Người cắm lá cờ đỏ sao vàng ở đình làng năm ấy

1.Theo các người già trong làng và cha tôi (ông sinh năm 1915) kể lại, những ngày đầu tháng 8-1945, không khí cách mạng đã về tới tận làng Vĩnh Tuy quê tôi (xã Vĩnh Thành, huyện Yên Thành cũ, nay là xã Hợp Minh, tỉnh Nghệ An). Hôm ấy, ngày 25-8-1945, trời còn mờ đất, bà con dân làng đã tập trung đông đúc trước cổng đình làng và rất ngạc nhiên khi lần đầu tiên được nhìn thấy lá cờ đỏ sao vàng.

Lúc đầu, người ta còn trầm trồ, bàn tán hỏi nhau người nào “cả gan” đã treo lá cờ, nhưng chỉ đến trưa hôm ấy, mọi người thán phục biết được “một Việt Minh” của làng là anh thanh niên Trần Tiệu đã treo lá cờ đó. Rồi một vài người biết chữ đọc to cho mọi người đang tập trung nghe những câu khẩu hiệu: "Ủng hộ Việt Minh", “Mở kho thóc, chống đói”, “Đả đảo chính quyền tay sai”, “Cụ Hồ vạn tuế”, “Nước Việt Nam độc lập muôn năm”. Một số cụ bà chỉ tay lên lá cờ và hỏi: "Đây là cờ gì?" Anh Tiệu giải thích cho mọi người: "Đây là cờ Việt Minh, cờ của nước Việt Nam ta".

Cũng nhờ anh Tiệu, nhiều bà con mới biết tên nước ta không phải là An Nam mà là nước Việt Nam. Nhìn lá cờ hiên ngang bay trong gió, nhiều khẩu hiệu được dán khắp đình làng, ở kho lúa “xã thương”, lời hiệu triệu của Bác, của Tổng bộ Việt Minh, rồi “Quân lệnh số 1”…, người dân làng tôi ai ai cũng háo hức, phấn khởi.

Đại tá, nhà báo Trần Tiệu thời trẻ.

Ông Nguyễn Viêng (sinh năm 1921, được Bác Hồ tặng Huy hiệu Chiến sĩ thi đua toàn quốc năm 1952 ở Việt Bắc) kể lại: “Ngày giành chính quyền, cả làng náo nhiệt, dân làng kéo về tập trung ở sân đình. Cờ đỏ sao vàng của cách mạng cắm trên cổng đình. Lực lượng tự vệ tay cầm giáo mác, nam nữ thanh thiếu niên tay cầm biểu ngữ, hô vang khẩu hiệu ủng hộ Việt Minh”.

Với khí thế như chẻ tre, sáng 25-8-1945, theo lời hiệu triệu của Việt Minh huyện, người dân đã mang theo cờ đỏ búa liềm, cờ đỏ sao vàng, đao, kiếm, vượt bến đò sông Điển sang Phụng Luật tham gia cướp chính quyền ở huyện và chiều hôm đó cả làng tập trung tại Đình, thu sổ sách, triện bạ của lý trưởng, tuyên bố phế bỏ bộ máy quyền lực nhà nước cũ, đồng thời tuyên bố thành lập Ủy ban nhân dân Cách mạng lâm thời của làng. Ông Trần Tiệu là người trẻ nhất trong 5 người được nhân dân tín nhiệm bầu vào Ủy ban, phụ trách tuyên truyền khi mới 18 tuổi.

Không phải “tự nhiên” ông được dân làng tín nhiệm bầu vào Ủy ban Cách mạng lâm thời, không chỉ thời điểm đó ông là học sinh Quốc học Vinh đầu tiên của làng, mà trước đó, từ những ngày giữa tháng 7-1945, ông đã liên lạc được với tổ chức Việt Minh huyện, tỉnh, nhận tài liệu (Báo Kháng địch) để phân phát đi các huyện tuyên truyền, kêu gọi “đồng bào sát cánh dưới lá cờ Việt Minh, võ trang chuẩn bị tổng khởi nghĩa, cướp chính quyền, giành lại độc lập tự do cho Tổ quốc”. Từ giữa tháng 7-1945, ông vinh dự là một trong ba người của Tiểu tổ Việt Minh làng Vĩnh Tuy và đầu tháng 8-1945, ông cũng là một trong ba người của Ủy ban khởi nghĩa làng. Những ngày sau đó, Việt Minh tổng giao cho ông nhiều tập truyền đơn, khẩu hiệu để dán ở đình làng.

