Người gầy bị gan nhiễm mỡ, vì sao?

Nguyên nhân khiến người gầy bị gan nhiễm mỡ

Bà Nguyễn Thị Cẩm T, ở Nghĩa Đô, Hà Nội bị bệnh gan nhiễm mỡ và đang được điều trị tại Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Hữu Nghị chia sẻ: Khi các bác sĩ chẩn đoán tôi bị bệnh gan nhiễm mỡ, tôi ngỡ ngàng vì bản thân thuộc tuýp người gầy, cao 1m55 mà cân nặng chỉ có 43kg. Tôi cũng không thấy bị đau bụng, hay vàng da, ăn uống cũng khá kiêng khem.

Trường hợp thể trạng gầy nhưng vẫn bị gan nhiễm mỡ như bà T không phải là hiếm. Theo Bác sĩ chuyên khoa II (BSCKII) Trần Thị Bích Liên, Phó Trưởng khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Hữu Nghị, tỷ lệ người gầy bị gan nhiễm mỡ đang tăng nhanh, đặc biệt ở châu Á. Hiện có khoảng 10 - 20% bệnh nhân gan nhiễm mỡ có thể trạng gầy hoặc cân nặng hoàn toàn bình thường. Ở Việt Nam, xu hướng này ngày càng rõ hơn do thói quen ăn uống nhiều đường, vận động ít và yếu tố di truyền.

Gan nhiễm mỡ phụ thuộc nhiều hơn vào rối loạn chuyển hóa tại gan và mô mỡ chứ không chỉ vào cân nặng cơ thể

BSCKII Trần Thị Bích Liên, Phó Trưởng khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Hữu Nghị cho biết, bệnh gan nhiễm mỡ thường xảy ra ở những người thuộc nhóm nguy cơ điển hình: Thừa cân - Béo phì, đái tháo đường typ 2, uống rượu nhiều, rối loạn mỡ máu, ít vận động, mắc hội chứng chuyển hóa. Tuy nhiên, người có cân nặng bình thường, người gầy vẫn có thể bị gan nhiễm mỡ, gọi là lean NAFLD vì các cơ chế liên quan đến kháng insulin, mỡ nội tạng cao, tăng tổng hợp mỡ mới tại gan, và yếu tố di truyền hoặc bệnh lý đi kèm. Gan nhiễm mỡ phụ thuộc nhiều hơn vào rối loạn chuyển hóa tại gan và mô mỡ chứ không chỉ vào cân nặng cơ thể.

Theo bác sĩ Liên, có 5 nguyên nhân chính khiến người gầy vẫn bị gan nhiễm mỡ. Một là do gen di truyền như PNPLA3, TM6SF2. Các gen này làm giảm khả năng chuyển hóa và xuất tiết triglyceride khỏi gan. Bởi thế, dù cân nặng bình thường, gan vẫn dễ tích mỡ. Hai là, mỡ nội tạng cao, dù bên ngoài trông gầy. Quá trình tạo mỡ bình thường trong gan diễn ra khi đường glucose hoặc fructose được chuyển hóa thành acetyl coenzyme A, sau đó qua các enzyme và yếu tố phiên mã như SREBP-1c và ChREBP để tạo acid béo và triglyceride. Triglyceride này có thể được dự trữ tại mô mỡ hoặc đưa ra ngoài máu dưới dạng VLDL. Quá trình này được điều hòa chặt chẽ bởi insulin, đảm bảo lượng mỡ trong gan không quá nhiều. Khi kháng insulin xuất hiện, cơ chế này bị rối loạn. Ở mô mỡ, tế bào không còn đáp ứng tốt với insulin, dẫn tới tăng phân giải mỡ, giải phóng nhiều acid béo tự do vào máu. Gan nhận lượng acid béo quá mức, tích tụ triglyceride trong tế bào gan. Ở gan, kháng insulin chọn lọc khiến insulin không ức chế được quá trình tạo đường nhưng vẫn kích thích các yếu tố phiên mã tạo mỡ, làm quá trình tổng hợp mỡ mới trong gan tăng cao. Nếu người gầy ăn nhiều đường, đặc biệt là fructose, gan sẽ liên tục tạo mỡ mới dù cơ thể không thừa cân.

