Nhận diện, phòng tránh chiêu trò 'bắt cóc online' tấn công giới trẻ

Khoa Nhà nước và Pháp luật, Học viện Báo chí và Tuyên truyền vừa tổ chức Tọa đàm “Bắt cóc online: Nhận diện và biện pháp phòng, tránh”. Chương trình thu hút sự tham gia đông đảo của giảng viên, sinh viên cùng các khách mời là những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tội phạm học và an ninh mạng. Đây là hoạt động thiết thực nhằm trang bị "vắc xin số" cho giới trẻ để tự bảo vệ mình trước làn sóng tấn công của tội phạm lừa đảo trực tuyến đang ngày càng gia tăng.

Tội phạm truyền thống "nhập cư" không gian số

Phát biểu dẫn đề tại tọa đàm, TS. Vũ Thị Thu Quyên, Trưởng Khoa Nhà nước và Pháp luật, Học viện Báo chí và Tuyên truyền nhấn mạnh, sự phát triển như vũ bão của Internet đã kiến tạo nên một không gian sống, làm việc mới, song cũng đồng thời tạo ra môi trường màu mỡ cho các loại hình tội phạm mới sinh sôi. "Bắt cóc online" đang nổi lên như một hình thức đe dọa nghiêm trọng, nhắm trực tiếp vào giới trẻ, những người dùng thường xuyên của các nền tảng mạng xã hội.

TS. Vũ Thị Thu Quyên, Trưởng Khoa Nhà nước và Pháp luật, Học viện Báo chí và Tuyên truyền phát biểu đề dẫn tọa đàm.

Phân tích sâu hơn về bản chất của loại hình tội phạm này, TS. Đào Trung Hiếu, Chuyên gia tội phạm học, Ủy viên Hiệp hội An ninh mạng quốc gia khẳng định: Đây không đơn thuần là hành vi chiếm đoạt tài khoản cá nhân mà là một chuỗi hành vi tấn công mạng có chủ đích nhằm tống tiền, ép buộc nạn nhân thực hiện hành vi trái pháp luật hoặc chiếm đoạt danh tính cho mục đích phi pháp.

Các chuyên gia chia sẻ tại tọa đàm.

TS. Đào Trung Hiếu đặc biệt lưu ý rằng về bản chất, "bắt cóc online" chính là sự chuyển dịch của tội phạm truyền thống sang không gian số. Các đối tượng đã tận dụng triệt để tính ẩn danh và tính xuyên biên giới của Internet để gia tăng khả năng gây án cũng như xóa dấu vết điều tra. Nhóm sinh viên thường trở thành "con mồi" ưa thích của các đối tượng lừa đảo do thói quen chia sẻ quá nhiều thông tin cá nhân, lịch trình sinh hoạt công khai trên mạng xã hội cùng tâm lý còn thiếu cảnh giác.

Nhận diện kịch bản thao túng tâm lý nạn nhân

Cung cấp những con số biết nói từ thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm, Trung tá Phạm Minh Dũng, Đội phó Đội phòng chống tội phạm về sở hữu (Công an thành phố Hà Nội) cho biết, chỉ tính riêng từ đầu năm 2025 đến nay, Hà Nội đã ghi nhận 16 vụ việc liên quan đến "bắt cóc online". Theo Trung tá Dũng, các thủ đoạn của tội phạm hiện nay biến đổi khôn lường và ngày càng tinh vi.

Tọa đàm thu hút sự tham gia của nhiều bạn trẻ.

Kịch bản thường gặp nhất là các đối tượng giả danh cơ quan chức năng để gây áp lực tâm lý mạnh mẽ, yêu cầu nạn nhân phải giữ bí mật tuyệt đối để thực hiện theo "quy trình điều tra" ngụy tạo. Từ đó, kẻ gian buộc nạn nhân chuyển tiền hoặc cung cấp các thông tin cá nhân nhạy cảm. Nguy hiểm hơn, nhiều đối tượng đã ứng dụng công nghệ cao như giả lập giọng nói (Deep voice), cắt ghép hình ảnh (Deepfake) hoặc tạo các cuộc gọi nhóm giả mạo người thân đang gặp nguy hiểm. Những chiêu trò này khiến nạn nhân rơi vào trạng thái hoảng loạn, mất khả năng kiểm soát và dễ dàng sập bẫy.

TS. Vũ Thị Thu Quyên tặng hoa cho các khách mời tham dự tọa đàm

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng cảnh báo về những cái bẫy khác như gửi đường link chứa mã độc, dựng kịch bản liên quan đến rửa tiền, nợ xấu hay tội phạm xuyên biên giới. Điểm chung cốt lõi của tất cả các thủ đoạn này là tạo ra áp lực thời gian nghẹt thở, khiến nạn nhân không kịp kiểm chứng thông tin, dẫn đến việc mất tài sản hoặc dữ liệu quan trọng.

Trước thực trạng này, các chuyên gia khuyến cáo sinh viên cần thiết lập "kênh liên lạc an toàn" với gia đình, hạn chế công khai lịch trình học tập và tuyệt đối không chuyển tiền khi chưa xác minh danh tính người nhận qua các kênh chính thống. Chia sẻ cảm nhận sau chương trình, sinh viên năm nhất Quách Đông Chí cho biết bản thân đã nhận thức rõ "bắt cóc online" là thách thức chung của cộng đồng chứ không chỉ là rủi ro cá nhân. Sinh viên này bày tỏ quyết tâm sẽ cẩn trọng hơn và có trách nhiệm lan tỏa thông tin đúng đắn để giúp người thân nâng cao cảnh giác.

Các khách mời cùng giảng viên, sinh viên chụp ảnh lưu niệm tại tọa đàm.

Đối với sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền, việc nắm vững các phương thức tội phạm mạng không chỉ giúp bảo vệ an toàn cho bản thân mà còn là trách nhiệm nghề nghiệp của những nhà báo tương lai, góp phần truyền tải thông tin chính xác để bảo vệ cộng đồng trong kỷ nguyên số.

Tuấn Nguyên