Ngành Cao su Việt Nam – 80 năm đồng hành cùng Tổ quốc

Từ “địa ngục trần gian” đồn điền xưa, công nhân cao su đã trở thành lực lượng kiên cường trong cách mạng, rồi tiếp tục dựng xây kinh tế, mở rộng ra thế giới. Hôm nay, Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) đang vươn lên như một trụ cột của kinh tế nông nghiệp, tiên phong đổi mới, hội nhập và phát triển bền vững.

Ngành cao su trong hành trình giành độc lập dân tộc (1929-1975)

Cây cao su du nhập Việt Nam từ cuối thế kỷ XIX, nhanh chóng trở thành một ngành sản xuất quan trọng nhưng gắn với thân phận cơ cực của hàng vạn công nhân trong các đồn điền miền Nam. Làm việc 13-14 giờ mỗi ngày trong điều kiện khắc nghiệt, bệnh tật và đói khát bủa vây, nhiều người gọi nơi đây là “địa ngục trần gian”.

Chính trong hoàn cảnh ấy, phong trào công nhân cao su đã bùng lên mạnh mẽ. Đêm 28/10/1929, Chi bộ Đông Dương Cộng sản Đảng ở đồn điền Phú Riềng ra đời, đánh dấu bước ngoặt để Đảng trực tiếp lãnh đạo phong trào công nhân cao su. Nhiều cuộc bãi công, biểu tình nổ ra tại Phú Riềng, Michelin, Dầu Giây, An Lộc, Quản Lợi… đòi quyền dân sinh, chống áp bức, đồng thời ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc.

Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, công nhân cao su tiếp tục phát huy tinh thần yêu nước và đấu tranh cách mạng. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ngành cao su gặp nhiều khó khăn khi gần 5.000 ha vườn cây bị bỏ hoang, nhà máy đóng cửa, 55.000 công nhân thất nghiệp. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của Tổng Công đoàn Việt Nam và Liên đoàn cao su, công nhân đã tiếp quản cơ sở vật chất, tăng gia sản xuất, và thành lập lực lượng tự vệ để chống lại sự tái chiếm của thực dân Pháp. Họ tham gia "Mặt trận cao su chiến", tổ chức phá hoại sản xuất cao su của địch, gây thiệt hại lớn cho tư bản Pháp, đồng thời tham gia phục vụ chiến đấu và chiến đấu chống quân xâm lược. Trong kháng chiến chống Mỹ, công nhân cao su miền Nam tiếp tục đấu tranh đòi quyền dân sinh dân chủ, cải thiện đời sống, xây dựng lực lượng chính trị, vũ trang và căn cứ địa cách mạng. Đến ngày 30/4/1975, tất cả các đồn điền cao su trên toàn miền Nam được hoàn toàn giải phóng, đánh dấu sự đóng góp to lớn của ngành vào thắng lợi vĩ đại của dân tộc.

Góp sức xây dựng đất nước sau thống nhất (1975-2024)

Khi đất nước thống nhất, ngành cao su đứng trước muôn vàn khó khăn. Diện tích vườn cây chỉ còn hơn 42.000 ha, nhiều nơi già cỗi, hư hại, công nhân thất nghiệp. Thế nhưng, với tinh thần “tay cày tay súng”, người lao động nhanh chóng trở lại đồn điền, khôi phục sản xuất. Chỉ một năm sau giải phóng, 25.000 ha đã được đưa vào khai thác, 18.000 ha khai hoang mới, sản lượng đạt gần 37.000 tấn.

Năm 1977, Tổng công ty Cao su trực thuộc Bộ Nông nghiệp ra đời, quản lý toàn bộ diện tích và tổ chức sản xuất. Ngành mở rộng trồng mới, hợp tác với Liên Xô, Bulgaria, đưa diện tích lên 77.000 ha vào năm 1980, sản lượng đạt gần 200.000 tấn, trong đó xuất khẩu 153.000 tấn. Đến giữa thập niên 1980, ngành cao su đã trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, tạo việc làm cho 140.000 lao động.

