Ngày càng nhiều người 'phải lòng' chatbot AI và cảnh báo từ chuyên gia

Chatbot AI đang được sử dụng rộng rãi hơn trong đời sống, từ hỗ trợ tài chính, trợ lý cá nhân, tới vai trò “bạn đồng hành” cảm xúc. Nhưng đằng sau sự gần gũi đó là nỗi lo con người đang đánh mất kết nối thật và dần phụ thuộc vào trí tuệ nhân tạo “vô cảm”.

Ngày càng nhiều người xem chatbot AI như bạn để chia sẻ cảm xúc. Nhưng các chuyên gia cảnh báo đó là dấu hiệu của sự cô đơn và lệ thuộc công nghệ.

AI - từ công cụ hỗ trợ thành người bạn ảo tâm giao

Chỉ trong vài năm, trí tuệ nhân tạo (AI) đã len lỏi vào mọi khía cạnh đời sống, từ công việc, giáo dục đến giải trí. Nhưng điều gây chú ý nhất là cách con người đang gắn bó với chatbot - những “người bạn ảo” có khả năng lắng nghe, phản hồi và thấu hiểu như thật.

Theo khảo sát của Intuit Credit Karma (2025), có đến 66% người Mỹ từng dùng chatbot để xin lời khuyên tài chính; trong đó, 82% thuộc thế hệ Millennials và Gen Z. Điều họ tìm kiếm không chỉ là số liệu, mà là cảm giác được lắng nghe.

"AI khiến người dùng cảm thấy được thấu hiểu. Nó đặt câu hỏi, phản hồi nhẹ nhàng - điều mà đôi khi con người thật không làm được", chuyên gia tài chính Thomas Nitzsche từ tổ chức phi lợi nhuận Money Management International nhận định.

Khoảng 75% người tham gia khảo sát nói rằng họ dễ chia sẻ với AI hơn, nhất là về những vấn đề “ngại nói” với người khác.

Điều này mở ra một nghịch lý: chatbot được lập trình vô tri, nhưng lại trở thành “người đồng hành cảm xúc” của hàng triệu người. Không ít người còn dựa vào AI để đưa ra quyết định trong cuộc sống, dù đôi khi những lời khuyên đó thiếu chính xác hoặc thực tế.

Ngày càng nhiều người tin vào AI

Theo báo cáo Trust in AI 2025 của G2 và KPMG, 46% người dùng toàn cầu nói rằng họ “tin tưởng vào AI”, trong khi 54% vẫn thận trọng hoặc nghi ngờ. Ở các quốc gia phát triển, tỉ lệ niềm tin giảm, chỉ còn 39% thấp nhất kể từ năm 2021.

Sự khác biệt thể hiện rõ giữa các khu vực: Trung Quốc (83%), Ấn Độ (71%), Nigeria (79%) tỏ ra lạc quan với AI, xem đây là “cơ hội vươn lên”. Trong khi đó, Phần Lan (25%), Nhật Bản (28%), Đức (32%) lại dè dặt, lo ngại AI làm méo mó xã hội hoặc phá vỡ đạo đức nghề nghiệp.

Khảo sát niềm tin vào AI không chỉ là chuyện công nghệ, mà phản ánh cách mỗi xã hội nhìn nhận mối quan hệ giữa con người và máy móc. Ở nơi AI được xem như công cụ hỗ trợ tri thức, nó là “hy vọng”. Nhưng ở nơi con người đã quá phụ thuộc, AI lại là “mối đe dọa”.

Là kết quả của công nghệ ngày càng giống con người

Trên các nền tảng như Replika hay Character.AI, hàng triệu người đang trò chuyện hằng ngày với “người bạn ảo” của mình. Theo thống kê, hơn 10 triệu người dùng Replika đã tham gia tạo “người bạn AI” riêng, và 35% trong số đó coi chatbot là “người thân thiết nhất”.

Nhà tâm lý học lâm sàng Jamie Sundvall (Đại học Touro, Mỹ) cho biết: "Ngày càng nhiều người xem chatbot như nơi trút bầu tâm sự, tìm lời khuyên hay cảm giác được thấu hiểu. Đó là dấu hiệu của sự cô đơn, nhưng đây cũng là kết quả của công nghệ ngày càng giống con người".

Bà dự đoán, "thị trường AI đồng hành cảm xúc" sẽ tăng khoảng 30% trong vài năm tới. Tuy nhiên, Sundvall cũng cảnh báo: “AI không có cảm xúc thật. Nó phản chiếu lại những gì bạn muốn nghe, và điều đó dễ khiến người dùng lún sâu vào ảo tưởng".

"Chúng ta cần thận trọng, đảm bảo sự phát triển của AI luôn đi đôi với việc sử dụng nó một cách có đạo đức và an toàn", Jamie Sundvall nói với TechNewsWorld về mối quan hệ tình cảm giữa con người và AI.

