Nàng Tiên Cá Cuối Cùng: Câu chuyện buồn về truyền thuyết nơi đại dương

Trong lễ khai mạc tại Việt Nam, ông Keijo Norvanto - Đại sứ Phần Lan tại Việt Nam từng chia sẻ: “Cuốn sách "Nàng tiên cá cuối cùng" chính là tác phẩm đại diện cho làn sóng đương đại của tiểu thuyết Phần Lan”.

"Nàng tiên cá cuối cùng" - tác phẩm tiêu biểu của văn học Phần Lan hiện đại.

Với Nàng tiên cá cuối cùng, nữ nhà văn Iida Turpeinen đã vinh dự nhận Giải thưởng Văn học Helsingin Sanomat dành cho tác phẩm đầu tay xuất sắc nhất. Cô còn lọt vào danh sách đề cử của Giải thưởng Finlandia - giải thưởng văn học lớn nhất tại Phần Lan và Giải thưởng Torch-Bearer - tôn vinh các tác phẩm văn học Phần Lan nổi bật trong năm có triển vọng thành công trên thế giới.

Điều thú vị là Nàng tiên cá cuối cùng được Iida Turpeinen viết khi cô làm luận án Tiến sĩ về sự giao thoa giữa khoa học tự nhiên và văn học.

Tác giả Ilda Turpeinen.

Iida Turpeinen từng chia sẻ: “Khi tôi làm luận án Tiến sĩ thì lúc nào cũng cần chỉn chu và chính xác, vì thế mà trí tưởng tượng của tôi bị gò bó. Nên tôi cần phải kể lại những gì mà tôi biết bằng văn học”. Và thế là Nàng tiên cá cuối cùng ra đời, mang tới câu chuyện đan xen giữa những sự kiện có thật, những thuật ngữ khoa học, và ở những khoảng trống - điểm mù trong lịch sử thì Iida Turpeinen với trí tưởng tượng của mình đã lấp đầy bằng văn chương hư cấu.

Trong Nàng tiên cá cuối cùng, độc giả có dịp dõi theo hành trình kéo dài 3 thế kỷ, khởi đầu bằng cột mốc năm 1741, khi Georg Wilhelm Steller - một nhà tự nhiên học người Đức, thực hiện chuyến thám hiểm Bắc Thái Bình Dương cùng thuyền trưởng Vitus Bering với mục tiêu tìm tuyến đường biển từ châu Á sang châu Mỹ.

Cuốn tiểu thuyết dựa trên những sự kiện có thật về việc tìm ra và biến mất của loài bò biển.

Những cơn bão và bệnh tật đã níu chân đoàn thám hiểm ở một vịnh nhỏ. Tuy không chạm tới một lục địa mới, nhưng họ đã có một phát hiện bất ngờ khác: bò biển, một loài động vật có vú khổng lồ - “nàng tiên cá” trong truyền thuyết. Chúng thuộc bộ Hải ngưu (Sirenia), là những nhân ngư (siren). Nhìn từ xa, đầu của những con bò biển khi trồi lên mặt nước thực sự giống đầu người hơn bất kỳ động vật biển nào khác.

Cuộc gặp gỡ với bò biển khổng lồ đã khiến Steller vô cùng phấn khích khi anh nhận ra chưa từng có ghi chép cụ thể nào loài vật này, đồng nghĩa với việc anh là người tiên phong khám phá một loài mới.

Thực tế khắc nghiệt ở hòn đảo mà đoàn thám hiểm trú ngụ đã đem tới quyết định: Săn bò biển làm thức ăn.

"Nàng tiên cá cuối cùng" kể về một hành trình dài 3 thế kỉ, với bò biển Steller là nhân vật trung tâm.

Sau khi Steller trở về, tin tức về loài bò biển cũng ngày càng lan ra. Trong những câu chuyện kể, vị ngon của bò biển được miêu tả “đạt đến mức thần thoại”. Vậy là những người săn lông thú lên đường, góp phần vào một trong những vụ tuyệt chủng nổi tiếng nhất mà con người gây ra.

Từng là thứ hấp dẫn nhất ở Stockholm, bò biển cạn kiệt dần, biến mất chỉ trong vòng 30 năm kể từ khi được Steller phát hiện, và trở thành con vật huyền thoại. Điều này đã thu hút sự tò mò của Hampus Furuhjelm - Thống đốc Alaska, khi vùng đất này còn thuộc Nga.

Hampus sẵn sàng bỏ ra giá cao để mua bộ xương của bò biển, như một minh chứng cho thấy mảnh đất tận cùng thế giới này vẫn cất giấu những thứ kì diệu. Đằng sau mong muốn phô trương của Hampus là sự đam mê với khoa học tự nhiên của cô em gái Constance - người tận tụy với những bộ sưu tập xương động vật, thú nhồi ở phủ Thống Đốc.

Cuốn tiểu thuyết này hiện đã được dịch sang 25 ngôn ngữ.

Và sự hứng thú với loài bò biển vẫn còn nối dài đến tận ngày nay. Vào năm 1952, chuyên gia phục chế John Gronvall được giao phục dựng lại bộ xương bò biển hiếm hoi cho Bảo tàng Helsinki (Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Phần Lan), viết tiếp hành trình của những “nàng tiên cá” trên cạn.

Nếu bạn muốn tìm sự gay cấn, những cú twist, thì điều này hoàn toàn thiếu vắng trong Nàng tiên cá cuối cùng. Bù lại, cuốn tiểu thuyết này là sẽ kể bạn nghe về những khám phá khoa học, lồng ghép từ giải phẫu học của các loài vật, cho đến các khái niệm địa chất và tiến hóa.

Được dịch sang 25 ngôn ngữ, Nàng tiên cá cuối cùng được yêu mến khi đem tới một câu chuyện dễ đọc, dễ tiếp cận, chạm tới những vấn đề được quan tâm nhiều ở thời đại ngày nay như: sự tuyệt chủng của các giống loài, bảo vệ thiên nhiên. Đồng thời qua đó, tác phẩm còn buộc người đọc phải đối mặt với những câu hỏi lớn về trách nhiệm của con người với thế giới tự nhiên và những di sản mà chúng ta để lại.