Nhiều công nhân chịu điều kiện khắc nghiệt khi sản xuất iPhone 17, Apple lên tiếng

Hôm 25.9, tổ chức phi lợi nhuận China Labor Watch cho biết nhân viên tại nhà máy sản xuất iPhone lớn nhất thế giới của Foxconn ở thành phố Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc phải đối mặt với tình trạng bị khấu trừ lương, làm thêm giờ quá mức và buộc phải làm ca đêm.

Foxconn (Đài Loan) là đối tác lắp ráp iPhone chính cho Apple và cũng là nhà sản xuất thiết bị điện tử theo hợp đồng số 1 thế giới.

Báo cáo của China Labor Watch tập trung vào giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 9, khi Apple và các nhà cung ứng chuẩn bị cho việc sản xuất các mẫu iPhone mới nhất.

Cuộc điều tra từ China Labor Watch nêu bật hàng loạt mối quan ngại về quyền lợi lao động và cáo buộc Foxconn vi phạm luật Trung Quốc khi thuê một tỷ lệ lớn lao động thời vụ. Báo cáo cũng đổ lỗi cho các “đơn hàng thiếu ổn định” đã tạo ra môi trường khiến công nhân nhà máy phải đối diện áp lực và sự đe dọa liên tục từ quản lý.

Công nhân làm việc tại một xưởng sản xuất của Foxconn ở Trịnh Châu - Ảnh: VCG

China Labor Watch là tổ chức phi lợi nhuận được thành lập năm 2000 bởi ông Li Qiang, nhà hoạt động vì quyền lợi lao động người Trung Quốc.

China Labor Watch chuyên điều tra, giám sát và báo cáo về điều kiện làm việc tại các nhà máy Trung Quốc, đặc biệt trong những ngành có liên quan đến các tập đoàn đa quốc gia như Apple, Samsung, Nike, Adidas… Tổ chức này thường sử dụng các cuộc điều tra bí mật, phỏng vấn công nhân, thu thập tài liệu nội bộ để công bố các báo cáo về lạm dụng lao động, như làm thêm giờ quá mức, lương thấp, điều kiện nguy hiểm, phân biệt đối xử, hay vi phạm nhân quyền.

Mục tiêu của China Labor Watch là thúc đẩy minh bạch trong chuỗi cung ứng toàn cầu, buộc các thương hiệu quốc tế và nhà sản xuất phải cải thiện điều kiện lao động, tuân thủ luật pháp và tiêu chuẩn đạo đức.

Apple lên tiếng

Phản hồi báo cáo của China Labor Watch, Apple khẳng định công ty “cam kết nghiêm ngặt với các tiêu chuẩn cao nhất về lao động, nhân quyền, môi trường và đạo đức”.

“Tất cả nhà cung cấp của chúng tôi phải đảm bảo điều kiện làm việc an toàn, đối xử với công nhân một cách tôn trọng, hành xử công bằng và có đạo đức, đồng thời áp dụng các phương thức thân thiện với môi trường trong mọi hoạt động sản xuất hoặc cung ứng dịch vụ cho Apple.

Chúng tôi thường xuyên tiến hành kiểm toán bởi bên thứ ba. Bất cứ khi nào một vấn đề được nêu ra ở đâu trong chuỗi cung ứng, chúng tôi sẽ nhanh chóng hành động để đảm bảo duy trì các tiêu chuẩn cao. Trong trường hợp này, các nhóm của Apple đã có mặt tại chỗ và mở cuộc điều tra ngay lập tức”, Apple cho biết trong tuyên bố.

Theo báo cáo từ China Labor Watch, tổ hợp sản xuất của Foxconn ở Trịnh Châu (lớn đến mức thường được gọi là “thành phố iPhone”) đã tuyển dụng từ 150.000 đến 200.000 công nhân trong giai đoạn tháng 3 đến tháng 9. “Lao động thời vụ chiếm hơn 50% tổng số nhân viên, cao gấp 5 lần giới hạn hợp pháp theo luật Trung Quốc”, China Labor Watch tiết lộ.

China Labor Watch cho biết cơ chế trả lương của Foxconn, trong đó giữ lại một phần lương sang tháng sau mới chi trả, khiến nhiều lao động thời vụ không nhận được tiền làm thêm giờ trong nhiều tuần nếu họ thôi việc trước một ngày cụ thể. Báo cáo cũng cáo buộc tình trạng làm thêm quá mức tại nhà máy của Foxconn ở Trịnh Châu vẫn là vấn đề phổ biến.

“Hầu hết công nhân làm việc từ 60 đến 75 giờ mỗi tuần, vượt xa mức tối đa hợp pháp của Trung Quốc và cũng vượt giới hạn 60 giờ/tuần do chính Apple đặt ra”, China Labor Watch nhấn mạnh.

China Labor Watch đã ghi nhận sự hiện diện của nhân viên Apple tại nhà máy sản xuất iPhone thuộc Foxconn ở Trịnh Châu và nói rằng điều này cho thấy đại diện công ty Mỹ "biết về các điều kiện làm việc tại đây".

Foxconn chưa phản hồi ngay khi được đề nghị bình luận về chuyện trên.

