Ngành xuất bản chuyển mình thế nào trong kỷ nguyên số?
Trước những thay đổi nhanh chóng của ngành xuất bản toàn cầu dưới tác động của công nghệ số và AI, Việt Nam đang đứng trước nhu cầu cấp thiết phải đổi mới để thích ứng với hành vi tiêu dùng nội dung hiện đại.
Ngày 24.6, Diễn đàn xuất bản số Việt Nam 2025 diễn ra tại Hà Nội với chủ đề “Tương lai ngành xuất bản trong kỷ nguyên số”.
Trước những thay đổi nhanh chóng của ngành xuất bản toàn cầu dưới tác động của công nghệ số và AI, Việt Nam đang đứng trước nhu cầu cấp thiết phải đổi mới để thích ứng với hành vi tiêu dùng nội dung hiện đại.
TS Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam cho rằng: “Chúng ta đang sống trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, khi công nghệ số và AI đã thâm nhập sâu rộng, định hình lại cách con người tiếp cận tri thức. Trong bối cảnh đó, ngành xuất bản - vốn gắn liền với truyền thống và văn hóa - đang đứng trước những cơ hội và thách thức chưa từng có.
"Ngành xuất bản phải coi đây là lối mở quan trọng để thúc đẩy văn hóa đọc số, và quan trọng hơn cả là không chỉ nói về chuyển đổi số mà thực sự hành động để chuyển đổi. Mục tiêu là cùng nhau xây dựng một nền tảng xuất bản số quốc gia phát triển đồng bộ và hội nhập với thế giới", ông Hồng nhấn mạnh.
TS Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam
Theo ông Hồng, diễn đàn không chỉ là nơi để lắng nghe đối thoại, mà còn là không gian để kết nối tư duy, kết nối tư duy của người làm sách với người làm công nghệ, kết nối những ý tưởng đến hành động, kết nối truyền thống của cha ông với tương lai. Từ đây, không chỉ nói về chuyển đổi số mà thực sự hành động đề chuyển đổi.
Ông Lê Quốc Vinh, Phó chủ tịch Fonos cho hay nội dung, tri thức, cảm xúc, giá trị không thay đổi, nhưng cách người dùng tiếp cận đang thay đổi mạnh mẽ. Trong đó, xuất bản số là xu hướng tất yếu và sự hợp tác giữa nhà xuất bản và nền tảng công nghệ là chìa khóa.
Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là làm thế nào để khi đưa sách sang phiên bản điện tử, dù là hình ảnh hay âm thanh thì vẫn giữ được nguyên trạng trải nghiệm, cảm xúc khi đọc nó bằng phương pháp truyền thống như sách giấy? Làm sao để nâng cao được giá trị sách điện tử, đồng thời tạo ra cơ hội cho các nền tảng truyền thống?
Theo ông Vinh, sự tăng trưởng của sách nói là dấu hiệu tích cực. Chân dung người dùng ngày càng đa dạng cho thấy sách nói đã tiếp cận được nhóm người mua bên ngoài những độc giả truyền thống.
“Doanh số sách nói tăng nhưng không triệt tiêu sách giấy. Sách nói đã kéo thêm độc giả mới, mở rộng thêm thị trường sách. Hầu hết mọi người khi nghe sách nói lại mong muốn sở hữu cuốn sách in đó; hoặc người sở hữu sách in lại mong muốn có thêm phiên bản sách nói để thỉnh thoảng có thể nghe”, ông Vinh nêu.
Ông Nguyễn Cảnh Bình, Chủ tịch Alpha Books nhấn mạnh vai trò của các định dạng mới như flashcards, sách song ngữ, video microlearning trong hành trình lan tỏa tri thức.
Ông Nguyễn Cảnh Bình, Chủ tịch Alpha Books
Theo ông Bình, trong quá khứ, xuất bản là việc làm ra một cuốn sách. Nhưng hiện nay câu chuyện đã khác nhiều và xuất bản là việc tạo ra một hành trình học hỏi - cá nhân hóa - tương tác và lan tỏa.
“Không chỉ là in ấn, xuất bản là việc quản lý vòng đời của nội dung. Một nội dung có thể tạo ra nhiều định dạng và trải nghiệm khác nhau (ebook, audiobook, bài giảng, bản giấy, vẽ minh họa… hoặc định dạng ngắn hoặc dài). Kỷ nguyên số cho phép chúng ta thực hiện việc này”, ông Bình nói.
Ngoài ra, ông Bình cũng cho rằng trong sản phẩm xuất bản hiện đại có khả năng mở rộng và kết nối khi phát triển thành khóa học, cộng đồng, chuỗi sản phẩm, đan xen với nhiều ngành; cải tiến nội dung theo dữ liệu thực, liên tục cập nhật và thay đổi; cá nhân hóa khi tùy chỉnh theo nhu cầu của người đọc…
Đáng chú ý, ông Bình chia sẻ rằng AI đang có sự phát triển rất mạnh mẽ. “Chúng tôi từng xuất bản cuốn sách Hiến pháp Mỹ, dày 800 trang. Tuy nhiên, nhiều người cũng mong muốn cuốn sách được phổ cập, nhưng việc đọc 800 trang sách không phải ai cũng đủ kiên nhẫn để theo đuổi. Nhưng nhờ AI, tôi tạo một video làm thành 20 bài giảng về hiến pháp, trong đó giả tưởng về cuộc đối thoại của Thomas Jefferson và Alexander Hamilton về hiến pháp”.
Tựu trung lại, ông Bình kiến nghị ngành xuất bản cần bắt tay nhau chặt chẽ hơn nữa; tinh gọn hơn nữa về quy trình xuất bản… để mở ra không gian phát triển mới cho ngành xuất bản, hình thành những công ty xuất bản lớn.
Ông Nguyễn Thế Hùng, Giám đốc Công ty TNHH Điện tử Aki cho rằng một hệ sinh thái hoàn chỉnh - nơi người dùng có thể tiếp cận tri thức một cách dễ dàng, hợp pháp, hiệu quả bao gồm: Thiết bị - nội dung - nền tảng phân phối. Điều này đã được chứng minh qua nhiều ngành trên thế giới như âm nhạc, điện ảnh… Trong đó, nội dung là yếu tố quan trọng nhất.
Các diễn giả trao đổi tại diễn đàn
Ông Hùng cho hay người dùng hiện nay, đặc biệt giới trẻ không chỉ đọc sách giấy mà còn nghe sách nói, ebook. Thị trường xuất bản năm 2024 ước đạt 151 tỉ USD, trong đó ebook và audiobook chiếm khoảng 30%. Thị trường ebook tại Việt Nam chậm hơn thế giới, chỉ chiếm khoảng 5%, tỷ lệ tăng trưởng hàng năm khoảng 15%.
“Một nỗi đau của người dùng ebook tại Việt Nam là dù có hàng trăm nghìn người đã mua máy đọc sách nhưng lại không có nền tảng để mua sách bản quyền. Do đó, cần một nền tảng phân phối sách bản quyền thuận tiện, nội dung phong phú và giá cả hợp lý thì người đọc sẵn sàng chi trả”, ông Hùng nêu.
Để làm được điều đó, ông Hùng cho rằng cần tư duy cởi mở trong xuất bản số. Nhiều nhà xuất bản còn chần chừ trong việc xuất bản ebook vì lo ngại vi phạm bản quyền hoặc chưa thấy lợi ích rõ ràng. Nhưng nếu coi ebook là bản thử nghiệm thị trường, là bước đệm để tối ưu chi phí và lan tỏa tri thức nhanh chóng thì đây chính là cơ hội để xuất bản tiến về phía trước.
