Nên bỏ hoặc thu hẹp Luật Đầu tư

Trước đây doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) hoạt động theo Luật Đầu tư nước ngoài. Đến khi Luật Doanh nghiệp chung ra đời, tất cả các loại hình doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp FDI đều quy về một đầu mối quản lý về mặt luật pháp.

Thế nhưng lúc đó chúng ta vẫn duy trì Luật Đầu tư vì nhiều nguyên nhân; trong đó có cả nguyên nhân để quản lý doanh nghiệp FDI đầu tư theo dự án. Một lý do khác là để tiến hành mở cửa thị trường theo cam kết khi gia nhập WTO mà không dính đến quy định đối xử tối huệ quốc.

Về mặt dư luận, lúc đó những người có thẩm quyền giải thích Luật Đầu tư với các thủ tục đăng ký, thẩm tra đầu tư là để Nhà nước quản lý, hạn chế tình trạng doanh nghiệp “ma”, hạn chế các “dự án không triển khai đầu tư mà đi bán đất, bán nhà”...

Cho đến nay, khi Luật Doanh nghiệp đã phát huy hiệu quả, có tác dụng bao trùm mọi ngóc ngách pháp lý của hoạt động doanh nghiệp, bất kể thuộc loại hình nào, vốn từ đâu, nhiều người cho rằng nên bỏ Luật Đầu tư hoặc thu hẹp phạm vi điều chỉnh.

Lý do đầu tiên là Luật Đầu tư trùng lắp, chồng chéo và mâu thuẫn với các văn bản pháp luật khác như sự không thống nhất về thẩm quyền cho phép chuyển mục đích sử dụng đất. Trong khi đó, các doanh nghiệp phải vật lộn khổ sở với những thủ tục nhiêu khê, thiếu minh bạch được quy định trong luật, như quy trình xin chấp nhận chủ trương đầu tư hay chuyện tăng vốn để thực hiện dự án đầu tư khác.

Tinh thần nguyên thủy của Luật Đầu tư là định hướng đầu tư bằng các chính sách khuyến khích đầu tư vào những lĩnh vực Nhà nước thấy cần thiết. Nếu vậy nên thay Luật Đầu tư bằng các quy định ưu đãi về đất và thuế, hai hình thức khuyến khích cơ bản nhất, đã được luật hóa trong các luật chuyên ngành.

Lý do thứ nhì là để cải thiện môi trường kinh doanh ở Việt Nam, đặc biệt là về mặt pháp lý. Nhà đầu tư chỉ cần biết Luật Doanh nghiệp và tuân thủ các quy định liên quan đến mình trong luật này thay vì phải nghiên cứu thêm Luật Đầu tư và thắc mắc khi nào áp dụng luật nào.

Gom tất cả vào một luật cũng giúp nỗ lực cải cách hành chính, tạo đột phá về mặt thủ tục dễ thực hiện hơn. Mô hình có hai luật, Đầu tư và Doanh nghiệp tồn tại song song thường xảy ra ở các nước đang phát triển hoặc có nền kinh tế chuyển đổi; ở các nước môi trường kinh doanh đã ổn định, quy trình thành lập doanh nghiệp đã định hình thì thường chỉ có Luật Doanh nghiệp mà thôi.

Một hướng đi khác là thu hẹp Luật Đầu tư để đa phần người khởi nghiệp trong nước hay nhà đầu tư nước ngoài lần đầu tiên đầu tư vào Việt Nam chỉ cần tuân thủ Luật Doanh nghiệp là đủ. Chỉ những trường hợp đặc biệt, cả trong và ngoài nước, liên quan đến việc đầu tư vào các ngành nghề, lĩnh vực có điều kiện, đầu tư vào các dự án bị ràng buộc bởi các hạn chế hay muốn được áp dụng cơ chế ưu đãi đặc biệt thì mới áp luật Luật Đầu tư. Một khi thủ tục đầu tư bình thường được đưa vào Luật Doanh nghiệp, chỉ có các nhà đầu tư lớn mới cần tuân thủ các quy định khác để hưởng ưu đãi hay để được đầu tư vào các dự án hạn chế.

Dù sao, về lâu dài, để thu hút đầu tư, nhất là từ các nước phát triển và cải thiện môi trường kinh doanh theo hướng cắt giảm thủ tục hành chính, nên hướng tới một luật thống nhất như nhiều nước đang áp dụng và một môi trường kinh doanh các nhà đầu tư đã quen thuộc.

Kinh tế Sài Gòn