'Neo đậu' những giai điệu quê hương

Nhiều ca khúc chỉ cần vang lên giai điệu dạo đầu đã khiến nhiều người nhớ ngay tới mảnh đất hữu tình với đủ cung bậc cảm xúc. Khi chưa tách tỉnh Hà Tuyên, biết bao bài hát cất vang kết nối vùng đất, con người miền núi xa xôi. Với âm hưởng hào hùng, vui tươi, bài hát “Rừng Hà Tuyên” của cố nhạc sỹ Lê Việt Hòa được cất lên tha thiết. Những nốt nhạc mở đầu âm điệu nhẹ nhàng làm nền cho đoạn cao trào về sau tạo nên ấn tượng khó phai. Đến nay, nhiều người vẫn không thể nào quên giai điệu: “Hà Tuyên quê em có những núi rừng ở điệp trùng/Ai từ Sơn Dương lên miền Chiêm Hóa/Ai từ Đồng Văn tới đỉnh Mã Pì Lèng/Nghe những điệu khèn nghe bài ca lâm nghiệp/Vang khắp những lâm trường Hà Tuyên quê em”.

Vẻ đẹp của Hồ sinh thái Na Hang là nguồn cảm hứng sáng tác của nhiều văn nghệ sỹ. Ảnh: K.T

Trong kháng chiến, dòng sông Lô hiện lên qua nhiều ca khúc với hình ảnh kiên cường, bất khuất của những chiến sỹ sông Lô. Đến với tác phẩm “Trường ca sông Lô” (Văn Cao) chúng ta như được chìm đắm trong không gian âm nhạc hào hùng, bi tráng. “Đây dòng Lô, đây dòng Lô/Đoàn quân thời chinh chiến ca rằng: đây sóng căm hờn vút cao/Sóng lấp lánh vàng sao ngàn chiến sỹ sông Lô”. Nhịp điệu rộn ràng, khỏe khoắn như nhịp bước của người chiến sỹ cách mạng. Lời thề “Quyết tử cho tổ quốc quyết sinh” như thúc giục thế hệ thanh niên nơi đây xông pha ra chiến trường. Bài hát là khúc tráng ca bất tử dành tặng những người đã chiến đấu, hy sinh vì nền độc lập dân tộc.

Nhạc sỹ Quang Minh hiện sinh sống tại Hà Nội. Tuy không phải là người con xứ Tuyên nhưng ông đã dành tặng mảnh đất này một tác phẩm để đời “Sông Lô chiều cuối năm”. Với tiết tấu nhẹ nhàng, chậm rãi, bài hát dần đưa người đọc đến với hình ảnh con sông quê hương yên bình, thân thương. Quang Minh đã thực sự thả hồn trong mỗi giai điệu, để có một hình tượng hay và độc đáo: “Sông Lô chiều cuối năm, bất chợt gặp câu hát từ bến sông xưa vọng lại, ai về qua bến Bình Ca. Bâng khuâng chợt nhớ bao kỷ niệm năm tháng gần bên nhau, say trong hương rừng, ai về tắm nước dòng Lô...”. Nơi ấy chứng kiến một mối tình đẹp giữa người lính và cô gái. Họ yêu nhau, hò hẹn và chờ đợi nhau. Với giai điệu da diết, câu hát “Sông Lô chiều cuối năm, ai tìm về bên ai, ta tìm về bên em” cứ lặp đi lặp lại khiến nỗi buồn cứ theo đó mà lan tỏa. Ca khúc khép lại bằng những âm điệu trầm buồn, da diết.

Trong giai đoạn mới, hình ảnh quê hương thay da đổi thịt trở thành đề tài chủ đạo của nhiều ca khúc ra đời sau này như: “Về Tuyên”, “Về Tuyên Quang đi em”, “Rừng Tuyên Quang in bóng Tân Trào”, “Tuyên Quang vào hội”... Không chỉ đa dạng về nội dung sáng tác, các tác phẩm còn phong phú về hình thức thể hiện. Nhiều sự cách tân, đổi mới trong cách viết, cách hòa âm, phối khí đã mang lại nét tươi mới cho nền âm nhạc quê hương. Đến với bài hát “Rừng Tuyên Quang in bóng Tân Trào” của Nguyễn Văn Tý. Tác giả sáng tác ca khúc này từ những năm đầu thập kỷ 70 của thế kỷ trước, thời kỳ đó ông lên giúp đỡ cho đoàn văn công Tuyên Quang. Chính những ngày tháng gian khổ nhưng ấm áp tình người đó ông đã sáng tác ca khúc ý nghĩa này. Dựa trên âm điệu Then ca khúc được ngân vang nhịp nhàng, hình ảnh trong sáng, đẹp đẽ: “Suối vẫn hát (ấy mấy) núi vẫn cao, rừng Tuyên Quang vẫn in bóng Tân Trào/Đường Cách mạng đã vươn xa biết mấy, mà Tân Trào năm xưa ấy vẫn đây”. Câu hát quen thuộc ấy đã in sâu vào tâm trí biết bao thế hệ người dân với niềm kiêu hãnh tự hào. Ngay từ khi mới ra đời, ca khúc được hát nhiều và được đội ngũ văn nghệ sỹ mệnh danh là “Tỉnh ca”.

