NGND Hà Quang Văn qua đời

Nhà giáo nhân dân Hà Quang Văn

Thông tin từ Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh TP.HCM cho biết, NGND Hà Quang Văn, nguyên Hiệu trưởng nhà trường, đã qua đời lúc 4h30 sáng ngày 4.11, tại bệnh viện vì suy tim cấp, hưởng thọ 80 tuổi.

Ông Hà Quang Văn sinh năm 1946 tại Hà Nội, trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật. Mẹ ông là NSND Ái Liên, nữ nghệ sĩ cải lương được mệnh danh “Bông hồng Á Đông”, còn cha là tác giả Hà Quang Định.

Tuổi thơ của ông gắn liền với tiếng trống chầu, câu vọng cổ, những đêm theo mẹ đi diễn khắp các vùng miền. Lớn lên trong môi trường ấy, tình yêu sân khấu truyền thống ngấm sâu vào tâm hồn ông từ thuở nhỏ.

Ông từng tham gia diễn những vai quần chúng bên cạnh các nghệ sĩ nổi tiếng như NSND Ngọc Thạch, NSND Ái Liên, Thanh Vy, Lê Thiện... Năm 1962, ông tham gia Đoàn Cải lương Nam Bộ, cùng các em gái là Ái Vân và Ái Xuân hoạt động biểu diễn, sáng tác nhiều tiểu phẩm, bài ca được khán giả yêu thích như Giàn mướp trường em, Má đã tin em, Em bé đánh giày…

Trong những năm tháng chiến tranh, ông và các đồng đội của Đoàn Cải lương Nam Bộ đã mang lời ca tiếng hát đến khắp chiến trường, góp phần động viên tinh thần chiến sĩ. Ông từng kể: “Giữa tiếng bom, chúng tôi vẫn hát – hát bằng cả sinh mệnh của mình, vì tin rằng tiếng hát cũng là sức mạnh chiến đấu”.

Từ nghệ sĩ đến người thầy

Sau khi hoàn thành khóa học đạo diễn sân khấu tại Liên Xô, năm 1985, Hà Quang Văn trở về nước và công tác tại Trường Nghệ thuật Sân khấu II, tiền thân của Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh TP.HCM ngày nay. Từ đây, ông bắt đầu hành trình bền bỉ trong sự nghiệp “trồng người” cho sân khấu Việt Nam.

Bằng chính tài năng và nỗlực không ngừng nghỉ, cùng với nhiều tư duy đổi mới trong dạy học,nhà giáoHà Quang Văn lần lượt đảm nhiệm các vị trí: Trưởng Khoa Cải lương (1990–1997), Phó Hiệu trưởng (1997–1999) và Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Sân khấu – Điện ảnh TP.HCM (1999–2007). Trong vai trò quản lý, ông góp phần đưa nhà trường trở thành một trong những cơ sở đào tạo nghệ thuật uy tín cả nước, đặc biệt trong lĩnh vực sân khấu truyền thống.

NSƯT Phạm Huy Thục, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Sân khấu – Điện ảnh TP.HCM, chia sẻ: “Tôi gắn bó với thầy Văn tròn 30 năm. Ấn tượng sâu đậm nhất về thầy là sự tâm huyết và tình yêu dành cho Sân khấu cải lương.

Khi còn làm Hiệu trưởng, thầy luôn tạo điều kiện cho giảng viên và sinh viên được thực hành nghề. Chính thầy đã sáng lập Câu lạc bộ “Điểm hẹn tài năng”, nơi sinh viên có thể biểu diễn mỗi tuần, nhiều người từ đó trưởng thành và thành danh tại các nhà hát chuyên nghiệp”.

Ông Thục cũng cho biết, trong nhiệm kỳ Hiệu trưởng, thầy Hà Quang Văn là người khởi xướng, vận động nguồn lực cho việc xây dựng Nhà hát Thế Giới Trẻ (Sân khấu quay) – sân khấu thực hành của sinh viên, giảng viên. Đó cũng coi như là một bệ phóng cho các đạo diễn có sân khấu chuyên nghiệp để phát huy được tài năng, sự sáng tạo.

Thầy Văn cũng là người xin chủ trương, vận động nguồn lực để xây dựng khu nhà học 10 tầng hiện nay. “Những công trình đó tạo nền tảng vững chắc để trường đủ điều kiện nâng cấp lên đại học vào năm 2009. Đó là dấu ấn không thể quên trong lịch sử phát triển của trường”, ông nói.

