Nguồn gốc của watermark

Kiểu watermark nhiều thế kỷ trước. Nguồn: Bookish.

Watermark lâu đời nhất được biết đến khai sinh tại Fabriano năm 1276. Nhiều watermark rất đơn giản: đầu tiên là tên viết tắt của thợ làm giấy, sau đó là các thiết kế đơn giản như chuông hoặc ngôi sao sáu cạnh. Watermark sẽ được thiết kế bằng một đoạn dây dệt thẳng vào khuôn, từ đó in luôn hoa văn watermark lên bột giấy.

Rất có thể watermark đầu tiên ra đời một cách tình cờ khi một đầu dây của khuôn bị uốn cong. Watermark tạo thành một hình hoa văn hiện lên khi soi tờ giấy dưới ánh sáng. Bây giờ thợ làm giấy đã có thể "ký tên" trên tác phẩm của mình.

Các thợ làm giấy Fabriano bán giấy của mình cho các công ty khác, những công ty này sẽ dùng đá chà mịn bề mặt giấy, sau đó đóng gói các tờ giấy thành các kiện lớn. Một số nhà sử học cho rằng thợ mài mịn giấy và thợ đóng kiện cần hiểu rõ ai sản xuất ra giấy nào. Các thương nhân cũng vậy, họ muốn biết nhà sản xuất nào được khách hàng ưa chuộng hơn, và từ đó sẽ phát triển được thị trường ổn định cho hàng hóa của mình.

Trong ngành tiếp thị hiện đại, đây gọi là "xây dựng thương hiệu" (branding) - tạo ra một thương hiệu, phát triển cộng đồng người theo dõi. Hay phải chăng đó chính là "brand" theo đúng nghĩa đen? Watermark ban đầu cũng tương tự như các hình dấu - "brand" - đóng trên gia súc, nên nhiều người tin rằng đây chính là nguồn gốc của ý tưởng.

Watermark thuộc về từng cá nhân thợ làm giấy chứ không phải xưởng, và một xưởng có thể có nhiều watermark. Đến thế kỷ 14, nhiều thợ làm nỉ đã trở thành thợ làm giấy, đến nỗi ở Fabriano có ít nhất 40 xưởng làm giấy hoặc thậm chí nhiều hơn, cùng với vô số watermark.

Một thợ làm giấy ở Fabriano dự kiến sản xuất từ 4.000 đến 5.000 tờ giấy mỗi ngày, tức hơn 1 triệu tờ giấy mỗi năm, có nghĩa là phải liên tục đứng và di chuyển trong nhiều giờ liên tục. Tiếp xúc thường xuyên với nước dẫn đến chứng viêm khớp và nhiều bệnh tật khác. Một thợ làm giấy hầu như chẳng có hy vọng giàu có sung túc gì, cho dù việc làm giấy mang lại nguồn thu nhập ổn định.

Khi sự cạnh tranh gia tăng, những thợ làm giấy vô đạo đức do không thu hút được nhiều khách quen nên bắt đầu giả mạo watermark của những thợ nổi tiếng khác. Watermark giả mạo liền trở nên phổ biến.

Mark Kurlansky/Huy Hoàng Bookstore & NXB Thanh Niên