Nền kinh tế Ukraine lâm vào thế khó khi xung đột với Nga chưa thấy hồi kết

Tại hội nghị thượng đỉnh NATO diễn ra trong tuần này, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tỏ ra bối rối trước khi chiến sự Nga-Ukraine vẫn chưa tìm thấy điểm dừng, dù ông Trump từng tuyên bố sẽ nhanh chóng kết thúc cuộc xung đột này sau khi trở lại nhiệm sở. Ông Trump cũng thừa nhận người đồng cấp Nga Vladimir Putin là “một đối thủ khó lường”.

“Tôi thực sự ngạc nhiên về ông Putin. Tôi từng nghĩ vấn đề này có thể được giải quyết dễ dàng", ông Trump nói trong cuộc họp báo hôm 25/6, đồng thời nhận định rằng cuộc chiến Ukraine – Nga “phức tạp hơn nhiều so với các cuộc xung đột mà chúng ta từng đối mặt”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Hội nghị thượng đỉnh NATO tại The Hague. Ảnh: Reuters

Phát biểu này nhanh chóng làm dấy lên làn sóng hoài nghi trong nội bộ Ukraine, đặc biệt giữa bối cảnh nền kinh tế đất nước đang chống chọi với áp lực nặng nề từ cuộc chiến kéo dài với Nga. Trên thị trường tài chính, các tín hiệu về hòa bình từng mở ra những đợt tăng giá mạnh, tiêu biểu như đợt tăng đỉnh điểm của trái phiếu chính phủ Ukraine vào tháng 2/2025. Nhưng chỉ ít tuần sau đó, các kỳ vọng dần tan vỡ khi chiến sự trở nên căng thẳng và quan hệ Mỹ-Nga có dấu hiệu được hâm nóng trở lại trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump.

Thực tế khó khăn ở Ukraine

Ukraine đang đối mặt với thực tế khó khăn: xung đột có thể kéo dài ít nhất đến cuối năm 2026, hoặc lâu hơn nữa. The Washington Post dẫn lời một quan chức cấp cao trong Văn phòng Tổng thống Ukraine, cho biết: “Trong bối cảnh hiện tại, thật khó để tìm thấy bất kỳ tín hiệu khả quan nào cho nền kinh tế Ukraine". Dù vậy, vẫn có hy vọng le lói về một sự phục hồi trong năm 2026, nếu các điều kiện chính trị và an ninh được cải thiện. Trong khi đó, chính phủ Ukraine hiện đang tập trung vào một mục tiêu duy nhất: duy trì khả năng vận hành bộ máy nhà nước trong điều kiện xung đột đang tiếp diễn

Tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở Canada tuần trước, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhấn mạnh rằng Ukraine cần 40 tỷ USD mỗi năm từ các đồng minh phương Tây để tiếp tục chiến sự với Nga. Hiện tại, phần lớn các khoản chi tiêu dân sự của Ukraine đang được thanh toán bằng nguồn lãi thu được từ tài sản Nga bị đóng băng ở nước ngoài. Tuy nhiên, các quan chức cảnh báo rằng vào năm 2026, nguồn viện trợ này sẽ chỉ đủ trang trải khoảng một nửa nhu cầu ngân sách. Khoảng cách tài chính ngày càng lớn này đặt ra câu hỏi lớn về tính bền vững trong dài hạn.

Bộ trưởng Tài chính Serhiy Marchenko đã cảnh báo Quốc hội trong tháng này rằng đất nước cần chuẩn bị tinh thần cho một cuộc chiến kéo dài thêm ít nhất hai năm. Ông Marchenko cũng không loại trừ khả năng chính phủ sẽ phải cắt giảm hàng tỷ USD trong ngân sách, kể cả khi chiến sự kết thúc sớm hơn kỳ vọng.

Tuy nhiên, ông Vitaliy Vavryshchuk, cựu Giám đốc bộ phận ổn định tài chính tại Ngân hàng Quốc gia Ukraine, nhận định rằng dư địa để cắt giảm chi tiêu gần như không còn.

“Chúng tôi không thể cắt giảm các khoản chi cho giáo dục cũng như cho y tế,” ông Vavryshchuk nói. “Năm 2025, chính phủ không tăng lương tối thiểu. Thu nhập khu vực công chỉ tăng nhẹ. Cắt giảm thêm gần như là không thể”.

Chuyên gia này cũng cho biết tăng trưởng GDP năm nay và năm sau nhiều khả năng chỉ dao động dưới 3%, trong bối cảnh chi tiêu công bị siết chặt, đầu tư tư nhân trì trệ và chiến sự chưa có dấu hiệu kết thúc.