Hơn 10 vở diễn, hàng chục công trình nghiên cứu

Không chỉ là nhà giáo, Hà Quang Văn còn là đạo diễn, nhà nghiên cứu, dịch giả và người truyền lửa cho nhiều thế hệ nghệ sĩ sân khấu. Ông đã dàn dựng hơn 100 vở cải lương, thực hiện hàng chục công trình nghiên cứu về sân khấu truyền thống.

Trong đó, có ba đề tài cấp Bộ được nghiệm thu:Đạo diễn với tính tổng hợp của nghệ thuật sân khấu cải lương; Phương pháp khoa học đào tạo diễn viên cải lương; Vũ đạo cải lương – nét đẹp của nghệ thuật sân khấu truyền thống.

Tài năng của NGND Hà Quang Văn còn thể hiện qua tài dịch thuật, ông đã dịch nhiều tài liệu giảng dạy và nhiều kịch bản từ tiếng Nga như: Gia đình ở Buenos Aires - kịch Chi Lê, Đám cưới muộn màng – bịch bản Ý, Chúng ta sẽ có con – Kịch ngắn Đức... qua đó góp phần làm phong phú kho tư liệu nghiên cứu của ngành sân khấu Việt Nam.

Bài viết về NGND Hà Quang Văn đăng trong sách "Bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam thời kỳ hội nhập" (NXB Khoa học và Xã hội)

Trong công tác giảng dạy, thầy Hà Quang Văn luôn gần gũi, hiền hòa, truyền đạt kiến thức bằng tình yêu nghề sâu sắc. Ông thường nói với học trò: “Muốn làm sân khấu, trước hết phải biết thương khán giả. Khi còn một người xem, nghệ thuật vẫn còn lý do để tồn tại”.

Là người sáng lập chương trình Sân khấu học đường phối hợp với Đài Truyền hình TP.HCM, ông đã giúp hàng trăm sinh viên có cơ hội được diễn trên sóng truyền hình, mang nghệ thuật cải lương đến gần hơn với công chúng.

Ông cũng khuyến khích sinh viên làm phim ngắn, dự các liên hoan trong và ngoài nước, kết nối hợp tác với chuyên gia quốc tế để mở rộng tầm nhìn cho người học.Thầy rất chú trọng công tác đối ngoại, hợp tác quốc tế, mời các chuyên gia nước ngoài như (Hàn Quốc, Thụy Điển…) đến giảng dạy, hỗ trợ.

Dù đã nghỉ hưu từ năm 2007, ông vẫn miệt mài với công tác thỉnh giảng, chấm thi, cố vấn nghệ thuật cho nhiều đơn vị sân khấu, truyền lại cho thế hệ sau tình yêu với nghệ thuật truyền thống. Nhiều học trò của ông nay là giảng viên, đạo diễn, nghệ sĩ tên tuổi như Lê Tứ, Trung Thảo…

NSƯT Phạm Huy Thục kể thêm: “Trong công tác chuyên môn, thầy luôn ủng hộ cái mới, luôn bảo: ‘Nếu là việc của sân khấu, cứ làm’. Nhờ vậy, trường mạnh dạn mang vở của sinh viên đi dự liên hoan toàn quốc, đứng chung sân khấu với các đoàn chuyên nghiệp và nhiều lần đoạt giải cao. Đó là tinh thần dám nghĩ, dám làm mà thầy truyền cho chúng tôi”.

Với những cống hiến to lớn trong sự nghiệp nghệ thuật và giáo dục, Nhà giáo Nhân dân Hà Quang Văn được Nhà nước trao tặng Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Ba, Huân chương Lao động hạng Ba cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.Năm 2006, ông được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân.

Giờ đây, người thầy đáng kính đã ra đi, để lại niềm tiếc thương sâu sắc trong lòng đồng nghiệp, bạn bè và bao thế hệ học trò – những người vẫn tiếp tục thắp sáng ngọn lửa nghệ thuật mà ông đã dày công gìn giữ.

Tang lễ NGND Hà Quang Văn được tổ chức tại Nhà Tang lễ Thành phố (phường An Lạc, TP.HCM). Lễ nhập quan diễn ra lúc 17h10 ngày 4.11; lễ động quan lúc 13h10 ngày 7.11, sau đó linh cữu được đưa đi hỏa táng tại Trung tâm hỏa táng Đa Phước, TP.HCM.

THÙY TRANG; ảnh: FBNV