Nghiên cứu mới: Tính cách có liên quan đến tuổi thọ

Theo các nhà tâm lý học, một số đặc điểm tính cách nhất định có thể làm tăng hoặc làm giảm nguy cơ tử vong sớm. Ảnh: Shutterstock

Nghiên cứu do Đại học Limerick (Ireland) thực hiện đã phân tích dữ liệu kéo dài nhiều thập kỷ của gần 570.000 người tại bốn châu lục. Tổng cộng, bộ dữ liệu theo dõi gần “sáu triệu năm người sống” và ghi nhận hơn 43.000 ca tử vong, trở thành một trong những nghiên cứu lớn và chi tiết nhất từ trước đến nay về mối liên hệ giữa tính cách và tuổi thọ.

Kết quả cho thấy những đặc điểm như xu hướng lo âu, mức độ tổ chức cao trong cuộc sống hay tính hướng ngoại đều có ảnh hưởng rõ rệt đến nguy cơ tử vong. Đáng chú ý, tác động của các đặc điểm này mạnh không kém các yếu tố thường được xem là then chốt trong y tế công cộng, như điều kiện kinh tế - xã hội, thu nhập hay trình độ học vấn.

Lo âu làm gia tăng nguy cơ tử vong

Một trong những phát hiện nổi bật nhất của nghiên cứu liên quan đến đặc điểm “tính bất ổn cảm xúc” (neuroticism) - đặc trưng bởi lo âu, căng thẳng, dễ lo lắng và thiếu ổn định về mặt cảm xúc.

Lo âu, căng thẳng, dễ lo lắng và thiếu ổn định về mặt cảm xúc là gia tăng nguy cơ tử vong sớm. Ảnh: Getty Images

Theo nhóm nghiên cứu, những người trưởng thành có mức độ bất ổn cảm xúc cao có nguy cơ tử vong sớm cao hơn đáng kể so với những người có mức độ thấp. Cụ thể, mỗi khi điểm số bất ổn cảm xúc tăng thêm một đơn vị, nguy cơ tử vong tại bất kỳ thời điểm nào cũng tăng khoảng 3%.

Mối liên hệ này đặc biệt rõ rệt ở nhóm người trẻ tuổi. Các nhà khoa học cho rằng căng thẳng kéo dài cùng với khó khăn trong việc điều chỉnh cảm xúc có thể tích tụ theo thời gian, dần bào mòn cơ thể và gây tổn hại cho sức khỏe thể chất, từ đó làm tăng nguy cơ tử vong sớm.

Sống có tổ chức và hướng ngoại giúp kéo dài tuổi thọ

Trái ngược với tính bất ổn cảm xúc, nghiên cứu cho thấy tính tận tâm (conscientiousness) - thể hiện qua sự ngăn nắp, kỷ luật, trách nhiệm và định hướng mục tiêu - có tác dụng bảo vệ rõ rệt đối với sức khỏe.

Sống ngăn nắp, kỷ luật, trách nhiệm và định hướng mục tiêu giúp kéo dài tuổi thọ. Ảnh: Canva

Mỗi một điểm tăng thêm về tính tận tâm gắn liền với mức giảm khoảng 10% nguy cơ tử vong, đây là tác động tích cực mạnh nhất được ghi nhận trong toàn bộ nghiên cứu. Các nhà nghiên cứu cho rằng những người có tính tận tâm cao thường duy trì lối sống lành mạnh hơn, tuân thủ tốt hơn các khuyến nghị y tế và có khả năng quản lý cuộc sống hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, tính hướng ngoại - đặc trưng bởi sự cởi mở, hòa đồng và gắn kết xã hội - cũng liên quan đến tuổi thọ cao hơn. Điểm số hướng ngoại cao hơn đi kèm với mức giảm khoảng 3% nguy cơ tử vong, đặc biệt rõ rệt tại các quốc gia như Mỹ và Australia.

Không phải đặc điểm nào cũng ảnh hưởng đến sức khỏe

Nghiên cứu đồng thời cho thấy không phải mọi đặc điểm tính cách đều có mối liên hệ rõ ràng với nguy cơ tử vong. Hai đặc điểm thường được nhắc đến trong tâm lý học là tính cởi mở (openness - tò mò, sáng tạo) và tính dễ chịu (agreeableness - hợp tác, tin tưởng) hầu như không cho thấy mối liên hệ nhất quán với tuổi thọ.

Năm đặc điểm tính cách chính theo khái niệm tâm lý học gồm có: tính bất ổn cảm xúc, tính cởi mở, tính tận tâm, tính hướng ngoại và tính dễ chịu. Ảnh: Getty Images

Điều này cho thấy chỉ một số khía cạnh nhất định của tính cách mới có tác động đáng kể đến sức khỏe và nguy cơ tử vong, thay vì toàn bộ cấu trúc nhân cách.

Tác giả chính của nghiên cứu, bà Máire McGeehan, trợ lý giáo sư tâm lý học tại Đại học Limerick nhấn mạnh rằng, các kết quả không nên được hiểu một cách cứng nhắc. Trả lời Newsweek, bà cho biết: nghiên cứu chỉ ra rằng trong dân số nói chung, những người có mức độ bất ổn cảm xúc cao hơn có nguy cơ tử vong cao hơn so với những người có mức độ thấp hơn, nhưng đây là nguy cơ mang tính tương đối, không phải tuyệt đối.

Tính cách - một yếu tố của y tế công cộng

Đồng tác giả nghiên cứu, nhà tâm lý học Páraic S. Ó’Súilleabháin, cũng thuộc Đại học Limerick, cho rằng các phát hiện này có thể làm thay đổi cách giới nghiên cứu và các nhà hoạch định chính sách tiếp cận vấn đề sức khỏe cộng đồng.

Theo ông, tính cách là một động lực quan trọng quyết định sức khỏe và tuổi thọ, với mức độ ảnh hưởng tương đương các yếu tố y tế công cộng thường được xem xét, như tình trạng kinh tế - xã hội.

Ông Ó’Súilleabháin mô tả nghiên cứu này là “mang tính đột phá” và nhận định rằng nó sẽ mở đường cho các nghiên cứu sâu hơn về cách các đặc điểm tâm lý ảnh hưởng đến các quá trình sinh học và hành vi sức khỏe trong suốt cuộc đời.

Bổ sung quan điểm này, bà McGeehan cho rằng các kết quả nghiên cứu có thể giúp nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của hành vi sức khỏe và các cơ chế ứng phó với căng thẳng - những yếu tố có thể góp phần quyết định một cuộc sống dài hơn hoặc ngắn hơn.

Hồng Nhung