Siêu âm gan định kỳ là một cách phòng ngừa gan nhiễm mỡ. Ảnh: KT

Nguyên nhân thứ tư là do ít vận động dẫn đến bị rối loạn chuyển hóa ở người gầy. Người gầy có thể giảm khối lượng cơ, làm giảm khả năng tiêu thụ glucose, khiến lượng đường trong máu tăng lên sau khi ăn, tuyến tụy tăng tiết insulin và khi insulin tăng kéo dài, các tế bào trong cơ thể giảm nhạy cảm với insulin, dẫn tới kháng insulin toàn thân, làm tăng tăng lipolysis tại mô mỡ khiến acid béo tràn vào gan. Nguyên nhân thứ năm là một số bệnh lý đi kèm như: rối loạn lipid, suy giáp, hoặc dùng corticoid cũng góp phần làm mỡ tích tụ tại gan.

Cần thay đổi lối sống

BSCKII Trần Thị Bích Liên cho hay, khi bị gan nhiễm mỡ, phần lớn bệnh nhân không có triệu chứng rõ ràng nên bệnh nhân thường chỉ phát hiện tình cờ khi đi khám sức khỏe. Tuy nhiên, ở một số trường hợp có thể thấy mệt mỏi, nặng tức vùng hạ sườn phải, ăn kém, đầy bụng. Men gan tăng khi xét nghiệm. Với những người bệnh gan nhiễm mỡ do rượu, triệu chứng thường rõ hơn: Mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn, đau tức hạ sườn phải, vàng da (ở mức độ nặng). Những bệnh nhân gan nhiễm mỡ không do rượu thì bệnh thường diễn biến âm thầm hơn, thậm chí có thể hoàn toàn không triệu chứng. Người gầy thường nghĩ họ không nằm trong nhóm nguy cơ nên không đi khám. Khi phát hiện thì bệnh đã tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ không do rượu, gây xơ gan, suy gan, ung thư gan.

Biến chứng của bệnh gan nhiễm mỡ. Ảnh: KT

Theo bác sĩ Liên, bệnh gan nhiễm mỡ có thể gây các biến chứng: Viêm gan do mỡ (NASH), xơ gan, ung thư gan. Đặc biệt, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu liên quan chặt với chứng đái tháo đường typ 2, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, bệnh tim mạch. Khi gan nhiễm mỡ đã chuyển thành viêm gan thì thường có những dấu hiệu mà bệnh nhân cần lưu ý. Đó là: Men gan tăng kéo dài, đau tức hạ sườn phải, siêu âm gan sáng tăng dần, FibroScan cho thấy xơ hóa tăng, chỉ số FIB-4, APRI cao hơn bình thường. Trong những trường hợp này, bệnh nhân nên được theo dõi 3 - 6 tháng/lần.

“Hiện chưa có thuốc đặc hiệu cho bệnh gan nhiễm mỡ và viêm gan do mỡ. Việc phòng ngừa và điều trị bệnh gan nhiễm mỡ chủ yếu là thay đổi lối sống: Giảm đường, giảm tinh bột tinh chế, tăng vận động; Ăn nhiều rau xanh, cá, chất béo tốt; Tập thể dục 150 - 300 phút/tuần; Kiểm soát đường huyết, mỡ máu, huyết áp; Người thừa cân cần giảm 5 - 10% cân nặng. Không uống rượu; Theo dõi men gan, siêu âm gan định kỳ. Kiểm soát tốt bệnh nền: đái tháo đường, mỡ máu, huyết áp, tuyến giáp. Ngủ đủ, tránh stress, tránh thức khuya. Một số thuốc điều trị đái tháo đường như SGLT2i, GLP-1 RA giúp cải thiện mỡ gan”, BSCKII Trần Thị Bích Liên đưa ra lời khuyên.

Ngọc Nhi/VOV.VN