Ngành nông, lâm, thủy sản: Muốn phát triển phải đầu tư công nghiệp chế biến
Trung tâm Nghiên cứu và sản xuất dược liệu miền Trung (huyện Đông Hòa) sử dụng máy đóng gói hút chân không giúp bảo quản tốt dược liệu. Ảnh: THÁI HÀ
“Muốn phát triển nhanh và bền vững, ngành nông, lâm, thủy sản, ngành công nghiệp chế biến cần ứng dụng công nghệ tiên tiến, tập trung giảm sơ chế và tăng chế biến sâu”, đó là khẳng định của PGS-TS Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và công nghệ sau thu hoạch khi tham dự chuỗi hoạt động Trình diễn, kết nối cung cầu nông - lâm - thủy sản năm 2019 tại Phú Yên.
Thời gian qua, Phú Yên thường xuyên ghi nhận những đợt “giải cứu” dưa hấu, khoai lang, khóm Đồng Din khi các loại nông sản này vào vụ thu hoạch rộ, thương lái không mua. Tuy nhiên, theo các chuyên gia nông nghiệp, đây chỉ là giải pháp tình thế. Tìm đầu ra cho sản phẩm mới là giải pháp căn cơ giúp tạo bước đột phá cũng như sự phát triển bền vững cho ngành nông, lâm, thủy sản.
Tránh tình trạng “giải cứu” nông sản
Huyện Phú Hòa lâu nay nổi tiếng với sản phẩm khóm Đồng Din. Bình thường, khóm loại 1 luôn ở mức giá ổn định 90.000 đồng/chục trái, loại nhỏ hơn thì 50.000-70.000 đồng/chục, nhưng có nhiều thời điểm, giá khóm loại 1 giảm hơn một nửa mà vẫn không có người mua. Bán không ai mua, cho không ai lấy vì đường lên rẫy khóm khó khăn, nhiều nhà vườn đành phải phá bỏ. Những thời điểm như vậy, cộng đồng lại kêu gọi “giải cứu” khóm, hỗ trợ nông dân.
Nhận thấy giá khóm không ổn định, ông Nguyễn Hoàng Chương (huyện Phú Hòa), chủ cơ sở sản xuất bánh khóm Phong Dương đã tìm hướng đi mới bằng việc mạnh dạn đầu tư trang thiết bị, ứng dụng KH-CN để chế biến khóm tươi thành bánh khóm, nước ép khóm nguyên chất, mứt khóm giúp mở ra hướng tiêu thụ mới cho loại nông sản này.
Các sản phẩm của ông Chương được đăng ký nhãn hiệu nên thuận lợi để mở rộng thị trường tiêu thụ. Từ chỗ chỉ bán sản phẩm thô tại các chợ hay thương lái đến mua tại chỗ với giá cả trồi sụt theo điệp khúc “được mùa, mất giá...”, sau khi chế biến, giá trị của khóm Đồng Din được nâng lên gấp nhiều lần.
Theo PGS-TS Phạm Anh Tuấn thì nền sản xuất nông nghiệp Việt Nam trong gần một thập niên qua đã có bước chuyển biến mạnh mẽ và luôn giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế, đảm bảo an ninh lương thực, góp phần ổn định chính trị - xã hội, mang lại giá trị xuất khẩu cao. Tuy nhiên, sản phẩm nông nghiệp lại chủ yếu là xuất thô, giá trị gia tăng thấp, thị trường bấp bênh khiến nông dân nhiều phen điêu đứng.
Tăng cường công nghiệp chế biến
Theo các chuyên gia, lĩnh vực bảo quản, chế biến nông, lâm, thủy sản trong những năm gần đây thu hút được nhiều doanh nghiệp lớn đầu tư, từng bước nâng cao năng lực, gia tăng hàm lượng chế biến tinh sâu, tạo ra được nhiều sản phẩm có sức cạnh tranh cao hơn, chiếm lĩnh thị trường nội địa và xuất khẩu. Tuy vậy, theo đánh giá chung, công nghiệp chế biến chưa phát triển tương xứng với tiềm năng và lợi thế về sản phẩm nông nghiệp đặc thù của từng vùng/miền.
Những năm qua, trình độ KH-CN trong sản xuất nông, lâm, thủy sản từng bước được nâng cao theo hướng sử dụng giống mới, ứng dụng công nghệ sinh học, phương thức canh tác, quản trị tiên tiến để nâng cao năng suất, chất lượng.
Với mục tiêu của Bộ NN-PTNT đến năm 2030 là tăng giá trị nông lâm thủy sản qua chế biến đạt 7-8%/năm, trên 50% cơ sở chế biến đạt trình độ công nghệ tiên tiến, tăng năng suất lao động 7%/năm... thì phải đánh giá đúng thực trạng, vai trò lĩnh vực chế biến, bảo quản, nông sản đối với sự tăng trưởng và phát triển bền vững của ngành Nông nghiệp, từ đó đưa ra cơ chế chính sách và chiến lược phát triển có tính đột phá, phù hợp với xu hướng hội nhập quốc tế.
Theo ông Nguyễn Văn Tiến, Vụ trưởng Vụ Nông nghiệp - Nông thôn, Ban Kinh tế Trung ương, KH-CN trong nông nghiệp, nông thôn đã góp phần quan trọng tăng sản lượng và đóng góp trên 30% giá trị gia tăng của sản xuất nông nghiệp; thay đổi tập quán canh tác và nâng cao năng suất, hiệu quả kinh tế nông nghiệp. Phát triển KH-CN, nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao KH-CN trong nông nghiệp là khâu đột phá quan trọng nhất để thúc đẩy nông nghiệp, kinh tế nông thôn phát triển.
Tại Phú Yên, ngành Nông nghiệp xác định, để thúc đẩy phát triển công nghiệp chế biến nhằm gia tăng giá trị cho các mặt hàng nông sản, cần thu hút mạnh và khuyến khích nhà đầu tư lĩnh vực chế biến nông, lâm, thủy sản, kết hợp với việc phát triển thương hiệu và nâng cao chất lượng sản phẩm theo tiêu chuẩn. Tỉnh sẽ có chính sách khuyến khích, hỗ trợ, quảng bá các sản phẩm, liên kết tạo mạng lưới phân phối chặt chẽ, hiệu quả, hướng đến các thị trường trong nước và xuất khẩu...
Ứng dụng KH-CN để chế biến tinh nông sản không chỉ góp phần đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ mà hướng đi này được xem là giải pháp cốt lõi giúp gia tăng giá trị sản phẩm, nâng cao thu nhập cho người nông dân.
