Nguồn nhân lực trẻ ngành công nghiệp văn hóa:Bệ phóng cho 'sức mạnh mềm'

Gạch nối sáng tạo

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự trỗi dậy của kinh tế sáng tạo, các ngành công nghiệp văn hóa đã trở thành tài sản chiến lược, thước đo "sức mạnh mềm" và là động lực tăng trưởng quan trọng của nhiều quốc gia. Nhận thức rõ xu thế này, Việt Nam đã đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng trong Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, phấn đấu đưa lĩnh vực này đóng góp 7% GDP quốc gia (2030), thậm chí có những kỳ vọng hướng tới mốc 8%. Khát vọng này không chỉ thể hiện tầm nhìn mới về vai trò của văn hóa trong đời sống kinh tế - xã hội mà còn là cam kết mạnh mẽ nhằm khẳng định thương hiệu và vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

Hình ảnh đoàn diễu hành Việt phục "Bách hoa bộ hành" đồng hành trong Concert Anh trai vượt ngàn chông gai tháng 3/2025. Nguồn: Fb Bách hoa bộ hành

Giữa những chiến lược vĩ mô và mục tiêu cụ thể, một bức tranh sống động khác đang hiện ra, được dệt nên bởi chính sức sáng tạo của thế hệ trẻ. Theo Giám đốc Nhà hát Nhạc Vũ Kịch Việt Nam, NSƯT Phan Mạnh Đức, với tiến bộ nhanh chóng về kỹ thuật và công nghệ, thế hệ trẻ có vai trò quan trọng trong phát triển, thúc đẩy nền kinh tế thông qua ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo. Thực tế đã chứng minh, sức mạnh của người trẻ ngày càng được thể hiện rõ nét qua sự bùng nổ của các sản phẩm văn hóa Việt trên nền tảng số.

“Trên mạng xã hội ngày càng xuất hiện nhiều sản phẩm dạng phim ngắn, series phim ngắn, những sản phẩm phim đồ họa 3D, 4D, phim hoạt hình giới thiệu về các triều đại lịch sử của dân tộc, về các phong tục, tập quán, lễ hội Việt Nam… Thông qua đó không chỉ góp phần quảng bá những giá trị văn hóa của Việt Nam trên thế giới mà còn tạo ra giá trị kinh tế to lớn”, NSƯT Phan Mạnh Đức nhận định.

Trong dòng chảy phát triển của văn hóa nghệ thuật, thế hệ trẻ không chỉ là người kế thừa, mà còn là người kiến tạo và định hình xu hướng. Nhận định như vậy, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật Ngô Thị Minh Nguyệt cho rằng, lớp trẻ chính là “gạch nối” quan trọng giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Họ không chỉ tiếp thu giá trị truyền thống mà còn thổi vào đó luồng sinh khí mới, phù hợp với hơi thở đương đại. Trong quá trình tiếp nối, một số nghệ sĩ trẻ sẽ dựa trên nền tảng, hệ thống giá trị mà các thế hệ đi trước đã xác lập, từ đó gia giảm, thêm vào cái mới. Điều này được thể hiện sống động qua nhiều lĩnh vực.

Trong âm nhạc, các nghệ sĩ trẻ khéo léo sử dụng chất liệu dân gian, truyền thống để phát triển nội dung, kết hợp với cách phối khí, hòa âm phá cách, tạo ra những sản phẩm vừa gần gũi, vừa mới lạ, thu hút công chúng. Trong lĩnh vực thời trang, những dự án như "Bách hoa bộ hành" đã góp phần lan tỏa vẻ đẹp của áo ngũ thân, mở ra hướng đi mới cho trang phục cổ trong dòng chảy hiện đại.

Ngay cả sân khấu, một lĩnh vực được cho là kén khán giả cũng trở nên mới mẻ hơn qua những thử nghiệm về kịch hình thể, ca kịch như Luc Team hay hay ứng dụng công nghệ số như Trường ca kịch viện… Nhiều câu lạc bộ, dự án sáng tạo khác như Xẩm 48h, Chèo 48h, Nét Việt Nam… ra đời, hoạt động dựa trên khát vọng gìn giữ và làm mới văn hóa truyền thống.

Cần đòn bẩy vững chắc

Ưu thế vô cùng lớn nhưng con đường biến tiềm năng văn hóa thành giá trị kinh tế bền vững vẫn còn nhiều chông gai. Đằng sau những câu chuyện thành công, không ít dự án phải thu hẹp quy mô hoặc dừng lại giữa chừng vì thiếu nguồn lực. Theo bà Ngô Thị Minh Nguyệt, “để đi đường dài vẫn cần nhiều hơn nữa sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, bộ, ngành… Sự quan tâm đó ngoài chính sách, môi trường thuận lợi còn cả hỗ trợ, đầu tư về kinh phí”.

Với tiến bộ nhanh chóng về kỹ thuật và công nghệ, thế hệ trẻ có vai trò quan trọng trong phát triển, thúc đẩy nền kinh tế thông qua ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo. Ảnh: TH

Một trong những rào cản lớn nhất đến từ chính đặc thù của lĩnh vực sáng tạo. GS.TS. Lê Thị Hoài Phương, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam dẫn chứng sự khác biệt trong đào tạo nhân lực nghệ thuật. Việc được đào tạo bài bản trong các trường văn hóa nghệ thuật chỉ là điều kiện cần, nhưng chưa đủ. Quyết định sự thành bại của nghệ sĩ chính là môi trường xung quanh.

“Môi trường sống và làm việc, chính sách đãi ngộ của Nhà nước, cơ chế sử dụng nguồn nhân lực trong các ngành công nghiệp văn hóa, sự công nhận của công chúng… là những yếu tố quan trọng. Nếu tác động tích cực thì đây là bệ đỡ, chất xúc tác giúp nghệ thuật thăng hoa, tài năng nở rộ. Ngược lại, nếu tác động tiêu cực thì đó là rào cản, làm lụi tàn tài năng, thậm chí giết chết sáng tạo nghệ thuật”, GS.TS. Lê Thị Hoài Phương phân tích.

Thực tế cho thấy, hệ thống đào tạo hiện nay vẫn còn khoảng cách so với nhu cầu của thị trường công nghiệp văn hóa hiện đại, vốn đòi hỏi sự giao thoa giữa sáng tạo, công nghệ và kinh doanh. Bên cạnh đó, việc tiếp cận các nguồn vốn chính thống vẫn là một thách thức lớn đối với doanh nghiệp lĩnh vực văn hóa.

NSƯT Phan Mạnh Đức cho rằng, nguồn nhân lực Việt Nam trẻ trung, năng động, có cá tính nhưng đang cần bệ đỡ vững chắc để có thể đi một cách đường hoàng, đĩnh đạc. Bệ đỡ đó bao gồm hệ thống giáo dục cải cách theo hướng liên ngành, cơ chế tài chính linh hoạt, chính sách thuế ưu đãi và khung thể chế cởi mở, khuyến khích sự thử nghiệm và chấp nhận rủi ro…

Đầu tư vào thế hệ sáng tạo trẻ chính là đầu tư cho tương lai và “sức mạnh mềm” của quốc gia. Đã đến lúc cần có hành động cụ thể, quyết liệt để xây dựng đòn bẩy vững chắc, hệ sinh thái cởi mở để chuyển hóa nguồn năng lượng, biến tiềm năng sáng tạo của người trẻ thành vị thế văn hóa của Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Hải Đường