Ngày thế giới phòng chống bệnh dại 28/9: Đừng vì chủ quan mà đánh đổi tính mạng

Có nhiều cái chết thương tâm ở cả người lớn và trẻ nhỏ do bệnh dại, nguyên nhân đều không tiêm vaccine và huyết thanh kháng dại vì chủ quan cho rằng chó nhà cắn, trẻ nhỏ không nói với bố mẹ, hoặc dùng thuốc nam mà không đến cơ sở y tế.

Dắt chó ra nơi công cộng nhưng không rọ mõm tiềm ẩn nhiều nguy cơ bệnh dại khi chó tấn công người.

Trường hợp cháu bé 11 tuổi ở Nghệ An mắc bệnh dại và không còn khả năng cứu chữa, gia đình xin về vào đầu tháng 9 mới đây là hồi chuông cảnh tỉnh cho các bậc phụ huynh hãy quan tâm đến con trẻ ngay cả khi chúng chơi với vật nuôi trong nhà. Theo gia đình cháu bé, cách vài ngày trước khi bé gái phát bệnh, con chó nuôi trong nhà chết không rõ nguyên nhân. Gia đình không nghi ngờ con vật mắc bệnh dại, vì thế nguyên nhân cái chết cũng bị bỏ qua. Vài ngày sau, bé gái có biểu hiện mệt mỏi, đau đầu, ăn uống kém, đau họng, khó uống nước, sốt cao, gia đình đưa con đi khám nhưng không ra bệnh. Ngày hôm sau, tình trạng trở nên bất thường như cháu thay đổi tính tình, cáu gắt, nói nhảm, có biểu hiện sợ nước, sợ gió, ý thức chậm nên được đưa vào bệnh viện điều trị. Tại đây, bác sĩ nghi ngờ cháu bị bệnh dại và lấy mẫu xét nghiệm, sau đó cháu được đặt ống nội khí quản, thở máy chuyển đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương.

Gia đình cháu bé cho biết, do không biết con có từng bị chó cắn hoặc có tiếp xúc trực tiếp với con vật nên đã không tiêm phòng. Kết quả xét nghiệm cho thấy, cháu bé dương tính với virus dại, bệnh tình rất nặng không còn khả năng cứu chữa, gia đình xin cho cháu về.

Trường hợp bé gái trên không phải là điển hình từ sự chủ quan của người lớn, mà từ đầu năm tới nay, có nhiều cái chết thương tâm là các em nhỏ bị chó cắn nhưng không được phát hiện kịp thời. Tối 24/8, cháu bé 4 tuổi trú tại bản Na, xã Tri Lễ, tỉnh Nghệ An xuất hiện triệu chứng khó chịu, kích thích vật vã, sợ gió, sợ nước, chảy dãi, tinh thần lơ mơ được đưa đến Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An. Cháu bé được chẩn đoán bệnh dại và đến sáng 26/8 thì tử vong.

Được biết, gia đình cháu bé có nuôi 2 con chó, chưa được tiêm phòng dại. Tuy nhiên, 2 con chó này hiện vẫn sống bình thường. Nhưng một nhà trong xóm cách đó khoảng 10m có nuôi chó. Thời gian trước, con chó nhà hàng xóm ốm (nghi bị dại), người chủ đã đập chết rồi vứt đi. Cháu bé thường xuyên sang hàng xóm chơi. Tuy nhiên, gia đình không khẳng định được bé có tiếp xúc với con chó ốm của hàng xóm hay không.

Đau lòng hơn nữa là vào tháng 7 vừa qua, bé trai 13 tuổi trú tại buôn Drăn, xã Ea Khăl, tỉnh Đắk Lắk qua đời do bệnh dại vì từng nhiều lần bị chó cắn nhưng không được người nhà đưa đi tiêm vaccine phòng bệnh. Theo người nhà, khoảng 10 ngày trước khi nhập viện, em bị chó cắn nhưng không rõ con chó nào, bị cắn ở đâu. Cách nhà em khoảng 50m có một con chó chết không rõ nguyên nhân, nghi đây là con đã cắn em. Cũng theo người nhà, khoảng 2 năm trước, em từng bị chó cắn vào gáy nhưng không tiêm vaccine phòng dại, con chó sau đó bị giết thịt. Còn trước khi nhập viện 2 tháng, em cũng bị chó nhà cào vào cổ tay phải, đến nay con chó vẫn sống, nhưng em không được tiêm phòng. Theo Bộ Y tế, từ đầu năm đến nay Đắk Lắk ghi nhận 7 ca tử vong do bệnh dại, cao nhất cả nước.