Thời kỳ đổi mới (từ 1986), ngành chuyển sang cơ chế thị trường, tự chủ sản xuất kinh doanh. Năm 1989, Tổng Công ty Cao su Việt Nam thành lập, tập trung trồng, khai thác, chế biến, sản xuất sản phẩm cao su, cải thiện đời sống công nhân. Đến 1995, doanh nghiệp hoạt động theo mô hình nhà nước, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Đầu thế kỷ XXI, ngành mở rộng sang Tây Nguyên, miền Trung, Tây Bắc, thậm chí ra nước ngoài như Lào, Campuchia. Năng suất đạt 2-3 tấn/ha, giá bán ở mức cao, đóng góp đáng kể cho kim ngạch xuất khẩu. Năm 2006, Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (VRG) được thành lập; đến 2018, chuyển sang mô hình công ty cổ phần.

Hiện nay, VRG quản lý gần 400.000 ha vườn cây tại Việt Nam, Lào, Campuchia; sản xuất hơn 500.000 tấn cao su/năm; hoạt động trên 6 lĩnh vực chính: trồng – chế biến – kinh doanh cao su; chế biến gỗ; sản phẩm công nghiệp cao su; hạ tầng khu công nghiệp; nông nghiệp công nghệ cao; năng lượng sạch, tái tạo. VRG đang tạo việc làm, thu nhập ổn định cho hơn 81.800 lao động, đồng thời góp phần quan trọng trong xây dựng nông thôn mới và an ninh quốc phòng.

Kế thừa và phát huy trong kỷ nguyên mới

Nhìn lại chặng đường 80 năm xây dựng đất nước kể từ ngày Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập, ngành Cao su Việt Nam tự hào là một phần không thể tách rời của lịch sử dân tộc. Từ những ngày đầu gian khó dưới ách thực dân, qua các cuộc kháng chiến trường kỳ, đến thời kỳ xây dựng và hội nhập, các thế hệ công nhân cao su đã không ngừng lao động, cống hiến, vượt qua mọi khó khăn thử thách. Trí tuệ, mồ hôi, và cả xương máu của họ đã kết tinh thành những nét truyền thống hào hùng, vẻ vang, với sự tuyệt đối trung thành với Đảng và Tổ quốc, tinh thần yêu nước nồng nàn, đoàn kết, kiên cường đấu tranh, sáng tạo trong lao động sản xuất.

Với những cống hiến không ngừng, ngành cao su đã vinh dự nhận Huân chương Sao Vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập, cùng hàng trăm danh hiệu Anh hùng và Bà mẹ Việt Nam Anh hùng. Đây là sự ghi nhận cho tinh thần lao động quên mình và sự gắn bó bền chặt với sự nghiệp cách mạng.

Bước vào thời kỳ hội nhập và cách mạng công nghiệp 4.0, VRG đề ra 5 định hướng đột phá:

Thứ nhất, đổi mới mô hình tăng trưởng, chú trọng năng suất, chất lượng, gắn với bảo vệ môi trường và phát triển năng lượng sạch.

Thứ hai, chuyển đổi số toàn diện, xây dựng hệ sinh thái số, từ sản xuất đến quản trị.

Thứ ba, phát triển kinh tế xanh và tuần hoàn, mở rộng khu công nghiệp, dự án năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả sử dụng đất.

Thứ tư, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, tăng cường đào tạo cán bộ, công nhân, ứng dụng khoa học – công nghệ và chuẩn mực quốc tế.

Thứ năm, xây dựng thương hiệu VRG tầm quốc tế, thống nhất hình ảnh, nâng cao giá trị sản phẩm gắn với tiêu chuẩn toàn cầu.

Tầm nhìn đến 2035, VRG đặt mục tiêu trở thành Tập đoàn kinh tế hàng đầu trong nông nghiệp, tăng trưởng xanh, phát triển bền vững, dẫn đầu về ứng dụng khoa học – công nghệ, chuyển đổi số và thực hành ESG.

Nguyễn Dũng