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương. Đặc biệt, chúng tôi thường xuyên phối hợp với Hội Phụ nữ các cấp, vì 85% đại diện các nhóm sản xuất của Craft Link là phụ nữ. Sự kết nối này không chỉ giúp tiếp cận cộng đồng thuận lợi hơn mà còn tạo nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững của các nhóm" - Tổng Giám đốc Craft Link khẳng định.

Thảo Nguyên