Nhà ở kết hợp kinh doanh ăn uống trong khu dân cư - 'điểm nóng' cháy nổ

Điển hình là vụ cháy xảy ra vào rạng sáng 5/12/2025 tại một quán lẩu ốc, bún ốc trên đường Trần Hưng Đạo, phường Cầu Ông Lãnh, khiến 4 người tử vong và 2 người bị thương. Đám cháy bùng phát tại khu vực tầng trệt - nơi vừa để xe, vừa bố trí bếp nấu, nhanh chóng lan rộng, chặn đứng lối thoát duy nhất của các nạn nhân. Trước đó, tối 6/7/2025 xảy ra vụ cháy tại cư xá Độc Lập (phường Phú Thọ Hòa) đã cướp đi sinh mạng của 8 người, để lại hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.

Sử dụng nhà ở để kinh doanh ăn uống tiềm ẩn nguy cơ, nguy hiểm về cháy nổ.

Sau vụ cháy tại số 227 đường Trần Hưng Đạo, UBND TP Hồ Chí Minh có văn bản chỉ đạo các sở, ban, ngành, UBND 168 xã, phường, đặc khu tăng cường kiểm tra công tác PCCC, xử lý các công trình vi phạm trật tự xây dựng, đặc biệt tình trạng cơi nới, lắp đặt cấu kiện ảnh hưởng lối thoát nạn và khoảng cách an toàn PCCC, chống cháy lan; kiên quyết tháo dỡ các khung, lưới "chuồng cọp" chiếm dụng không gian chung, cản trở thoát hiểm, trả lại hiện trạng để bảo đảm điều kiện thoát nạn và chữa cháy; kiểm tra PCCC tại các nhà ở riêng lẻ kết hợp sản xuất, kinh doanh; tham mưu, đề xuất giải pháp xử lý đối với cơ sở không bảo đảm yêu cầu an toàn PCCC.

Tại buổi tuyên truyền về PCCC ngày 7/12, Đại úy Lê Văn Anh, Đội Chữa cháy và CNCH khu vực 7 thuộc Phòng Cảnh sát PCCC&CNCH Công an TP Hồ Chí Minh cho biết, thời điểm cuối năm luôn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ lớn do nhu cầu sử dụng thiết bị điện tăng cao. Ghi nhận nguyên nhân từ các vụ cháy cho thấy chủ yếu xuất phát từ những yếu tố quen thuộc: chập điện, quá tải thiết bị, rò rỉ khí gas, bất cẩn khi đun nấu, thắp nhang, đốt vàng mã. Cuối năm và cận Tết là thời điểm nguy cơ cháy, nổ gia tăng do nhu cầu sửa chữa nhà cửa, mua sắm, sử dụng đồng thời nhiều thiết bị điện công suất lớn.

Một thực tế đáng báo động là nhiều ngôi nhà được thiết kế, cải tạo theo dạng “kín cổng cao tường”, lắp đặt nhiều lớp cửa sắt “chuồng cọp”, khi xảy ra hỏa hoạn, khói độc nhanh chóng bao trùm không gian sống. Nhiều nạn nhân tử vong không phải do lửa, mà do hít phải khói khí độc trong lúc ngủ say, không kịp phát hiện và thoát nạn.

Qua phân tích các vụ cháy nghiêm trọng của Phòng Cảnh sát PCCC và Cứu nạn cứu hộ (PCCC&CNCH) có thể thấy loại hình nhà ở, nhà cho thuê, nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh và cơ sở lưu trú đang là nhóm tiềm ẩn nguy cơ cháy, nổ rất cao tại TP Hồ Chí Minh. Đây là mô hình phát triển nhanh trong nhiều năm qua, phổ biến ở hầu hết các phường, xã, đặc biệt tại khu vực nội thành và các tuyến hẻm nhỏ.

Đặc điểm chung của loại hình này là nhà ống, diện tích hẹp, chiều sâu lớn, vừa để ở, vừa kinh doanh hoặc làm kho chứa hàng. Nhiều hộ còn bố trí bếp gas, bếp điện ngay tại tầng trệt - nơi chứa xe máy, hàng hóa, vật liệu dễ cháy. Khi xảy ra cháy, nhiệt và khói bị tích tụ nhanh, đám cháy bùng phát dữ dội, lan nhanh lên các tầng trên.

Đáng lo ngại hơn, phần lớn các công trình chỉ có một lối thoát duy nhất qua cửa chính tầng trệt. Khi khu vực này xảy ra cháy, lối thoát ngay lập tức bị bịt kín. Trong khi đó, ban công, cửa sổ - những vị trí có thể trở thành lối thoát hiểm thứ hai lại bị che chắn bởi lồng sắt, chắn song kiên cố, vô tình biến ngôi nhà thành “chiếc bẫy chết người” khi có sự cố.

Thực tế cho thấy, nhiều nhà ở kết hợp kinh doanh, đặc biệt là kinh doanh ăn uống, chưa được trang bị đầy đủ các thiết bị an toàn PCCC như đầu báo khói, báo nhiệt, bình chữa cháy xách tay, mặt nạ phòng độc, thang dây, dây thừng, búa rìu hay xà beng để phá dỡ khi cần mở lối thoát hiểm. Trong các vụ cháy thực tế, nhiều nạn nhân bị mắc kẹt chỉ vì không có bất kỳ dụng cụ nào hỗ trợ hoặc di chuyển sang khu vực an toàn lân cận. Việc phát hiện cháy chậm nên đám cháy có thời gian âm ỉ, xử lý ban đầu không hiệu quả khiến đám cháy vượt tầm kiểm soát chỉ trong thời gian ngắn.

Từ thực trạng trên, nhiều ý kiến cho rằng cần sớm rà soát, quy hoạch lại hoạt động kinh doanh ăn uống tại TP Hồ Chí Minh theo hướng tách biệt khỏi khu nhà ở thuần túy. Việc cho phép mở quán ăn, bếp nấu quy mô lớn trong các khu dân cư đông đúc, hạ tầng hạn chế, không chỉ tiềm ẩn nguy cơ cháy, nổ mà còn gây khó khăn cho công tác cứu nạn, cứu hộ khi xảy ra sự cố. Quy hoạch các khu, tuyến phố chuyên kinh doanh ăn uống, bảo đảm tiêu chuẩn an toàn PCCC, có lối tiếp cận cho xe chữa cháy là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hiện nay.

Phòng Cảnh sát PCCC và CNCH, Công an TP Hồ Chí Minh khuyến cáo, mỗi hộ gia đình, cơ sở kinh doanh cần chủ động trang bị thiết bị báo cháy, phương tiện chữa cháy tại chỗ; tuyệt đối không tích trữ xăng, dầu, khí đốt trong nhà; bố trí ít nhất hai lối thoát nạn; không lắp đặt “chuồng cọp” bịt kín ban công, cửa sổ. Khi xảy ra cháy, phải nhanh chóng hô hoán, báo động, gọi ngay số 114, ưu tiên thoát nạn an toàn, không quay lại cứu tài sản.

Nguyễn Cảnh