Tiêm vaccine phòng dại để bảo vệ tính mạng khi bị chó, mèo cắn.

Theo Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), hàng năm trên toàn cầu ghi nhận khoảng 59.000 trường hợp tử vong do bệnh dại tại hơn 150 quốc gia, với 95% các trường hợp ở châu Phi và châu Á. Khu vực Đông Nam Á là điểm nóng của bệnh dại do lượng chó thả rông lớn, tỷ lệ tiêm phòng dại ở vật nuôi còn thấp, tình trạng buôn bán thịt chó mèo đã ghi nhận tại một số quốc gia. Theo Tổ chức Thú y thế giới, 99% người mắc bệnh dại là do chó dại cắn, hơn 95% trường hợp tử vong xảy ra ở châu Á, châu Phi, hơn 80% ca dại xảy ra ở nông thôn và cứ 10 ca tử vong thì có 4 ca ở trẻ em. Điều trị dự phòng sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa tử vong.

Theo thống kê của Bộ Y tế, ở Việt Nam, nguồn chính gây bệnh dại là chó và mèo (chiếm 98% trong tổng số người đi tiêm chủng và chiếm 100% đối với các trường hợp tử vong do bệnh dại). Năm 2024, có 89 trường hợp tử vong do bệnh dại trên toàn quốc. Trong 9 tháng đầu năm 2025, cả nước đã có 58 trường hợp tử vong tại 18 tỉnh, thành phố; địa phương có số trường hợp tử vong do bệnh dại cao là tỉnh Đắk Lắk (7), Gia Lai (6) và Lâm Đồng, Đồng Nai, Tây Ninh mỗi tỉnh 5 trường hợp. Báo cáo tổng kết năm 2024 cho thấy 100% số ca tử vong do bệnh dại là không tiêm vaccine phòng dại, hoặc huyết thanh kháng dại. Lý do chính không tiêm vì chủ quan cho rằng chó nhà cắn, tại thời điểm cắn chó bình thường nên không đi tiêm phòng (chiếm 63% trong số lý do), ngoài ra là không hiểu biết về bệnh dại, không đến cơ sở y tế vì sợ không có tiền, dùng thuốc nam/đông y, trẻ nhỏ không nói được với bố mẹ, giết mổ chó.

Theo Chương trình Quốc gia phòng, chống bệnh dại giai đoạn 2022 – 2030, mục tiêu kiểm soát được bệnh dại trên đàn chó, mèo nuôi và phấn đấu không có người tử vong vì bệnh dại vào năm 2030, Bộ Y tế đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường tăng cường các biện pháp cấp bách phòng chống bệnh dại.

Để làm được điều này, Bộ Y tế khuyến cáo mạnh mẽ tới người dân cách phòng tránh bệnh dại tốt nhất là bảo vệ bản thân không tiếp xúc với virus dại như bị chó cắn, đặc biệt là trẻ em - đối tượng dễ bị chó cắn nhất và dễ bị bệnh dại hơn. Cần phát huy tinh thần nuôi chó mèo có trách nhiệm như tiêm phòng vaccine cho chó, mèo là thú cưng của gia đình, không trêu đùa chó mèo, đặc biệt là những cá thể chó lạ, đồng thời quản lý vật nuôi của gia đình chặt chẽ để không gây nguy hiểm cho người xung quanh. Khi bị chó mèo cắn, cào, cần rửa vết thương và tiêm vaccine phòng dại và/ hoặc huyết thanh kháng dại để bảo vệ tính mạng.

Trần Hằng