Doanh nghiệp Ukraine phải thích nghi với thực tế mới

Dù kỳ vọng vào một bước ngoặt chính trị mang tên Tổng thống Donald Trump từng tạo ra cảm giác phấn khích ngắn ngủi trong giới đầu tư, thực tế tại Ukraine cho thấy các doanh nghiệp đang buộc phải thích nghi với tình cảnh xung đột kéo dài. Tại Kiev, nhiều doanh nhân cho biết họ đã thu hẹp quy mô hoạt động, cắt giảm chi phí tối đa và chỉ duy trì mức đầu tư vừa đủ để không đóng cửa.

“Ở Ukraine, chúng tôi chỉ duy trì hoạt động ở mức tối thiểu, đủ để không biến mất khỏi thị trường. Chúng tôi lập kế hoạch kinh doanh theo năm, nhưng trên thực tế phải điều chỉnh từng tháng”, một doanh nhân giấu tên của Ukraine cho biết.

Các tổ chức như Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu (EBRD) vẫn cam kết đầu tư vào các dự án hạ tầng và năng lượng, nhưng khu vực tư nhân, đặc biệt là các nhà đầu tư quốc tế, đang rút lui. Một doanh nhân phương Tây làm việc tại Kiev cho biết: “Chúng tôi đã có những cuộc thảo luận với nhà đầu tư tư nhân. Nhưng họ nói: ‘Hãy đợi đến khi có lệnh ngừng bắn, rồi hãy tính chuyện rót vốn".

Vấn đề an ninh, từ các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái đến việc Nga dần tiến sâu hơn vào miền đông Ukraine, tiếp tục là rào cản lớn nhất. Ngoài ra, dịch vụ thiết yếu như điện lực, Internet, y tế cũng thường xuyên bị gián đoạn. Do đó, các công ty trong và ngoài nước đang ngày càng thận trọng hơn trong việc mở rộng hoạt động hay tái đầu tư vào Ukraine.

Dù viễn cảnh chung có phần ảm đạm, một số lĩnh vực trong nền kinh tế Ukraine vẫn ghi nhận dấu hiệu phục hồi và phát triển mạnh. Ngành ngân hàng, vốn được cải tổ sâu rộng từ trước xung đột, vẫn hoạt động ổn định nhờ sự can thiệp kịp thời từ Ngân hàng Quốc gia. Tổng thống Zelensky cũng cho biết nước này đã huy động khoảng 43 tỷ USD cho lĩnh vực quốc phòng, và đang lên kế hoạch xuất khẩu vũ khí, thậm chí mở các nhà máy tại châu Âu.

Tuy vậy, các lĩnh vực tăng trưởng không thể bù đắp cho mức độ phụ thuộc ngày càng lớn vào viện trợ quốc tế. Theo ông Tymofiy Mylovanov, Chủ tịch Trường Kinh tế Kiev, sự hỗ trợ từ Mỹ có thể bị gián đoạn nếu tình hình chính trị tại Washington thay đổi, trong khi viện trợ từ châu Âu vẫn mang tính ngắn hạn, gia hạn theo từng năm và ngày càng có khả năng thu hẹp.

“Không có kịch bản dài hạn nào thực sự bền vững nếu không có hòa bình", ông Mylovanov nhấn mạnh.

Cả Nga và Ukraine đều không thể duy trì nỗ lực giao tranh hiện tại một cách vô thời hạn. Sự kháng cự của Ukraine, cùng với nguồn hỗ trợ từ phương Tây cũng có thể khiến quân đội Nga trả giá đắt nếu tiếp tục chiến sự với Kiev trong tương lai. Tuy nhiên, Ukraine đang chịu tổn thất nghiêm trọng về nhân lực cũng như vật lực, trong khi châu Âu cũng ngày càng tỏ ra không chắc chắn về khả năng duy trì viện trợ cho Kiev về lâu dài.

Trong khi đó, Nga đang đặt cược vào việc sự kiên nhẫn của giới chức Ukraine, các lực lượng đang tham chiến cũng như các đồng minh châu Âu của nước này. Tuy nhiên, hai bên vẫn ở rất xa nhau trong bất kỳ viễn cảnh thỏa thuận hòa bình nào. Nếu nguồn viện trợ từ phương Tây sụt giảm hoặc bị cắt đứt, Ukraine có thể buộc phải chấp nhận một thỏa thuận với nhiều nhượng bộ bất lợi. Ngược lại, nếu Ukraine không phải là bên đầu tiên xuống thang, Nga có thể sẽ bị đẩy vào thế phải đàm phán, nhất là khi nền nền kinh tế nước này cũng đang chịu tổn thất nghiêm trọng sau nhiều năm giao tranh với Kiev.

Diệp Thảo/VOV.VN (tổng hợp) Theo The Washington Post, CNN