Nghề lồng tiếng ở Việt Nam: Từ phòng thu bước lên sân khấu

Trong nhiều năm, nghề lồng tiếng tại Việt Nam âm thầm vận hành như một bộ máy hỗ trợ. Diễn viên lồng tiếng hiếm khi được truyền thông nhắc tên, càng hiếm hơn nữa nếu khán giả biết họ là ai. Nhưng cục diện đang đổi chiều nhanh chóng.

Từ sự cố lồng tiếng gây tranh cãi trong Doraemon Movie 44: Nobita Và Cuộc Phiêu Lưu Vào Thế Giới Trong Tranh, phần góp giọng của Salim và Hải Long (vai hoàng hậu và vua của vương quốc Artoria) vấp phải phản hồi không tích cực từ khán giả. Có lẽ đã đến lúc công chúng dần nhận thấy chất lượng giọng nói lồng tiếng cho nhân vật có thể nâng đỡ, hoặc làm sụp đổ, cảm xúc của cả tác phẩm.

Vợ chồng Salim - Hải Long vấp phải phản ứng trái chiều sau khi lồng tiếng cho hai nhân vật vua, hoàng hậu Artoria trong Doraemon Movie 44: Nobita Và Cuộc Phiêu Lưu Vào Thế Giới Trong Tranh

Khi giọng nói trở thành thương hiệu cá nhân, không còn chỉ là "lồng sao cho khớp"

Không còn là “vai trò kỹ thuật”, nhiều diễn viên lồng tiếng nay đã sở hữu thương hiệu riêng. Khán giả thuộc lòng chất giọng tinh tế của Thảo Ngô, nhận ra Huyền Chi chỉ qua vài giây thoại. Họ biết Lê Vũ Kim Ngọc là người đứng sau bao nhân vật lớn nhỏ trải dài từ hoạt hình đến truyền hình.

Chân dung diễn viên lồng tiếng Kim Ngọc

Cộng đồng “fan VA” (VA: Voice Artist) xuất hiện ngày một nhiều, chia sẻ đoạn thoại, cảm nhận sự đặc trưng của từng chất giọng giữa các phim và bày tỏ sự yêu mến dành cho người đứng sau từng nhân vật quen thuộc. Trong mắt fan, một giọng nói hay không chỉ là phương tiện truyền tải mà là bản sắc, là cá tính.

Huyền Chi - người đứng sau sự thành công của các nhân vật Hwang Jung Eum, Luffy - sẽ đảm nhiệm vai trò đạo diễn lồng tiếng cho dự án Bộ 5 Siêu Đẳng Cấp

Bộ 5 Siêu Đẳng Cấp và bước ngoặt trên poster

Kể từ sau sự cố với dự án Doraemon Movie 44: Nobita Và Cuộc Phiêu Lưu Vào Thế Giới Trong Tranh, phim Bộ 5 Siêu Đẳng Cấp đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi tiếp cận khán giả bằng cách đưa tên và hình ảnh của dàn diễn viên lồng tiếng lên poster.

Đây không còn đơn thuần là chiến lược mà là sự thừa nhận rằng: giọng nói cũng là vai chính. Việc công bố dàn "voice artist" song song với dàn sao quốc tế cho thấy Việt Nam đang bắt đầu “bắt nhịp” với xu hướng tôn vinh người làm nghề lồng tiếng như một phần trọng yếu trong sản xuất phim.

Dàn diễn viên lồng tiếng cho tác phẩm Bộ 5 Siêu Đẳng Cấp được hẳn một poster riêng

Tình hình quốc tế và tương lai Việt Nam

Trên thế giới, diễn viên lồng tiếng, hay được biết đến với từ "Voice Artist" từ lâu đã được công nhận rộng rãi.

Tại Nhật Bản, họ được gọi là seiyuu - một ngành công nghiệp riêng với concert, album, buổi ký tặng, lượng fan hâm mộ to lớn.

Yuki Kaji là một trong những seiyuu Nhật Bản khá nổi tiếng và được yêu mến. Tiêu biểu là vai Eren Yeager trong series Attack On Titan.

Tại Mỹ, các diễn viên lồng tiếng/ voice actor là một phần của Liên đoàn SAG-AFTRA (Nghiệp đoàn Diễn viên Màn ảnh - Liên đoàn Nghệ sĩ Truyền hình và Phát thanh Hoa Kỳ. Tên gốc: Screen Actors Guild và American Federation of Television and Radio Artists) được bảo vệ quyền lợi về hợp đồng, thu nhập và bản quyền tiếng nói. Trung Quốc, Hàn Quốc đang đẩy mạnh đào tạo chuyên sâu, kết hợp lồng tiếng với AI, game, và nhiều hoạt động hiện đại khác.

Frank Welker là một diễn viên lồng tiếng Hollywood được yêu mến nhờ màn thể hiện giọng của chú chó Scooby Doo

Trong khi đó, Việt Nam vẫn cần có thêm nhiều hệ thống đào tạo chính quy hoặc bài bản. Diễn viên lồng tiếng chủ yếu học nghề bằng đam mê, làm nhiều lĩnh vực cùng lúc để mưu sinh, và hiếm khi được nhìn nhận đúng như vai trò công việc của họ, dù giọng nói của họ là yếu tố quan trọng dẫn dắt cảm xúc khán giả. Trong nhiều chia sẻ, Huyền Chi thẳng thắn nói rằng lồng tiếng ở Việt Nam không đủ sống nếu chỉ làm một nghề. Dù có nhiều vai nổi bật, từ Sakura (Thủ lĩnh thẻ bài), Luffy (One Piece), đến hàng loạt phim truyền hình Hàn Quốc, cô vẫn phải làm thêm công việc khác, chủ yếu là dạy kỹ năng nói, hoặc sản xuất nội dung ngắn cho các nhãn hàng.

Cô kể: “Có hôm mình thu sáng từ 8h đến 11h, chạy ra ngoài dạy đến 3h, rồi quay lại thu tiếp từ 4h đến 7h tối. Nhiều lúc về đến nhà, cổ họng muốn bỏ cuộc nhưng vẫn phải cười, vì ít nhất mình đang làm điều mình yêu”.

Lý do không thể chỉ sống bằng nghề lồng tiếng không nằm ở đam mê, mà nằm ở hệ thống chưa công nhận vai trò của nghề. Mức cát-xê theo đầu vai, tính theo buổi, đôi khi không đủ để trang trải sinh hoạt.

Nhưng mọi thứ đang thay đổi. Khi những cái tên như Huyền Chi, Lê Vũ Kim Ngọc, Hoàng Sơn... được biết đến nhiều hơn, khi fan bắt đầu nhận ra giọng nói quen thuộc từ những thước phim tuổi thơ, khi khán giả bắt đầu phân biệt giọng “truyền cảm” và “đọc thoại”, thì nghề diễn viên lồng tiếng sẽ và đang rẽ sang một hướng hoàn toàn mới.

Không chỉ đơn thuần là bước ra ánh sáng, nghề diễn viên lồng tiếng Việt Nam đang đứng trước cơ hội thực sự để trở thành một thế lực trong ngành công nghiệp giải trí.

Minh Phong CTV