Nhạc sĩ Dương Thụ: Những giấc mơ dài

Tháng 11 này, Live concert "Dương Thụ - Bài hát Thu về" không chỉ là nơi nhạc sĩ kể những câu chuyện âm nhạc giàu cảm xúc của mình qua những giọng ca quen thuộc, mà còn đưa khán giả Hà Nội trở lại với những hoài niệm đẹp đẽ, những ký ức thanh xuân và tình yêu.

1. Nhạc sĩ Dương Thụ là người có nhiều sáng tác nhạc trẻ gắn bó với thanh xuân của cả một thế hệ. Nhiều ca khúc của ông như “Vẫn hát lời tình yêu”, “Cho em một ngày”, “Bài hát ru cho anh”, “Nghe mưa”, “Họa mi hót trong mưa”, “Lắng nghe mùa Xuân về”, “Đánh thức tầm xuân”, “Gọi anh”, “Bóng tối ly cà-phê”, “Tiếng sóng”… không chỉ làm say lòng khán giả, “làm mưa làm gió” thị trường băng đĩa hoặc các chương trình ca nhạc thập niên 90-2000, mà còn làm nên tên tuổi nhiều ca sĩ, nay đều đã thành danh, đó là nsnd Thanh Lam, ca sĩ Mỹ Linh, Hồng Nhung.

Nhạc sĩ Dương Thụ.

Nhạc sĩ Dương Thụ cũng là người luôn có nhiều cách tiếp cận khán giả, đưa các ca khúc của mình đến với khán giả, từ những bản thu trên sóng phát thanh, truyền hình, băng đĩa nhạc, cho đến loạt chương trình “Cửa sổ âm nhạc” gây tiếng vang lớn.

“Cửa sổ âm nhạc” cũng là dịp nhạc sĩ Dương Thụ mở một cánh cửa mang tính biểu tượng dẫn vào không gian sáng tác của ông, để chia sẻ với khán giả những ca khúc ông tâm đắc, những tiếng hát ông yêu mến và đã đồng hành cùng âm nhạc của ông nhiều năm qua. Đó sẽ là không gian của hoài niệm, của những ký ức đẹp đẽ về tuổi thanh xuân. Và không chỉ là hoài niệm, âm nhạc của Dương Thụ còn mang đến những cảm xúc tươi mới về tình yêu, về cuộc sống, những điều đẹp đẽ trong lành và sâu lắng trong đời sống quá nhiều ồn ào, chật hẹp.

“Tôi lấy tên Cửa sổ âm nhạc vì suy nghĩ, cuộc đời có nhiều cái mà không phải cái gì cũng mở toang ra hết được. Không phải khiêm tốn mà tôi tôn trọng những thế giới khác nhau, tôn trọng sự khác biệt và tôn trọng những gu thưởng thức khác. Nếu sức khỏe tốt, tôi sẽ vẫn còn tiếp tục 'mở cửa sổ' vì còn nhiều điều có thể chia sẻ” – nhạc sĩ khẳng định.

Nếu âm nhạc của Nguyễn Cường hùng vĩ, nồng nhiệt, âm nhạc của Phó Đức Phương thấm đẫm chất dân ca, âm nhạc của Trần Tiến tự do, phiêu lãng, thì âm nhạc của Dương Thụ như một nguồn suối nhỏ tĩnh lặng, vắng vẻ nhưng trong trẻo, tưới mát tâm hồn cho những du khách ghé qua. Âm nhạc của ông man mác nỗi buồn nhưng nó không khiến ta bi lụy, tuyệt vọng. Nỗi buồn ấy đẹp và mạnh mẽ.

“Bộ tứ sông Hồng”.

Ông nói, cuộc đời có nhiều đau khổ, thì càng phải làm cho nó bừng sáng lên, reo lên như cách Thanh Lam hát: “Cho em một ngày, một ngày thôi. Một ngày không khắc khoải chờ đợi. Một ngày không có mưa rơi buồn tủi...”. Và rồi hẹn đến là đến, “không trễ hẹn cùng em”. Ông từng cắt nghĩa sự yêu mến của khán giả rằng: "Âm nhạc của tôi có bóng dáng của âm nhạc dân gian, nhạc trẻ và cả nhạc thính phòng. Nhưng cuối cùng không là dòng nào trong số đó. Mỗi người yêu âm nhạc của tôi vì tìm thấy một thể loại người ta thích. Nông dân thích nhạc của Dương Thụ vì chất dân gian, người trẻ thích nhạc của Dương Thụ vì nó trẻ trung, có tiết tấu và trí thức thích nhạc của Dương Thụ vì có chất thính phòng”.

2. Nhạc sĩ Dương Thụ sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, thuộc gia tộc họ Dương danh giá có hai cụ đỗ tiến sĩ triều Nguyễn là Dương Khuê và Dương Lâm. Ông được học piano từ cấp 3, nhưng rồi chưa có điều kiện theo âm nhạc vì lý lịch gia đình. Ông theo học khoa văn Đại học Sư phạm và lên Tuyên Quang dạy học. Nhưng âm nhạc vẫn luôn theo đuổi ông.

Nhạc sĩ Dương Thụ và các ca sĩ tại buổi giới thiệu live concert “Bài hát Thu về”.

Sáng tác đầu tiên của ông được biết tới là “Nhớ làng xưa”, được phát trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam năm 1962. Năm 1972, ông thi đỗ vào khoa Sáng tác của Nhạc viện Hà Nội, ở đó ông gặp Nguyễn Cường và Trần Tiến rồi gắn bó thân thiết với nhau, làm nên “Bộ tứ sông Hồng” lừng lẫy của âm nhạc Việt Nam. Nhưng phải đến năm 1982, khi đã chuyển vào thành phố Hồ Chí Minh sống, ông mới chuyển sang hoạt động âm nhạc chính thức, vừa sáng tác vừa chỉ đạo nghệ thuật cho nhiều đoàn biểu diễn, rồi làm biên tập cho Nhà xuất bản Âm nhạc và Đĩa hát Việt Nam, Tạp chí Âm nhạc của Hội Nhạc sĩ Việt Nam.