Báo cáo từ China Labor Watch cũng bày tỏ lo ngại về việc cưỡng ép lao động trẻ đang trong diện “sinh viên thực tập”, cáo buộc rằng họ thường bị buộc làm ca đêm với mức lương thấp.

China Labor Watch cho rằng Foxconn có hành vi tuyển dụng mang tính phân biệt đối xử khi loại trừ một số dân tộc, để công nhân tiếp xúc với hóa chất độc hại mà không có đủ thiết bị bảo hộ, cũng như để tình trạng quấy rối và đe dọa trở nên phổ biến.

“Những công nhân nêu ý kiến khiếu nại liền bị giám sát, đe dọa và thậm chí bị công khai thông tin cá nhân”, China Labor Watch cho hay.

China Labor Watch nói rằng nhiều vấn đề trong số này đã trở nên tồi tệ hơn kể từ cuộc điều tra gần nhất trước đó của tổ chức vào năm 2019. Tuy vậy, China Labor Watch cũng thừa nhận có cải thiện nhẹ ở một số khía cạnh, chẳng hạn tổng số giờ làm thêm. Trong báo cáo trước đây của China Labor Watch, công nhân trung bình phải làm thêm 100 đến 130 giờ mỗi tháng trong mùa cao điểm. Đến 2025, một số người vẫn làm ở mức này.

Cuộc điều tra mới nhất của China Labor Watch không phát hiện trường hợp lao động dưới tuổi vị thành niên nào tại nhà máy sản xuất iPhone của Foxconn, sau khi từng phát hiện “một số học viên trường dạy nghề chưa đủ tuổi” vào năm 2019.

Được khai trương từ năm 2010, nhà máy Foxconn ở Trịnh Châu đóng góp khoảng 60% tổng kim ngạch thương mại của tỉnh Hà Nam. Tuy nhiên, Foxconn đã phải đối mặt với nhiều thách thức những năm gần đây.

Cuối năm 2022, hoạt động sản xuất iPhone của nhà máy tại Trịnh Châu bị gián đoạn nghiêm trọng khi hàng nghìn công nhân Foxconn tháo chạy vì lo sợ các biện pháp kiểm soát COVID-19 nghiêm ngặt.

Nhà máy ở Trịnh Châu vẫn là trung tâm sản xuất iPhone toàn cầu nhưng Apple đã đa dạng hóa chuỗi cung ứng, gia tăng sản xuất iPhone bên ngoài Trung Quốc.

Đầu năm nay, Apple đã mở rộng sản xuất iPhone tại Ấn Độ để đáp ứng phần lớn nhu cầu tại Mỹ, nhằm giảm thiểu tác động của thuế quan áp lên hàng hóa xuất khẩu từ Trung Quốc.

Tại Ấn Độ, iPhone được sản xuất ở 5 nhà máy do Foxconn và Tata Group vận hành, theo hãng tin Bloomberg. Tata Group là tập đoàn đa ngành hàng đầu Ấn Độ, sở hữu bộ phận sản xuất thiết bị điện tử Tata Electronics, chuyên lắp ráp iPhone trong nước này.

Năm nay, lần đầu tiên toàn bộ dòng iPhone 17 được lắp ráp ngay từ đầu chu kỳ sản phẩm tại Ấn Độ. Các nhà máy của Foxconn và Tata Electronics tại thành phố Chennai, Bengaluru, Narsapura, Hosur và Sriperumbudur đều tham gia dây chuyền sản xuất iPhone. Điều đó đánh dấu bước tiến lớn so với các năm trước, khi iPhone sản xuất tại Ấn Độ thường bị giới hạn ở một số mẫu nhất định hoặc ra mắt muộn hơn so với sản phẩm sản xuất ở Trung Quốc.

iPhone “Made in India” không chỉ phục vụ thị trường nội địa mà còn được xuất khẩu sang các thị trường lớn, đặc biệt là Mỹ. Từ tháng 4 đến tháng 7, Ấn Độ đã xuất khẩu số iPhone trị giá khoảng 7,5 tỉ USD. Theo dự báo, sản lượng iPhone tại Ấn Độ có thể đạt từ 70 - 80 triệu chiếc mỗi năm vào cuối 2026, chiếm khoảng 40% tổng sản lượng toàn cầu.

Gần đây, Apple công bố báo cáo thường niên về chuỗi cung ứng và cho biết đã thu thập dữ liệu về giờ làm việc hàng tuần của hơn 1,4 triệu nhân viên tại các nhà cung ứng. Apple cho biết đã tiến hành tổng cộng 1.514 cuộc kiểm toán trên toàn bộ chuỗi cung ứng toàn cầu và phỏng vấn hơn 74.000 nhân viên vào năm 2024.

Trong số 10 vi phạm cốt lõi mà Apple phát hiện năm ngoái, có 9 liên quan đến “hành vi gian lận do báo cáo sai dữ liệu giờ làm việc và 1 vi phạm liên quan đến an toàn sức khỏe do quy trình an toàn máy móc không đáp ứng tiêu chuẩn”, gã khổng lồ công nghệ Mỹ viết trong báo cáo năm 2025.

Sơn Vân