Là người con của quê hương, Nghệ sỹ ưu tú Đức Liên - người phổ thơ thành công với nhiều ca khúc như: “Về Tuyên”, “Điện về bản em”, “Tuyên Quang ơi Tuyên Quang”... Trong mỗi ca khúc của ông, ký ức về dòng sông thơ ấu và mái nhà thân thương như vẫn còn nguyên vẹn. Mấy chục năm sống xa quê, dòng cảm xúc của ông lúc êm đềm, khi lại dữ dội và cồn cào bởi nỗi nhớ về nơi chôn nhau cắt rốn. Qua bài hát “Về Tuyên” giai điệu ngân nga da diết mảnh đất và con người xứ Tuyên hiện ra thật dịu dàng, đằm thắm. Ca từ nhẹ nhàng, cách sử dụng từ láy và điệp từ, điệp ngữ, tạo cho tác phẩm có một sức cuốn hút kỳ lạ. Độc giả như muốn hòa mình vào những địa danh: Núi Dùm, Thành nhà Mạc, Bình Ca, dòng Lô...: “Anh có về thăm Tuyên Quang. Rừng xanh, xanh biếc mơ màng. Núi Dùm soi gương bóng nước. Thành nhà Mạc mênh mang, mênh mang...”. Bài hát như lời mời gọi tha thiết hãy đến với Tuyên Quang - nơi có phong cảnh non nước hữu tình, con người thân thiện.

Trong số những tác phẩm của Tân Điều, cả ca từ cũng như giai điệu hầu hết đều mang đậm dấu ấn của mảnh đất quê hương. Ông gửi về miền thương nhớ ca khúc “Đường về Tân Trào”. Dựa trên chất liệu dân ca Tày, tiết tấu nhạc rộn ràng, vui tươi, lời ca khúc nhẹ nhàng, trong sáng đã làm nên thành công cho tác phẩm: “Róc rách róc rách tiếng suối ngàn/Thánh thót thánh thót lời chim ca/Chập chùng chập chùng núi cao, đường về Tân Trào/Trông gió núi mênh mông/Mây giăng trắng núi hồng/Ơi con đường nhỏ Bác đã đi qua/Ơi sông Đáy này Bác đã dừng chân/Để mãi còn đây, vầng trăng đáy thuyền...”.

Với giai điệu rộn ràng tươi tắn, ca khúc “Tuyên Quang nhớ Bác” (thơ Lý Văn Binh, nhạc Đinh Tiến Bình) ra đời năm 2012 và đã nhanh chóng lan tỏa trong công chúng. Dựa trên điệu Then “ới la...”, ca khúc là tiếng lòng tôn kính của con người miền núi Tuyên Quang dành cho vị lãnh tụ vĩ đại: “Ới la ngày Bác Hồ về quê ta đó, đất nước ta, Người xót xa sống cuộc đời lầm than kiếp nô lệ. Ới la... Đình Tân Trào, ngòi Thia, sông Đáy in dấu chân Người. Lán Nà Nưa vẫn còn đây ấm hơi Người”. Mỗi khi được thưởng thức nhạc phẩm, người nghe được đắm mình trong hương sắc núi rừng. Nơi đó có phong cảnh non nước hùng vĩ với những địa danh nên thơ nổi tiếng, đang đổi mới từng ngày.

Trong mỗi ca khúc về quê hương xứ Tuyên, từng ca từ mộc mạc đều ẩn hiện dáng núi, hình quê và mênh mông tình người miền núi. Cùng với thời gian, các nhạc phẩm mãi là giai điệu tự hào thắp lên ngọn lửa tình yêu quê hương, đất nước trong mỗi thế hệ người dân Tuyên Quang.

Giang Lam