Nhà thầu gian lận hồ sơ và rủi ro đạo đức

Phát biểu trên báo Đấu thầu, TS Nguyễn Việt Hùng - nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý Đấu thầu thuộc Bộ Kế hoạch - Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) - nói những trường hợp gian lận bị phát hiện “không thuyên giảm” do tình trạng cả nể, xuê xoa và có thể muốn bao che cho nhà thầu từ những người có thẩm quyền ra quyết định cấm thầu, ngay cả đối với những hành vi gian lận có tính chất nghiêm trọng.

Ảnh mang tính minh họa. Biếm họa: DAD

Trao đổi với phóng viên, ông N.Đ (không tiện nêu tên) - đại diện một doanh nghiệp có thâm niên trong lĩnh vực vệ sinh công nghiệp có trụ sở tại TP.HCM - nhận xét không loại trừ trường hợp xử lý hồ sơ gian lận dừng lại ở mức độ “đánh trượt” bằng cách vận dụng quy định pháp luật về bảo mật thông tin, tài liệu liên quan trong quá trình lựa chọn nhà thầu.

Nếu xử lý triệt để, chủ đầu tư có thể tự ra quyết định cấm thầu nhà thầu tham dự thầu gian lận có thời hạn, công bố trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia. Nhà thầu có tên trong danh sách này khi tham gia dự thầu phải thực hiện biện pháp bảo đảm dự thầu với giá trị gấp ba lần giá trị yêu cầu đối với nhà thầu khác trong thời hạn hai năm kể từ lần cuối cùng thực hiện các hành vi vi phạm dẫn đến quyết định bị cấm thầu. Ngoài ra, cá nhân tham dự thầu có thể bị xử phạt hành chính bằng tiền từ 100 triệu đồng đến 150 triệu đồng (mức phạt tiền đối với tổ chức gấp đôi cá nhân).

Rủi ro bị cấm thầu vừa thiệt hại tài chính, vừa ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh của đơn vị tham dự thầu. Vậy nên cũng không loại trừ khả năng nhà thầu gian lận sẵn sàng sử dụng khoản tiền có thể bị xử phạt “thương lượng” với người có thẩm quyền ra quyết định cấm thầu, ông N.Đ nói.

Gian lận hồ sơ thầu là lỗi cố ý, là bằng chứng cho thấy nhà thầu không đủ năng lực. Thế nên hành vi gian lận hồ sơ nếu không bị xử lý triệt để vô hình trung tạo ra rủi ro đạo đức, dẫn đến “nhờn” quy định pháp luật, tiếp tục gian lận khi tham gia dự thầu ở những dự án tiếp theo. Trường hợp chủ đầu tư bị qua mặt, hành vi gian lận sẽ gây ra thiệt hại đối với nhà nước (trường hợp sử dụng vốn ngân sách), người dân (khi dự án đi vào hoạt động), rộng hơn là niềm tin xã hội.

Xử lý rủi ro tại nguồn mang lại hiệu quả cao nhất với chi phí thấp nhất. Bên cạnh những biện pháp trừng phạt theo quy định pháp luật, tăng cường cơ chế khuyến khích với chủ đầu tư là một gợi ý.

Khuê Anh