Vào thập niên 1990, những sáng tác của ông bắt đầu được công chúng biết đến và đón nhận. Hàng loạt ca khúc của ông được phát trên sóng phát thanh truyền hình, xuất hiện trong nhiều chương trình, băng đĩa…

Ông chia sẻ: "Sáng tác nhạc là thứ tôi có thể làm được tốt nhất trong khả năng của mình. Sáng tác nhạc là để sống với phần sâu thẳm nhất của tâm hồn mình, để giải phóng năng lượng đã tích tụ, để đi tìm ngôn ngữ biểu đạt riêng, để được mơ, để được yêu thương, để được là chính mình. Nó tự nhiên như ta phải thở. Tôi sáng tác nhạc không vì mục đích xã hội to lớn gì, không để tuyên truyền cho một lý tưởng xã hội nào, không để giáo dục ai. Nếu có, nó chỉ là một sự chia sẻ, đúng hơn là một tiếng nói đi tìm bạn". Vì thế, âm nhạc của ông đã chạm đến trái tim của nhiều người.

Ông là một nhạc sĩ uyên thâm đông tây kim cổ. Vì thế, ngoài việc sáng tác, nhạc sĩ Dương Thụ còn ấp ủ nhiều dự án lan tỏa vẻ đẹp của văn hóa nghệ thuật. Nhiều người gọi ông là kẻ “vác tù và hàng tổng” vì những đóng góp của ông cho cộng đồng, hỗ trợ các nghệ sĩ trẻ, quan tâm đến những vấn đề giữ gìn bản sắc văn hóa… Những công việc tốn nhiều công sức, tâm huyết. Chuỗi “Cà phê thứ Bảy” ra đời từ những ấp ủ đó. “Trong tôi có ba con người: Con người của gia đình, con người của âm nhạc và con người của xã hội. Hai con người trên thì ổn. Còn con người xã hội thì có vấn đề. Tôi là kẻ không được tin dùng, nhiều khi muốn làm một cái gì đó cho có đóng góp một chút mà…”.

“Cà phê thứ Bảy” là nơi giúp ông cân bằng với hai con người kia, để đóng góp cho xã hội bằng cách lan tỏa những giá trị của tri thức. Ông may mắn khi một thời được tham gia vào đời sống văn nghệ ở Hà Nội, thuở đi uống cà phê với các bậc đàn anh như Trần Dần, Lê Đạt, Hoàng Cầm, Văn Cao, Bùi Xuân Phái, Dương Tường v.v. Những vấn đề của họ cùng sự uyên bác, cảm hứng bất ngờ và những suy nghĩ rất "dị" đã quyến rũ ông, đánh thức những cái còn "ngủ" trong giống như khi ông đọc, xem, nghe những gì tuyệt vời trong các phẩm văn học, điện ảnh, mỹ thuật, âm nhạc đỉnh cao vậy.

Ông muốn dành sự may mắn đó cho các bạn trẻ trong dự án “Cà phê thứ Bảy”, tạo ra một chuỗi quán cà phê, để làm sao mọi người đến uống một ly cà phê ngon, không gian lịch sự, nghe nhạc chất lượng, tử tế… và vào cuối tuần có những talk show (cuộc trò chuyện) về những vấn đề văn hóa, tri thức với những bậc đàn anh, những nhân vật hàng đầu trong giới trí thức văn nghệ sĩ.

Từ 2009, chuỗi “Cà phê thứ Bảy” gắn liền với nhạc sĩ Dương Thụ được tổ chức ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đã trở thành một điểm đến của những người yêu văn hóa nghệ thuật… Ở đó, luôn có nhạc sĩ Dương Thụ mở màn cho những cuộc trò chuyện về văn hóa, âm nhạc, mỹ thuật, những cuộc đối thoại trí thức mang tinh thần khai phóng.

Nhạc sĩ Dương Thụ là một người con của Hà Nội. Chất Hà Nội thấm vào ông đến nỗi, dù sống xa Hà Nội chừng ấy năm, tâm hồn ông vẫn thuộc về. Ông yêu Hà Nội từ những điều bình dị, một vỉa hè bình yên mỗi sáng, một hơi thu lạnh… Mỗi khi trở về, việc đầu tiên Dương Thụ làm sau khi xuống khỏi máy bay là đến một quán nước vỉa hè để ngồi, uống nước và hút thuốc lào. Dương Thụ khoe, ông biết nhiều người bán nước vỉa hè và nhiều chủ quán vỉa hè cũng không còn lạ mặt nhạc sĩ.

Và những sáng tác của Dương Thụ về Hà Nội đều là những gì bình dị, của gió sông Hồng thổi, của áo len cài vội, của cánh hoa đào vội phai... Cuộc sống luôn đổi thay, vận động, nhưng có những giá trị sẽ còn mãi với thời gian. Âm nhạc của Dương Thụ, thứ âm nhạc trong trẻo thuần khiết ấy sẽ vẫn làm rung cảm tâm hồn người nghe, giúp ta biết sống chậm lại, biết nhận ra những vẻ đẹp giản dị quanh mình. Năm ngoái, ở tuổi 81, ông ra đĩa than mang tên “Dương Thụ - 80 năm - Một giấc mơ”… Nhưng tôi nghĩ, với ông, hơn 80 năm ấy, không chỉ là một giấc mơ…

Mỹ Hiền