Dù tuổi đã cao, Đại tá Trần Tiệu vẫn say mê viết báo. Ảnh: QUÂN SỰ

Đến sáng 24-8-1945, ông nhận lệnh từ Việt Minh tổng treo cờ đỏ sao vàng ở đình. Ông vừa mừng, vừa lo. Mừng vì được cách mạng tin tưởng, lo vì sợ gặp bọn tuần đinh cản trở. Chiều hôm ấy, ông kiếm chiếc sào tre dài làm cán, chuẩn bị ít dây tre để buộc cán cờ vào cột cổng đình. Tối đến, ông mượn chiếc áo nâu sẫm của người bà con, đợi trời khuya mới ra đình làng thực hiện nhiệm vụ. Xong việc, không gặp một ai, ông về đến nhà, mọi người còn ngủ say. Mờ sáng, ông chạy ra đình thật sớm, thấy bà con xúm quanh dưới lá cờ, chỉ trỏ, bàn tán, ông vô cùng tự hào. Sau này, ông kể lại với mọi người, khi ấy được thực hiện nhiệm vụ này, lại ở vào thời khắc lịch sử quan trọng, ông vô cùng sung sướng và hạnh phúc. Nhưng thú thực lúc ấy, ông cũng chưa hiểu hết ý nghĩa to lớn của việc mình làm. Sau này ngẫm lại mới thấm thía rằng: Đây là một trong những kỷ niệm đẹp nhất trong cuộc đời ông. Lá cờ đỏ sao vàng đối với người dân quê tôi thiêng liêng vô cùng. Ngày mới giành độc lập, Ủy ban nhân dân cách mạng làng làm việc ở đình, lá cờ đỏ sao vàng vẫn tung bay nơi cột đình, ai đi qua về lại đều ngả mũ, nón, gập người cung kính cúi chào. Ông chủ tịch Ủy ban làng là một ông giáo (ông Trần Ngọc Nhuận) dù bận việc nhưng ông vẫn ra cúi người đáp lễ với bà con.

2. Công việc sau ngày cướp chính quyền mới mẻ và vô cùng bận rộn. Ông chỉ loáng về nhà và vội bát cơm rồi bỏ đũa xuống, lại ra đi. Suốt ngày, lúc ở ngoài đình, lúc ra chùa Văn Sơn, lúc ở Điếm Đông, để ngoài việc giải thích điều lệ Việt Minh, điều lệ các hội cứu quốc, còn ghi danh sách bà con vào các hội: Nông hội, Phụ lão, Phụ nữ, Thanh niên, Nhi đồng cứu quốc…

Một ngày giữa năm 1947, khi ông còn dạy học ở đình làng thì nhận được lệnh nhập ngũ từ Vinh gửi ra. Ban đầu, do ông học ở Trường Kỹ nghệ Trường Thi, nên quân lực xếp vào Công binh Xưởng Quân giới Liên khu 3, 4. Ra chiến khu Việt Bắc, ông chuyển qua Công đoàn Vũ khí Việt Nam. Năm 1971, ông về Báo Quân đội nhân dân. Năm 1973, ông vào chiến trường B5 và năm 1975 cùng đại quân tiến về giải phóng Sài Gòn. Năm 1982, ông được cấp trên điều về Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam và nghỉ hưu. Ông nói vui: “Đời tôi gắn với con số 7, sinh năm 1927, vào bộ đội năm 1947, nghỉ hưu năm 1997 sau 47 năm quân ngũ”.

Đại tá Trần Tiệu (đứng) và Đại tướng Võ Nguyên Giáp năm 2000. Ảnh tư liệu

Suốt 47 năm binh nghiệp, ngoài rất nhiều huân, huy chương cao quý, ông còn được Đại tướng, Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp, Đại tướng Hoàng Văn Thái, Đại tướng Lê Trọng Tấn tặng sách, ảnh và ghi bút tích lưu niệm.

TRẦN CÔNG BỔNG