Ngày càng nhiều người xem chatbot như nơi trút bầu tâm sự, tìm lời khuyên hay cảm giác được thấu hiểu.

Một nghiên cứu của Đại học Northeastern (2025) cho thấy ngay cả các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) có tính năng an toàn vẫn có thể bị “dụ” để tạo nội dung nguy hiểm, như hướng dẫn tự hại hoặc hành vi bạo lực.

Hiện tượng được gọi là “AI psychosis”, ảo tưởng do lệ thuộc AI, đang được các nhà tâm thần học lưu ý. Một số bệnh nhân nhập viện vì hoang tưởng, mất kết nối thực tế sau thời gian dài trò chuyện với chatbot.

Vì sao con người gắn bó với AI?

Theo Sundvall, lý do khiến người dùng dễ kết nối với chatbot là sự kết hợp giữa đồng hành, tò mò, trị liệu và mới lạ. Nhiều người dùng AI để “tập nói”, chia sẻ những sở thích riêng, hay đơn giản là tìm ai đó lắng nghe mà không phán xét.

Tuy nhiên, bà cảnh báo rằng thiếu giám sát con người sẽ khiến các mối quan hệ này dễ lệch lạc, đặc biệt với trẻ vị thành niên và người cô lập xã hội. “Chatbot AI có thể thúc đẩy sự cô đơn, khiến người dùng rơi vào vòng lặp cảm xúc giả tạo, làm trầm trọng thêm lo âu và trầm cảm,” bà nói.

Dwight Zahringer, sáng lập Perfect Afternoon, cũng khẳng định: “AI đồng hành là thật, và đang ngày càng phổ biến". Ông cho rằng chatbot giúp giảm áp lực tinh thần, nhưng “mọi thứ có thể trở nên tồi tệ nhanh chóng” nếu người dùng nhầm lẫn sự đồng cảm mô phỏng với cảm xúc thật.

Tình yêu ảo, nỗi cô đơn thật

Chuyên gia hẹn hò April Davis, nhà sáng lập Luma Luxury Matchmaking, nhận định: “AI có thể giúp con người bớt cô đơn, nhưng nó không thể thay thế cảm xúc thật. Tình yêu đẹp vì nó không hoàn hảo, còn AI thì được lập trình để không bao giờ sai".

Theo Davis, những người “yêu” chatbot thực chất đang lấp đầy khoảng trống cảm xúc, tránh né tổn thương trong mối quan hệ thật. “Khi tình yêu không còn đòi hỏi nỗ lực hay thấu cảm, con người cũng mất đi khả năng kết nối thật", anh chia sẻ.

Nhà trị liệu Tessa Gittleman (Mỹ) cho biết nhiều bệnh nhân của bà dùng chatbot như “phiên bản mô phỏng nhà trị liệu thật”. Một số còn huấn luyện AI để nói chuyện bằng chính giọng điệu của bà. "AI có thể phản hồi nhanh và chính xác, nhưng nó thiếu sự cộng hưởng, cái ôm, ánh mắt, những điều chỉ con người mới mang lại", Gittleman nói.

Cảnh báo từ chuyên gia: Cần học cách "yêu AI" có giới hạn

Theo Mircea Dima, CEO của AlgoCademy: "Chúng ta đang sống trong thời đại mà trí tuệ cảm xúc con người trở thành sản phẩm có thể bán được", đồng thời ông cho rằng AI đang vượt xa khuôn khổ kỹ thuật để bước vào lĩnh vực tâm lý học và văn hóa, nơi ranh giới giữa thật - ảo, giữa con người và công nghệ ngày càng mờ nhạt.

Tại Úc, một khảo sát của YouGov mới đây cho thấy cứ 7 người thì có 1 người thừa nhận “phải lòng” chatbot AI, và nhóm 18 - 24 tuổi là đối tượng dễ gắn bó tình cảm nhất. Khoảng 20% người tham gia nói rằng họ từng tâm sự hoặc trở nên “dễ tổn thương về cảm xúc” với chatbot.

Mike Curtis, Hiệu trưởng Trường Glasshouse Christian College (Queensland), cho rằng mối lo không nằm ở việc học sinh dùng ChatGPT viết luận, mà ở chỗ AI đang âm thầm chiếm chỗ trong đời sống cảm xúc của giới trẻ. Ông cũng cảnh báo cha mẹ cần quan sát việc con dành quá nhiều thời gian cho “người bạn đồng hành ảo”, vì điều đó có thể khiến trẻ khép kín, xa cách thực tế, đồng thời khuyến nghị các bậc phụ huynh tăng cường giao tiếp với con cái.

Nhà sáng lập Perfect Afternoon Dwight Zahringer nói rằng: “Các nhà phát triển cần thiết lập rào cản đạo đức, như minh bạch, cảnh báo và giới hạn thời gian tương tác, để người dùng không đánh mất ranh giới giữa thật và ảo”.

Nhật Hạ